Macar folklorunda Şamanistik kalıntılar
Macar şamanizmi, Macar halk masallarının, şarkılarının, dilinin, karşılaştırmalı kültürlerinin ve tarihi kaynaklarının etnografik verilerini analiz etmek ve araştırmak için tasarlanmış etnolojideki karşılaştırmalı yöntemlerle keşfedilir.
Araştırma
Cadı davaları dosyaları üzerinde yapılan araştırmalar, Macar folklorunun bazı özelliklerinin, derin geçmişten gelen şaman inançlarının kalıntıları olduğunu veya muhtemelen Macarların Panoniyen Havzası'na gitmeden önce birlikte yaşadığı Türk halklarından ödünç alındığını ortaya koyuyor.[4] Bir ihtimale göre sonrasındaki Doğu temasının (Kuman göçü) etkisidir.[5]
Bu geçen kültür yapıları kısmen gelenek ve inançların bazı özellikleri tarafından parçalar halinde korunmuştur. Örneğin;
- Bazı geleneklere eşlik eden bazı türkülerden kaçınılması,
- Halk masallarındaki belirli motifler, örneğin göğe uzanan ağaç birkaç merkezi Avrasya halkı arasında özel bir inançtı.[4] Dünya ağacı kavramıyla bazı benzerlikleri vardı, ama aynı zamanda şaman ağacıyla da ilgiliydi.[6]
Özellikler
Diğer halklar arasında şamanların üstlendiği rollere benzer roller üstlenen insanlar da vardı: falcılık, hava durumu büyüsü, kayıp nesneleri bulma yeteneği gibi. Bu insanlar şamanizmle ilintilidir (şaman olmayan kültürlerdeki şarlatanların aksine). Çünkü bunların birçok şamanınkine benzer deneyimler yaşadığı kaydedilmiştir. Bunlar arasında fazla miktarda kemik veya diş gibi fiziksel anomalilerle doğmak, mitolojik bir varlık tarafından parçalanma ve sorasında artan yeteneklerle iyileşme veya diğer şamanlar veya varlıklarla mücadele etmek gibi durumlar vardır.[4]
İlgili özellikler Sibirya'daki çeşitli şamanizm örneklerinde görülebilir. Macar dili Ural ailesine ait olduğundan, Ural dillerini konuşan diğer halklar arasında da onları bulmayı bekleyebiliriz. Bazıları modern zamanlara kadar şamanizmi sürdürdü. Nganasan halkının izole konumu, şamanizmin 20. yüzyılın başlarında bile aralarında yaşayan bir olgu olmasını mümkün kıldı.[7] Son kayda değer Nganasan şamanının seansları 1970'lerde filme kaydedildi.[8]
Proto-Uralik halkların orijinal konumu (ve kapsamı) tartışılıyor. Çeşitli bilimlerin ortak sonuçları, bu bölgenin Orta Ural Dağları'nın kuzeyinde ve Ob Nehri'nin alt ve orta kısımlarında olduğunu ileri sürüyor. Bu yaklaşım, ekolojik, yani fitocoğrafik ve paleobotanik (palinolojik dahil) verileri dilsel (fitonik ve karşılaştırmalı) değerlendirmelerle birleştirdi.:[9] Sibirya ve Doğu Avrupa'daki (zamanla değişen) çeşitli ağaç türlerinin dağılımı, çeşitli Ural dillerindeki ilgili ağaç adları arasındaki benzerlikler ortaya kondu.[10]
Eserler
Bazı eserler, çevrimiçi olarak görülebilir. Mevcut resimleri ve açıklamaları takip edin:[11]
- Bir tepenin üzerinde duran ve gökyüzüne ulaşan ağaç, sol üst kısmında gök cismi ve hem alt hem de üst katlarında sığırlar var. Diószegi Vilmos, görüntüde şamanik bir merdiven tespit etti.[12] Hajdú-Bihar ilçesinin Biharnagybajom köyünde toplanan boynuz tuzluk dekorasyonu. Esere ilişkin şekil (ilgili diğer şekillerle birlikte) Szűcs Sándor etnografı tarafından çizilmiştir. Çevrimiçi görülebilir.[13][14]
- İki táltos insanının savaşı (her ikisi de boğa kılığında). Sárrét'te toplanan mısır tuzluğu üzerindeki dekorasyon. Eser, etnograf Szűcs Sándor tarafından çizilmiştir. Çevrimiçi görülbilir.[15] Başka bir resim, siyah beyaz boğalar gibi dövüşen táltos insanlarını tasvir ediyor ve bunlardan birine bir adam yardım ediyor. Dudás Juló, Galgamácsa tarafından çizilmiş. Çevrimiçi izlenememektedir.[16]
Ruh dualizmi
Ruh düalizmi çeşitli kültürlerde birçok varyasyonda gözlemlenebilir: İnsanların birden fazla ruha sahip olduğuna inanılır. Örnekler birkaç Kuzey Avrasya kültüründe ve bazı Eskimo gruplarında ve Macarlarda bulunabilir.[17][18][19][20] Pek çok örnekten bazıları iki ruhu birbirinden ayırır: bedensel işlevleri sürdürmek için bir beden ruhu ve (yaşam sırasında bile) bedeni terk edebilen özgür bir ruh. Bu tema kültürler arasında büyük farklılıklar gösterir.
