İçeriğe atla

Macaristan Demokratik Cumhuriyeti

Koordinatlar: 47°29′K 19°02′D / 47.483°K 19.033°D / 47.483; 19.033
Macaristan
Magyar Köztársaság
Macaristan Demokratik Cumhuriyeti
1918-1919
Millî marş
Himnusz
Macar halkının fırtınalı yüzyılı
BaşkentBudapeşte
Yaygın dil(ler)Macarca
HükûmetHalk Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı 
• 1918-1919
Mihály Károlyi
• 1919
Gyula Peidl
Başbakan 
• 1918-1919
Mihály Károlyi
• 1919
Dénes Berinkey
• 1919
Gyula Peidl
• 1919
István Friedrich
Yasama organıMacaristan Ulusal Konseyi
Tarihçe 
• Kuruluşu
1918
31 Ekim 1918
• Kuruluş
16 Kasım 1918
21 Mart 1919
• Yeniden Kuruluş
1 Ağustos 1919
4 Haziran 1920
• Dağılışı
1919
Yüzölçümü
• Toplam
282,870 km2
Nüfus
• Sayılan
7,980,143
Para birimiAvusturya-Macaristan Kronu (1919'a kadar) Macaristan Kronu
Öncüller		Ardıllar
Aziz Stephen Tacı Toprakları
Macaristan Sovyet Cumhuriyeti
Macaristan Cumhuriyeti (1919–1920)
Macaristan Sovyet Cumhuriyeti
Macaristan tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Erken Modern
Geç Modern
Çağdaş

İlk Macar Cumhuriyeti (Macarca: Első magyar köztársaság) veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti (Macarca: Magyar Népköztársaság) kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.

O dönemde, Macaristan, Çekoslovakya, Romanya, Yugoslavya'ya toprak vermeye zorlanmıştır.

Adı

16 Kasım 1918'de ülkenin resmi adı olan "Macar Halk Cumhuriyeti", 21 Eylül 1919'da Dénes Berinkey hükûmetinin devrilmesine kadar devam edildi. Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin yıkılışının ardından Gyula Peidl hükûmeti, 2 Ağustos 1919'da devletin komünizm öncesi adını kullanmaya başladı. István Friedrich, 8 Ağustos'ta ülkenin adını "Macaristan Cumhuriyeti" olarak değiştirdi.

Tarihi

Károlyi dönemi (1918–1919)

16 Kasım 1918'de halk cumhuriyetinin ilanı.

Macar Halk Cumhuriyeti, 31 Ekim 1918'de Budapeşte'de başlayan Aster Devrimi ile kuruldu. I. Karl, başkaldırının lideri Mihály Károlyi'yi Macar başbakanı olarak atadı. Hemen hemen ilk işi Avusturya ile Macaristan arasındaki kişisel birliği sona erdirmekti.

13 Kasım'da I. Karl, Macar siyasetinden çekildiğini bildiri ile yayınladı. Birkaç gün sonra geçici hükûmet Macaristanı bir halk cumhuriyeti ilan etti, Károlyi ise hem başbakan hem geçici cumhurbaşkanı oldu. Böylece, Habsburg Hanedanılarının 400 yıllık Macaristan hükmünün sonu oldu.

Károlyi hükûmetinin önlemleri, özellikle İttifak Devletleri, Macarların geleneksel bölgeleri olarak kabul edilen bölgelerin Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (1929'da ülkenin resmi adı Yugoslavya olana kadar), Romanya Krallığı ve Çekoslovakya'ya dağıtılması popüler hoşnutsuzluğa yol açmadı.

İtilaf Devletleri, Macaristan'ı yenilmiş ve çift monarşinin bir ortağı olarak görüyor ve Macarların umudunu ardı ardını izleyen diplomatik notlar ile altüst etti. Her biri daha fazla toprağın, diğer etnik gruplara verilmesini talep etti. 20 Mart 1919'da, İtilafların Fransız temsilcisi Budapeşte'de, Károlyi'ye savaş sonrası sınırları belirten bir not vermişti. Macarlar bunu kabul edilemez bulmuştu. Károlyi ve Başbakan Dénes Berinkey çıkmaz bir durumun içinde kaldılar. Fransız notasını kabul etmenin, ülkenin bütünlüğünü tehlikeye atacağını biliyorlardı, ama reddedecek güçleri de yoktu. Protesto gösterisinde Berinkey istifa etti.

Károlyi iktidarı bir Sosyal Demokratlar ve Komünistler koalisyonuna devretti; Sovyet Rusya'nın Macaristan'ın eski sınırlarına kavuşturacağına dair bir söz verdi. Sosyal Demokratlar koalisyonda çoğunluğa sahip olmalarına rağmen, Béla Kun önderliğindeki komünistler kontrolü hemen ellerine aldılar ve 21 Mart 1919'da Macar Sovyet Cumhuriyetinin kuruluşunu ilan ettiler.

