İçeriğe atla

Macaristan Ulusal Ayaklanması

Macaristan Ulusal Ayaklanması
II. Dünya Savaşı
TarihKasım 1944
Bölge
SebepAlmanlar'ın Macaristan'ı işgal etmesi
SonuçAlman ve iş birlikçi hükûmet zaferi
Taraflar
DirenişçilerNazi Almanyası Nazi Almanyası
Macaristan Krallığı
Komutanlar ve liderler
Janos Kiss
Jeno Nagy
Nazi Almanyası Otto Skorzeny
Ok Haç Partisi


Macaristan Ulusal Ayaklanması, Macaristan'ı işgal eden Nazi Almanyası'nı ülkeden kovmak ve onların hükûmete atadığı Ok Haç Partisi rejimi devirerek demokratik Macaristan'ı kurmaktır.

Arka planı

İlk Alman karşıtı gösteri 1941 yılının sonbaharında Macaristan'da gerçekleşti. Daha sonra 1942 Mart tarihinde, 1848-1849 yılları arasında gerçekleşen bağımsızlık ayaklanmasının yıl dönümünde 8.000 kişilik bir kalabalık Budapeşte'de ki Sándor Petőfi anıtının önünde "bağımsız demokratik Macaristan" talebiyle toplandı. Bu sıralarda Macaristan Komünist Partisi, yeraltında gazete ve broşür basmaya başladı. Bu faaliyetleri engellemek için Macar hükûmeti, 500 komünist eylemciyi idam etti. Aynı zamanda partinin liderleri olan Ferenc Rуzsa ve Zуtan Schцnherz idam edildi.

Macaristan Komünist Partisi tek değildi. Yanında Macaristan Sosyal Demokrasi Partisi ve milliyetçi Smallholders Partisi de vardı. Bu üç parti 1943 yılında Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ortak bildiriye imza attılar. Bildiride ülkenin II. Dünya Savaşı'ndan çıkarılması ön görülüyordu.

Macar hükûmeti, İngiliz ve Amerikalılar ile gizli görüşmeler başlattı. Bunun sebebi hem Macar Ordusunun yok olması ve savaşı Müttefik Devletlerin kazanmaya başlamasıdır. Ancak kısa zaman içerisinde bu görüşme anlaşıldı ve Hitler Macaristan'ı işgal etme kararı aldı. Mart 1944'te Macaristan işgal edildi. Macar kralı Horthy tutuklanıp ev hapsine atıldı. Devletin başına koyu bir Nazi hükûmeti kuruldu. Ancak Macar halkı bu işgalden memnun değildi

Ayaklanma

O dönemlerde Gestapo, muhalif partilerin liderlerini ya tutuklamış ya da öldürmüştü. Liderlerinden yoksun olan muhalif partiler Macaristan Komünist Parti'nin öncülüğünde işgalden 2 ay sonra (Mayıs 1944) Macar Cephesi'ni (Magyar Homlokzat) kurdu. Kurulan cephe yapmış oldukları çağırıda; işgalci Alman Ordusu'nu ülkeden kovmak ve savaştan sonra yeni bir demokratik Macaristan oluşturulmasıdır.

Macar Cephesi, nihai olarak ülkeyi kurtarmak amacıyla harekete geçme kararı aldı. Yapılacak ayaklanma sırasında ülke topraklarına gelen Kızıl Ordu ile birlikte ülkeyi kurtarılacaktı. Kasım ayında başlayan ayaklanma başarıya ulaşamadı. Çatışmalar daha sonra Alman askeri tesislere karşı saldırı şeklini aldı. Ayaklanma sonrası hem Macar hükûmeti hem de Almanlar partizanlara karşı intikam başlattı. Ulusal Hesaplaşma Ofisi (Nemzeti Számonkérő Szék) yargılama işlemlerini yaptı. Ayaklanmanın askeri liderleri Korgeneral Janos Kiss ve Albay Jeno Nagy idam edildi. Ayaklanmaya katılan William Tartsay, Bajcsy-Zsilinszky gibi askerlerde idam edilenlerin arasındadır. Paul Almasy, Szálasi, Révay Kalman ve Nicholas Makay hapis cezasına çaptırıldı.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Múlt-kor történelmi portál23 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Múlt-kor történelmi portál23 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komintern</span> uluslararası kuruluş