Bazı kültürlerde şamanik kavramlarla ilişkilendirilebilir.[20][21] Bazı Inuit gruplarının şaman inanışlarında şamanın yardımcı ruhlarla birlikte uzak yerlere yaptığı "ruh yolculuğu" bu tür ruh kavramlarıyla anlatılmaktadır. Şamanın bedenini terk eden özgür ruhudur. Bir açıklamaya göre, şamanın özgür ruhunun bu geçici yokluğunda şamanın bedeni yardımcı ruhlardan biri tarafından korunur.[22] Ayrıca bir efsanede bir ruhu anlatırken bu motif yer alır. Şamanın özgür ruhu ve yardımcı ruhları tarafından gerçekleştirilen yolculuk tasvir edilmektedir.[23]
Belirtildiği gibi Macarlar arasında da benzer durumlar gözlenmiştiri. Beden ruhu, lélek nefes almayla ilgiliydi (etimolojiyle gösterilmiştir).[24] íz adı verilen gölge ruh, ölülerin dolaşan ruhuyla akrabaydı. Onun korkulan doğası, lanet ifadelerinde de görüldüğü gibi görülebilir: “Vigyen el az íz!” (= “gölge ruh seni alır!”).[25] Bu lanet günümüzde çoğu insan tarafından bilinmediği gibi (bu anlamdaki) "íz" kelimesi de bilinmiyor veya anlamı unutulmuş bir arkaizm olarak hissediliyor.
Ayrıca bakınız
Okuma
- Barüske, Heinz (1969). "Das Land der Toten im Himmel". Eskimo Märchen. Die Märchen der Weltliteratur (Almanca). Düsseldorf • Köln: Eugen Diederichs Verlag. ss. 23-29. Başlık anlamı: "Gökyüzündeki ölüm toprakları"; Kitap başlık anlamı: Eskimo hikayeleri; Başlık anlamı: “Dünya Literatüründen Hikayeler”.
- Dienes, István (1975). "A honfoglaló magyarok és ősi hiedelmeik". Uráli népek. Nyelvrokonaink kultúrája és hagyományai (Macarca). Budapeşte: Corvina Kiadó. ss. 77-108. ISBN 963-13-0900-2. Başlık anlamı: Ural halkı. Dille Bağlantılı Kültür ve Gelenekler; bölüm anlamı “Karpat Havzasına Girdikleri Dönemde Macarlar ve Kadim İnançları”.
- Diószegi, Vilmos (1998) [1958]. A sámánhit emlékei a magyar népi műveltségben. 1. reprint kiadás (Macarca). Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-7542-6. Bölüm anlamı: Macar Folklorunda Şaman İnançlarının Kalıntıları.
- Gabus, Jean (1970). A karibu eszkimók (Macarca). Budapeşte: Gondolat Kiadó. Hungarian translation of the original: Vie et coutumes des Esquimaux Caribous, Libraire Payot Lausanne, 1944. Caribou Eskimo ve Padlermiut gruplarının hayatını anlatıyor.
- Hajdú, Péter (1975). "A rokonság nyelvi háttere". Uráli népek. Nyelvrokonaink kultúrája és hagyományai (Macarca). Budapeşte: Corvina Kiadó. ss. 11-43. ISBN 963-13-0900-2. Başlık anlamı: Uralik Halklar. Dil akrabalarımızın kültür ve gelenekleri; bölüm "İlişkinin dilsel arka planı" anlamına geliyor.
- Hoppál, Mihály (1975). "Az uráli népek hiedelemvilága és a samanizmus". Uráli népek. Nyelvrokonaink kultúrája és hagyományai (Macarca). Budapeşte: Corvina Kiadó. ss. 211-233. ISBN 963-13-0900-2. The title means: “Ural halkı. Dille Bağlantılı Kültür ve Gelenekler”; bölüm anlamı “Ural halklarının inanç sistemi ve Şamanizm”.
- Hoppál, Mihály (1994). Sámánok, lelkek és jelképek (Macarca). Budapeşte: Helikon Kiadó. ISBN 963-208-298-2. Bölüm anlamı: “Şamanlar, ruhlar ve sembollaer”.
- Hoppál, Mihály (2005). Sámánok Eurázsiában (Macarca). Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-8295-3. Başlığı “Avrasya'daki Şamanlar” anlamına gelen kitap, Macarca yazılmış ancak Almanca, Estonca ve Fince olarak da yayınlanıyor. Kitabın kısa bir açıklamasını içeren yayıncının sitesi (Macarca)
- Kleivan, Inge; Sonne, B. (1985). Eskimos / Greenland and Canada. Iconography of religions, section VIII /Arctic Peoples/, fascicle 2). Institute of Religious Iconography • State University Groningen. E.J. Brill, Leiden (The Netherland). ISBN 90-04-07160-1.