Yeniden kuruluş ve dağılma (1919)

1 Ağustos 1919'da Sovyet Cumhuriyeti'nin yıkılmasının ardından, Gyula Peidl'in önderliğinde sosyal demokratik bir hükûmet (sözde "sendikal hükûmet") iktidara geldi. 2 Ağustos'ta devlet biçimini ve resmi devlet adını "Halk Cumhuriyeti"ne geri döndüren bir kararname yayınlandı. Kısa varlığı boyunca, Peidl hükûmeti komünist rejimin onayladığı inkılapları iptal etmeye başladı.

6 Ağustos'ta Beyaz Saray Yoldaşlar Derneği (sağcı bir karşı devrimci grup) lideri olan István Friedrich, Rumen Kraliyet Ordusunun desteğiyle kansız bir darbe ile iktidarı ele geçirdi. Ertesi gün, Joseph August kendisini Macaristan'ın saltanat vekili ilan etti (istifa etmek zorunda kaldığı 23 Ağustos tarihine kadar görevde kaldı) ve Başbakan olarak Friedrich'i atadı. Devlet, 8 Ağustos 1919'da yeni hükûmet tarafından resmen dağıtıldı.

Ayrıca bakınız

Notlar

Kaynakça

  • Richard Overy. History of the 20th Century (20. Yüzyılın Tarihi), The Times, Mapping History (Haritalama Tarihi). Londra, 2003
  • Peter Rokai; Zoltan Đere; Tibor Pal; Aleksandar Kasaš. Istorija Mađara. Belgrad, 2002
  • András Siklós. "Revolution in Hungary and the Dissolution of the Multinational State. 1918" (Macaristan'da Devrim ve Çok Uluslu Devletin Yıkılışı. 1918), Studia Historica, Vol. 189. Budapeşte: Academiae Scientiarum Hungaricae, 1988

Dış bağlantılar

  Bu madde Kongre Kütüphanesi kamu malı materyali içermektedir. Stephen R. Burant. "Hungary". 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Béla Kun</span> Macar komünist devrimci (1886-1938)

Béla Kun [ˈbeːlɒ kun], Macar komünist politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Sovyet Cumhuriyeti</span>

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan'da Béla Kun'un liderliğinde kurulan komünist bir rejimdir. Rusya'daki Bolşeviklerin yaptığı Ekim Devriminin ardından Avrupa'da kurulan Marksist-Leninist politikaların uygulandığı ilk komünist hükûmettir. Ömrü sadece dört ay sürmüştür. Romanya'nın Budapeşte'yi işgaliyle düşmüştür. Bu devletin varisi Macaristan Krallığı'dır. Krallık (1920-1944) arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tibor Szamuely</span>

Tibor Szamuely, Macar komünist politikacı, kısa ömürlü olan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti yönetiminde yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Peidl</span> Macar siyasetçi

Gyula Peidl, Macar sosyalist siyasetçi. 1919 yılında Macaristan Devlet Başkanı ve Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Jenő Fock</span> Macar siyasetçi

Jenő Fock, Macar siyasetçi. Avrupa'da günümüzde Macaristan'ın bulunduğu bölgede 1949 ile 1989 yılları arasında var olan Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde 1967-1975 arasında başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">István Dobi</span> Macar siyasetçi

István Dobi, Macar politikacı. 1948-1952 yılları arası Macaristan Başbakanı oldu. 1949'da ülkenin tam kontrolünü ele aldıktan kısa bir süre sonra partiye katılarak göreve gelen ilk komünistti.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">István Tisza</span> Macar siyasetçi (1861-1918)

Kont István Tisza de Borosjenő et Szeged Macar siyasetçi, siyaset bilimci, başbakan ve Macar Bilimler Akademisi üyesi. Yaşamının en öne çıkan dönemi ikinci defa başbakan olduğu sırada Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'na girmesidir. Daha sonra Krizantem Devrimi sırasında aynı zamanda Macaristan'ın Avusturya ile olan siyasi birliğini bitirdiği gün olan 31 Ekim 1918'de suikaste uğrayarak öldürülmüştür. Tisza Avusturya Macaristan imparatorluğu'nun çifte monarşi rejimini desteklemiştir ve o zamanların liberal-muhafazakâr ittifakı içinde yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dénes Berinkey</span>

Dénes Berinkey, Macar siyasetçi, hukukçu. Mihály Károlyi döneminde iki ay Macaristan Krallığı başbakanı görevi yapmıştır. Macaristan Sovyet Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte başbakan olduğu hükûmet düşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">István Bethlen</span> Macaristan başbakanı (1874-1946; hd. 1921-1931)

Kont István Bethlen de Bethlen Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">István Friedrich</span> Macar politikacı ve futbolcu

István Friedrich, 1919 yılında üç ay süreyle Macaristan başbakanı olarak görev yapan bir Macar futbolcu, politikacı ve fabrika sahibiydi.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Macaristan Cumhuriyeti</span>

İkinci Macar Cumhuriyeti 1 Şubat 1946'da Macaristan Krallığı'nın lağvedilmesinden kısa bir süre sonra kurulmuş ve 20 Ağustos 1949'da Komünist yönetimin iktidara gelmesinin ardından feshedilmiş parlamenter cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızpatı Devrimi</span>

Yıldızpatı Devrimi veya Krizantem Devrimi Macaristan'da, I. Dünya Savaşı sonrasında Kont Mihály Károlyi liderliğindeki kısa ömürlü Birinci Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşuna yol açan bir devrimdi.