Komintern 1919 Martında, savaş komünizmi döneminin (1918-1921) ortasında Vladimir Lenin ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından kurulan, "silahlı kuvvetler de dahil tüm mümkün araçlarla uluslararası burjuvaziyi yıkmak ve devletin tamamen yok oluşu için bir geçiş aşaması demek olan Uluslararası Sovyet Cumhuriyetini yaratmak için" mücadele etme amacı güden uluslararası bir komünist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Imre Nagy</span> Macar diplomat ve siyasetçi (1896-1958)

Imre Nagy, Macar siyasetçi. İki kez Macaristan başbakanlığı görevini yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Halk Cumhuriyeti</span> 1949-1989 yılları arasında Macaristanda hüküm sürmüş eski komünist devlet.

Macaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan'ın 1949'dan 1989 yılına kadar yani Sovyetler Birliği'nin rehberliğindeki komünist dönemde kullanılan resmi ismiydi. Komünizme karşıt geniş hareketin yapıldığı ilk yer Macaristan Halk Cumhuriyeti'dir. Bu hareketteki Macarlar özgürlük, demokrasi ve politik baskıya son verilmesini talep ediyorlardı. Kızıl Ordu'nun ülkeye müdahalesi ile hareketin liderleri öldürüldüler. Devlet, 1989 yılına kadar varlığını sürdürdü. 1989 yılında rejime karşı güçler birleşerek komünist rejime son verilmesine zorladılar. Macaristan Halk Cumhuriyeti kendini Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin vârisi olarak görmekteydi. Macar Sovyet Cumhuriyeti 1919'da kurulan ve Sovyet Rusya'dan sonraki ikinci komünist devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Ion Antonescu</span>

Ion Antonescu, Rumen asker ve siyasetçi. II. Dünya Savaşı sırasında Romanya Krallığı'nın mareşal, başbakan ve "Millî Şef"i olarak Nazi Almanyası yanlısı bir diktatörlük kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Sovyet Cumhuriyeti</span>

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan'da Béla Kun'un liderliğinde kurulan komünist bir rejimdir. Rusya'daki Bolşeviklerin yaptığı Ekim Devriminin ardından Avrupa'da kurulan Marksist-Leninist politikaların uygulandığı ilk komünist hükûmettir. Ömrü sadece dört ay sürmüştür. Romanya'nın Budapeşte'yi işgaliyle düşmüştür. Bu devletin varisi Macaristan Krallığı'dır. Krallık (1920-1944) arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Nur Muhammed Tereki</span> Afgan siyasetçi (1917-1979)

Nur Muhammed Tereki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi. 1965-1979 arasında genel sekreterliğini yaptığı Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 1978'de düzenlediği darbeden sonra devlet başkanlığı yaptı (1978-1979).

<span class="mw-page-title-main">Almanya Komünist Partisi</span>

Almanya Komünist Partisi, 1918-1933 yılları arasında önde gelen Alman siyasi parti. KPD, 1918'in sonunda Spartakusbund'un daha küçük radikal sol gruplarla birleşmesinden ortaya çıktı. Bu birleşmenin amacı, Almanya'da komünizmin hakim rejim hâline getirilmesiydi. 30 Aralık 1918'den 1 Ocak 1919'a kadar aşırı solcuların hakim olduğu kurucu parti kongresi, partinin Alman Ulusal Meclisi seçimlerine katılmasını reddetti. 1919'daki ocak ayaklanmasının ardından rejim güçleri, önce KPD liderleri Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg'u, kısa bir süre sonra da kurucu üye Leo Jogiches'i öldürdü. Aralık 1920'de KPD, Almanya Bağımsız Sosyal Demokrat Partisi' nin sol çoğunluğuyla birleşti ve geçici olarak Birleşik KPD adını aldı. KPD, kuruluşundan itibaren SPD'nin devrimci alternatifi olarak görüldü. Weimar Cumhuriyeti döneminde sosyalist üretim koşulları ve Sovyetler Birliği'ni model alan bir proletarya diktatörlüğünü savundu. Parlamentarizm ve demokrasi hakkındaki görüşleri, “burjuva demokrasisini” parti liderliğinde bir sosyalist konsey cumhuriyeti ile değiştirmek istedikleri için bölünmüştü, ancak yine de seçimlere katıldılar. 1919'dan itibaren Lenin'in ve daha sonra Stalin'in egemen olduğu Komünist Enternasyonal'in bir üyesiydi. KPD, işçi hareketinde sosyal demokrasiye karşı mücadele etmek için, 1928'den itibaren SPD'yi sosyal faşist ve baş düşman ilan ederek Nasyonal Sosyalizm'e karşı ortak bir mücadeleyi engelledi. 1929'dan itibaren KPD, otoriterleşti. Parti, Stalin ve Ernst Thälmann etrafında giderek bir şahıs kültü hâline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Orbán</span> Macaristan başbakanı (1998–2002, 2010–görevde)

