Macellum

Bir macellum (çğl.: macella; Yunanca: μάκελλον, makellon) çoğunlukla erzak (özellikle et ve balık) satılan eski bir Roma kapalı pazar binasıdır.^[1] Bina normalde bir forum ve bazilikanın yanında yer alıyor ve bir pazarın kurulabileceği bir yer sağlıyordu.^[2] Her macellum, yerel mevcudiyete bağlı olarak farklı türde ürünler satıyordu; ancak özellikle Pompei gibi limanlarda bu yenilebilir ürünlerin ithal edilmesi yaygın bir durumdu.

Macellum, özellikle et, balık ve şarküteri ürünlerinin satıldığı bir gıda pazarıydı. Eski Latince döneminin ünlü komedya yazarı Plautus MÖ 3. yüzyılın ikinci yarısında böyle bir macellumdan bahsetmiştir. Macellum, Yunan ve Helenistik kentlerindeki agoralardan esinlenerek yapılmıştı; ancak toptan ticaret yapılmıyordu. Son macellalar MS 6. yüzyılda Konstantinopolis'te hâlâ faaliyetteydi.

Bir macellum, tasarımından dolayı tanımlanması oldukça kolay bir yapıdır. Macellum, ortasında bir tholos bulunan avlunun etrafına dizilmiş dükkanlardan oluşur. Tholos, genellikle birkaç basamak (bir podyum) üzerine inşa edilmiş, kubbeli bir çatıyı destekleyen sütun halkasına sahip yuvarlak bir yapıdır. Macellum genellikle kare şeklindedir. Makellumun merkezi avlusu, hepsi aynı büyüklükte olan tabernalar, yani dükkânlarla çevrilidir. Makellumun üst katları da kapsayacak şekilde yukarıya doğru genişletilmesi de mümkündü. Macellum'a giriş, ya dört tarafın her birindeki merkezi kapılardan ya da tabernae'lerin bazılarının içinden yapılırdı. Görünüşe göre, kasaplar (carnificēs) için ayrılan tabernae'ler, macellum'un bir bölgesinde bir arada bulunuyordu. Burada kasaplara, muhtemelen eti daha serin tutmak için mermer tezgâhlar ve su ile sıvı atıkların uzaklaştırılması için drenajlar sağlanmıştı.

Merkezi tholos'un, su ve drenaj sistemleriyle iyi donatılmış olması nedeniyle, balık satılan yer olduğu öne sürülmüştür (kazılarda bulunan balık iskeletlerine dayanarak). Ancak, merkezi tholos için başka kullanımlar da önerilmiştir; örneğin, resmi ağırlık ve ölçülerin referans için tutulduğu yer veya pazar yerinin tanrılarına adanmış tapınaklar olabileceği düşünülmüştür (kazılarda bulunan madeni paralara dayanarak). Bazı macella'ların avlularının ortasında tholos yapısı yerine bir su çeşmesi veya su öğesi bulunurdu. Bir binanın macellum olarak tanımlanmasını sağlayan, bu merkezi su öğesinin varlığı gibi görünmektedir.

Macellum Liviae ("Livia'nın pazarı"), Augustus'un karısı Livia adına Roma'daki Esquiline Tepesi'nde yaptırılmış bir alışveriş kompleksiydi.

Macellum Magnum, Roma'daki Caelian Tepesi'nde bulunan bir pazar binasıydı.^[3] Kompleks, MS 59 yılında İmparator Neron tarafından inşa edilmiş ve adanmıştır. Ayrıca antik yapının konumu muhtemelen S. Stefano Rotondo kilisesinin mevcut konumuna karşılık gelmektedir.^[4]

Pozzuoli Macellumu ilk kez 1750'lerde kazılmış, ancak o dönemde Serapis heykelinin bulunmasıyla birlikte binanın yanlışlıkla şehrin Serapeum'u veya Serapis Tapınağı olarak tanımlanmasına yol açmıştır. Deniz yumuşakçalarının bıraktığı delik bantlarına sahip ayakta duran sütunlar, binaların yüksekliğinin deniz seviyesine göre değiştiğini göstermiş ve bu durum, erken dönem jeolojisinde tartışma konusu olmuştur. Daha sonraki kazılar, bir macellum'un karakteristik planını ortaya çıkarmıştır.

Pompeii Macellumu, Pompeii Forumu'nda bulunan geçici bir pazar yeriydi. Bazı yapıların M.Ö. 130-120 yıllarına tarihlendiği belirtilir. Macellumun doğu tarafının bir bölümünün imparatorluk kültüne adanmış olduğu düşünülmektedir. Eğer doğruysa, bu durum imparatorların 1. yüzyılın başlarında Romalıların hayatında oynadıkları önemli rolün göstergesi olacaktır. Macellumun bazı bölümleri MS 62 yılındaki depremde hasar görmüştür. MS 79 yılında Pompeii'yi yerle bir eden Vezüv Yanardağı patlamasına kadar bu hasarlar onarılamamıştır.