20. yüzyıl Macaristan tarihi, özellikle büyük ölçekli süreçler ve uzun vadeli önemi olan sosyal, politik, kültürel ve ekonomik olaylar açısından, Macaristan'da 1900'den 1999 sonuna kadarki yüz yıllık dönemde meydana gelen olaylara işaret eder. Bu süre zarfında, sonuçları çok önemli ve etkisi bugüne kadar süren birçok radikal bir değişiklik meydana geldi; Macaristan'da birçok farklı rejim iktidara gelmiştir; ülkenin sınırları büyük ölçüde değişmiştir; iki dünya savaşı ve çeşitli devrimler yaşamıştır; zaman zaman muhafazakâr-milliyetçi dünya görüşü liberal, solcu ideolojilerle rekabet etti; Bundan sonra ise Macar halkı, çoğu kez Macaristan'da yaşayan milletler, dini gruplar ve sınıflar arasındaki gerilimlerle gündeme geldi. Macaristan, işgal altında yüzyılın azımsanmayacak bir bölümünü geçirdi, ülkede yaklaşık elli yıl komünizm bayrağı dalgalanmıştır; yüzyılın son bölümlerinde ise ulusal bağımsızlığını ve aynı zamanda istikrarlı, demokratik bir sistem elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1920-1946)</span> Orta Avrupada Miklós Horthy tarafından yönetilen devlet (1920-1946)

Macaristan Krallığı, Bazen Naiplik veya Horthy dönemi olarak anılan, 1920'den 1946'ya kadar Naib Miklós Horthy'nin yönetimi altında bir ülkeydi. Horthy, nominal olarak Macar monarşisini temsil ediyordu. Ancak tahtta oturan bir kral yoktu. IV. Karl'ın tahta geri dönme girişimleri Horthy tarafından engellendi.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mihály Károlyi hükûmeti</span>

Mihály Károlyi hükûmeti, 31 Ekim 1918'de Yıldızpatı Devrimi'nin ardından Mihály Károlyi liderliğinde kurulan hükûmettir. Károlyis'in eski sistemin liderlerini ve "gereksiz" savaşı tüm sorunların nedeni olarak adlandırdığı sokaktaki kışkırtıcı konuşmasından sonra, bir grup asker ile Macar Ulusal Konseyi'ne yeminli askerî birlikler Budapeşte'nin kamu binalarını işgal etti. Fanatikler eski Başbakan István Tisza'yı saat 17.00 civarında öldürürken, devrimciler hükümdar adına Arşidük József Károlyi'yi başbakan olarak atadı. Kasım ayının başında Károlyi, hükümdarın yemininden muafiyet talep etti ve yemini esnasında Ulusal Konsey için "halk hükümeti" olarak ifade etti. Kral Károly'nin Kasım ayında istifasını takiben, birkaç yüz kişiye yayılan ve geçici yasama yetkisi kullanan Macar Ulusal Konseyi, 16 Kasım'da cumhuriyeti ilan etti ve ardından 11 Ocak 1919'da Károlyi'yi geçici cumhurbaşkanı olarak seçti. Başbakanlık, Berinkey hükûmeti kurulana kadar Dénes Berinkey tarafından devralındı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Cumhuriyeti (1919–1920)</span>

Macar Cumhuriyeti, Ağustos 1919 ile Şubat 1920 arasında eski Macaristan Demokratik Cumhuriyeti'nin orta ve batı kesimlerinde var olan kısa ömürlü bir cumhuriyetti. Bu cumhuriyet, bugünkü Macaristan'ın çoğunu ve bugünkü Avusturya, Slovakya ve Slovenya'nın bazı kısımlarını kontrol ediyordu. Devlet, Macaristan-Romanya Savaşı'nın ardından, 31 Ekim 1918'den önce statükoya dönmeye çalışan karşı-devrimci güçler tarafından kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Terör (Macaristan)</span>

Macaristan'daki Beyaz Terör, karşı devrimci askerler tarafından Macaristan'ın kısa ömürlü Sovyet cumhuriyetinin ve Kızıl Terör'ün destekçilerini yok etmek için yürütülen iki yıllık bir baskıcı şiddet dönemiydi (1919-1921). On binlerce kişi yargılanmadan hapsedildi ve 1.000 kadar insan öldürüldü; kurbanların çoğu Yahudiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.