Viktor Mihály Orbán, Macar siyasetçi ve 2010 yılından beri Macaristan Başbakanı. Aynı zamanda 2003 yılından beri Fidesz partisinin genel başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Mendès France</span> Fransız siyasetçi (1907 – 1982)

Pierre Mendès France, Fransız siyasetçi, eski başbakan (1954-1955).

<span class="mw-page-title-main">Markos Vafiadis</span> Yunan siyasetçi (1906-1992)

Markos Vafiadis (Yunanca: Μάρκος Βαφειάδης;, Yunan İç Savaşı sırasında Yunanistan Komünist Partisi lideri idi.

<span class="mw-page-title-main">Rumen Direniş Hareketi</span>

Rumen Direniş Hareketi, Romanya'nın Mihver Devletler'e katılmasıyla başlamıştır. Amaç ülkeyi savaşa sokan Ion Antonescu hükûmetini devirerek ülkeyi savaştan çıkarmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Károly Grósz</span> Macar siyasetçi

Károly Grósz Macarca telaffuz: [ˈkaːroj ˈɡroːs] Macar komünist siyasetçi. 1988 ila 1989 yılları arasında Macar Sosyalist İşçi Partisi'nin Genel Sekreterliğini yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Béla Miklós</span> Macar general ve siyasetçi (1890-1948)

Vitéz Béla Miklós de Dálnok, Macar asker ve siyasetçi. 1944'ten 1945'e kadar Macaristan Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">János Kádár</span> Macaristan başbakanı (1912-1989, hd. 1956-1958 & 1961-1965)

János Kádár, Macar devlet adamı, politikacı, Macar Sosyalist İşçi Partisi Genel Sekreteri, 1956 yılından, emekli olduğu 1988 tarihine kadar 32 yıl boyunca Macaristan'a Başkanlık yapmış komünist lider. İlerlemiş yaşı ve buna bağlı sağlık problemleri yüzünden 1988 yılında emekli olmak zorunda kalıncaya kadar Parti Genel Sekreterliği görevini sürdürdü ve görevini daha genç reformcu kadrolara devretti.

<span class="mw-page-title-main">Romanya Sosyalist Cumhuriyeti</span> 1965-1989 arasında Romanyada hüküm sürmüş devlet

Romanya Sosyalist Cumhuriyeti 1947-1989 yılları arasında, Romanya'daki Marksist-Leninist tek parti rejimini tanımlar. Bu devlet, 1947'den 1965 yılına kadar Romanya Halk Cumhuriyeti olarak adlandırılmıştır. Ülke, anayasasında da belirtildiği üzere, Romanya Komünist Partisi yönetimi altında, Varşova Paktı üyesi, bir Doğu Bloku ülkesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Macar İşçi Partisi</span>

Macar İşçi Partisi, 1948-1956 yılları arasında Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde iktidarda bulunan komünist parti.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Macaristan Cumhuriyeti</span>

İkinci Macar Cumhuriyeti 1 Şubat 1946'da Macaristan Krallığı'nın lağvedilmesinden kısa bir süre sonra kurulmuş ve 20 Ağustos 1949'da Komünist yönetimin iktidara gelmesinin ardından feshedilmiş parlamenter cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Szálasi</span>

Ferenc Szálasi Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.