MacGuffin

MacGuffin (McGuffin olarak da yazılır), kendi içinde sıradan ya da önemsiz gibi görünen ama filmin ya da romanın akışını ya da karakterin motivasyonunu belirleyen obje, unsur ya da olaya denir. Kavram, 1920'li yıllarda senarist Angus MacPhail^[1] tarafından icat edilmiş, birlikte pek çok filmde çalıştığı Alfred Hitchcock sayesinde popüler olmuştur.

MacGuffin tekniği özellikle gerilim ve polisiye türü filmlerde kullanılır. MacGuffin ya aksiyonun katalizörü olarak işlev görür ya da karakterin kişilik özelliğine dair bilgi verir.^[2] Genellikle ilk perdede ortaya çıkar ve olaylar ilerledikçe önemini kaybeder. Bazen hikâyenin zirve noktasında tekrar belirip filmin sonuna doğru tekrar gözden kaybolur.

MacGuffin tekniğinin erken örneklerinden birisi Hitchcock'un 1935 tarihli filmi 39 Basamak (film, 1935)'taki Mr. Memory karakterinin zihnindeki, gelişmiş uçak motoru çizimleridir.^[3] Gizli Teşkilat filmindeki McGuffin, mikrofilmlerdeki gizli hükûmet sırlarıdır. Sapık (film, 1960)'da ise Marion Crane karakterinin patronundan çaldığı 40.000 dolar filmin MacGuffin'idir.^[4] Filmdeki olay örgüsünü başlatan bu obje filmin sonuna doğru tamamen önemini kaybeder ve izleyici için önemsiz bir detaya dönüşür. Malta Şahini (film, 1941) filmindeki kuş heykeli sinemadaki ilk MacGuffin'lerden biri olarak değerlendirilirken,^[5] Ucuz Roman filmindeki çanta ve Avatar (film)'daki Ubtainium modern MacGuffin örnekleri olarak kabul edilir.^[6]

MacGuffin'in filmin bir karakterleri olarak belirmesi de mümkündür. Er Ryan'ı Kurtarmak'daki Er Ryan ve Üçüncü Adam (film)'daki Harry Lime karakterleri geniş anlamda MacGuffin örnekleri olarak görülebilir.

Alfred Hitchcock 1939 yılında Kolombiya Üniversitesi'nde bir seminerde MacGuffin kavramını espriyle karışık şu sözlerle açıklamıştır: “Bu, bir tren seyahatinde sohbet eden iki adamın hikayesinden kalma İskoçça bir kelimedir. Adamlardan biri diğerine sorar: 'Şu raftaki pakette ne var?' Diğeri cevap verir: 'O bir MacGuffin.' 'MacGuffin de ne?' diye sorar diğeri. Adam bu soruyu şöyle cevaplar: 'İskoçyanın dağlarında aslanları kafeslemek için kullanılan bir aygıt.' İlk konuşan adam, 'İyi ama İskoçya'nın dağlarında aslan olmaz ki' deyince, beriki 'E o zaman bu da bir MacGuffin olamaz, öyle değil mi?', der. Gördüğünüz gibi, aslında MacGuffin diye bir şey yoktur."^[7]

Alfred Hitchcock 1962'de François Truffaut'nun kendisiyle yaptığı nehir söyleşide de MacGuffin kavramına değinir: "Yıllar bana MacGuffin diye bir şeyin olmadığını gösterdi. Ben ikna oldum ama bunu başkalarına anlatmakta zorlanıyorum. Kullandığım MacGuffin'ler içinde en iyisi, yani en boş, en varolmayan, en saçma olanı Gizli Teşkilat'dakidir. Bu bir casusluk filmi ve ortada tek bir soru var: casuslar neyin peşinde. Chicago havaalanındaki sahnede, CIA'in elemanı tüm detaylarıyla durumu Cary Grant'e anlatır. Grant ona Phillip Vandamm'ı sorar: "Ne iş yapar bu adam?" O da şöyle cevap veriri: "İthalat ve ihracat diyelim." "Tamam da ne satar?" Cevap şudur: "Ha, sadece hükümet sırları!". Gördüğünüz gibi, MacGuffin bu örnekte en saf halini alır: Yani, bir hiç!" Hitchcock'u doğrularcasına, Ronin filminde karakterlerin film boyunca peşinden gittiği metal çantanın içeriği hiç gösterilmez.

1972'de verdiği bir röportajda ise Hitchcock MacGuffin'i "Ekrandaki oyuncunun çok önem verdiği ama izleyicinin umursamadığı şey" olarak tanımlamıştır.^[8]

Slavoj Zizek 2003 yılında kaleme aldığı bir yazıda, ABD'de Bush yönetiminin Irak'da kitle silahları bulunduğuna dair iddiasını bir MacGuffin örneği olarak yorumlar. Sonuçta kitle imha silahlarının bulunamamış olmasını, Hitchcock'un İskoç hikâyesine gönderme yaparak, "E o zaman bu da bir MacGuffin olamaz, öyle değil mi?" cümlesiyle alaya alır.^[9]

MacGuffin'in tanımı konusunda tartışmalar da mevcuttur. George Lucas, Hitchcock'tan farklı olarak MacGuffin'in, karakter kadar seyircinin de önemseyeceği bir unsur olması gerektiğini savunmuştur. Lucas ilk Yıldız Savaşları filmindeki R2-D2 karakterini MacGuffin olarak tanımlamıştır.

Steven Spielberg "MacGuffin fikrini sevmeyenlere sempati duyduğunu", zira kendisinin de "bu fikirden hiçbir zaman hoşlanmadığını" söylemiştir.^[10]

Başrollerini Metin Akpınar ve Zeki Alasya'nın paylaştığı Nereye Bakıyor Bu Adamlar (1976) filminde, kahramanların karıştığı cinayet bir MacGuffin örneğidir. Olay örgüsünü bütünüyle değiştiren ve kahramanların firar etmesine sebep olan cinayet olayı filmin akışı içinde önemini tamamen kaybeder.