- Klima, László (1998). "Őshazáink, vándorlásaink". Finnugor kalauz. Panoráma. Budapeşte: Medicina Könyvkiadó. ss. 27-35. ISBN 963-243-813-2. Bölümün çevirisi: "Eski evlerimiz ve gezintilerimiz", başlığın çevirisi: Finno-Ugor rehberi.
- Merkur, Daniel (1985). Becoming Half Hidden. Shamanism and Initiation among the Inuit. Acta Universitatis Stockholmiensis • Stockholm Studies in Comparative Religion. Stockholm: Almqvist & Wiksell. ISBN 91-22-00752-0.
- "Cosmological Cycles and the Constituents of the Person". Arctic Ecology and Identity. ISTOR Books 8. Budapest • Los Angeles. 1997. ss. 85-101. ISBN 963-05-6629-X.
- Vértes, Edit (1990). Szibériai nyelvrokonaink hitvilága (Macarca). Budapeşte: Tankönyvkiadó. ISBN 963-18-2603-1. Kitabın başlığı şu anlama geliyor: "Sibirya'daki dilsel akrabalarımızın inanç sistemleri".
Daha fazla okuma
- Ildikó Boldizsár. "Shamanic Elements in Hungarian Folk Tales – An Excerpt from Fairy Tale Therapy". Dergi: Hungarian Review IV/2013, n. 06, pp. 92–101.
- Fazekas, Jenö (1967). “Hungarian Shamanism, Material and History of Research”. Dergi: Scripta Instituti Donneriani Aboensis 1 (August): 97-119. Hungarian shamanism, material and history of research.
- Hoppál, Mihály. “Shamanism and the Belief System of the Ancient Hungarians”. Dergi: Ethnographica et folkloristica carpathica 11 (1999): 58-68.
- Hoppál, Mihály (2007). "Shamanism and the Belief System of Ancient Hungarians". Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ss. 77-81. ISBN 978-963-05-8521-7.
- Hoppál, Mihály (2007). "Traces of Shamanism in Hungarian Folk Beliefs". Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ss. 82-89. ISBN 978-963-05-8521-7.
- Hoppál, Mihály (2007). "The Role of Shamanism in Hungarian Cultural Identity". Shamans and Traditions (Vol 13). Bibliotheca Shamanistica. Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ss. 90-96. ISBN 978-963-05-8521-7.
Dış bağlantılar
- Klima, László. "Az uráli népek hitvilága" (Macarca). 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. See also homepage of author with other publications.
Terebess Ázsia E-Tár:
- Bartha Júlia: Kunság népi kultúrájának keleti elemei
- Lux Éva: Sámándobok ve çok güzel bir şey
Magyar Néprajz:
- Magyar Néprajz, bölüm “Természetfeletti képességű emberek – tudósok és közetítők” (doğaüstü yeteneklere sahip insanlar – kurnaz insanlar ve arabulucular)
- Magyar Néprajz, “Világkép” bölümü (dünya görüşü)
- Magyar Néprajz, rakamların listesi
Ortutay Gyula (1977–1982). Magyar Néprajzi Lexikon (Macarca). Budapeşte: Akadémiai Kiadó. ISBN 963-05-1285-8.:
Kaynakça
- ^ Attila Turk, HUNGARIAN ARCHAEOLOGY, The new archaeological research design for early hungarian history 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2012, p. 3
- ^ Türk Attila Antal: A szaltovói kultúrkör és a magyar őstörténet régészeti kutatása. In.: Középkortörténeti tanulmányok 6. A VI. Medievisztikai PhD-konferencia (Szeged, 2009. június 4-5.). szerk.: G. Tóth P. –Szabó P. Szeged (2010) 284–285, és 5. kép,
- ^ Bokij, N. M. – Pletnyova, Sz. A.: Nomád harcos család 10. századi sírjai az Ingul folyó völgyében. AÉ. 1989, 86–98.
- ^ a b c Diószegi 1998
- ^ Bartha Júlia: A Kunság népi kultúrájának keleti elemei 10 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Hoppál 1975:216–218,224,229
- ^ Hoppál 2005
- ^ Hoppál 1994:62
- ^ Klima 1998: 29
- ^ Hajdú 1975:32–35
- ^ Magyar Néprajz, list of figures 10 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Diószegi 1998:291
- ^ "Magyar Néprajzi Lexikon /". mek.oszk.hu. 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ "VILÁGKÉP". vmek.oszk.hu. 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ "TERMÉSZETFELETTI KÉPESSÉGŰ EMBEREK – TUDÓSOK ÉS KÖZVETÍTŐK". vmek.oszk.hu. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Diószegi 1998:345
- ^ Gabus 1970: 211
- ^ Kleivan & Sonne 1985: 17–18
- ^ Merkur 1985: 222–223, 226, 240
- ^ a b Hoppál 1975: 225
- ^ Hoppál 2005: 27–28
- ^ Oosten 1997: 92
- ^ Barüske 1969: 24
- ^ Vértes 1990: 5
- ^ Dienes 1975: 83
