İçeriğe atla

Maar

The three maars near Daun - Link to Wikimapia: http://wikimapia.org/#y=50175057&x=6844783&z=15&l=0&m=h&v=226 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Maar, püskürme veya patlamayla birlikte lav ve magmanın oluşturduğu, geniş, hafif kabarmış bir kraterdir. Maar tipik olarak suyla dolu ve sığ krater gölü görünümündedir. İsmi yerel Alman lehçesi olan Daun'dan gelir ve Latincesi mare (deniz)dir. Maarlar 60 metreden 2000 metre çapa ve 10 metreden 200 metreye kadar derinliğe sahip olabilirler ve çoğunlukla doğal göldeki gibi suyla doludurlar. Çoğu maar volkanik kayaların alçak kenarında oluşmuştur.

Birket Ram'da Golan Tepeleri maarı.

Maarlar Amerika'nın batısında, Almanya'nın Eifel bölgesinde ve diğer jeolojik olarak genç olan dünyanın volkanik bölgelerinde bulunur. Kilbourne Çukuru ve Hunt Çukuru maarları Teksas'taki El Paso köyüne yakındır. Doymuş karbon dioksit ünlenmiş Afrika Kamerun'daki Nyos Gölü diğer bir örnektir. Maara çok güzel bir örnek Yeni Meksika'daki Zuni Tuz Gölü yaklaşık 1980 metre çapında ve 120 metre derinliğindedir.

Türkiye'deki Maar gölleri

Türkiye'de bulunan maar gölleri; Meke Krater Gölü, yakınındaki Acıgöl (Konya) ile Acıgöl (Niğde) ve Gölcük Gölü (Isparta) gölleridir.

Örnekler

Batı Alaska'daki Seward Yarımadası'nda yer alan Şeytan Dağı Gölleri - dünyanın en büyük maar gölleri.
Ükinrek Maars, phreatomagmatik aktivite sonucu

Bilinen en büyük maarlar kuzeybatı Alaska'daki Seward Yarımadası'ndaki Espenberg'de bulunur. Bu maarlar, çap olarak 4.000 ila 8.000 m (13.000 ila 26.000 ft) arasında ve 300 m'ye (980 ft) kadar derinlikte değişir. Bu patlamalar yaklaşık 100.000 yıllık bir dönemde meydana geldi ve en küçüğü (Şeytan Dağı Maar) yaklaşık 17.500 yıl önce meydana geldi. Büyük boyutları, magma donmuş toprakla temas ettiğinde ortaya çıkan patlayıcı reaksiyondan kaynaklanmaktadır. Hidromagmatik püskürmeler, suyun magmaya oranı düşük olduğunda giderek daha patlayıcı hale gelir. Permafrost yavaşça eridiğinden, su / magma oranını düşük tutarken püskürmeye sabit bir su kaynağı sağlar. Bu, bu büyük maarları yaratan uzun süreli patlayıcı patlamaları üretir. Seward Yarımadası maarlarının örnekleri arasında Kuzey Killeak Maar, Güney Killeak Maar, Şeytan Dağı Maar ve Beyaz Balık Maar bulunur.[1]

Maarlar, Batı Kuzey Amerika'da, Güney Amerika'da Patagonya'da, Almanya'nın Eifel bölgesinde (başlangıçta tanımlandıkları yer) ve Dünya'nın diğer jeolojik olarak genç volkanik bölgelerinde meydana gelir. Avrupa'nın başka yerlerinde, Fransa'nın Ardèche bölgesindeki La Vestide du Pal, yerden veya havadan kolayca görülebilen muhteşem bir maar örneği sunuyor. El Paso, Teksas yakınlarındaki güney New Mexico'daki Kilbourne Hole ve Hunt's Hole, maarlar. Filipinler'deki Los Baños'taki Timsah Gölü, başlangıçta volkanik bir krater aynı zamanda bir maar olarak düşünülüyordu. Afrika'daki kötü şöhretli, karbondioksite doymuş Nyos Gölü başka bir örnek. Bir maarın mükemmel bir örneği, yaklaşık 6.500 ft (2.000 m) genişliğinde ve 400 ft (120 m) derinliğinde düz tabanlı bir krateri kaplayan sığ bir tuzlu göl olan New Mexico'daki Zuni Tuz Gölü'dür. Alçak kenarı, alttaki diatremin gevşek bazaltik lav ve duvar kayaçlarından (kumtaşı, şeyl, kireçtaşı) ve büyük derinliklerden yukarı doğru fırlatılan rastgele eski kristal kayalardan oluşur. Kanada'daki Maarlar, doğu-orta Britanya Kolombiyası'nın Wells Gray-Clearwater volkanik alanında ve Kanada'daki kimberlit tarlalarında bulunur. Güney Amerika, Patagonya'daki Pali-Aike Volkanik Alanında kayda değer bir maar alanı bulunur.[2] ve Sudan Bayuda Volkanik Alanı'nda. Yeni Zelanda'nın Auckland kent bölgesindeki Auckland volkanik alanı, Takapuna'nın North Shore banliyösündeki kolayca erişilebilen Pupuke Gölü de dahil olmak üzere birkaç maara sahiptir.

Yanlışlıkla maar olarak tanımlanan en dikkat çekici kraterlerden biri Arizona'nın Meteor Krateri'dir; Uzun yıllar bunun meteorik değil volkanik olduğu düşünülüyordu.[2]

Almanya

Eifel maars

Volkanik Eifel'de yaklaşık 75 maar vardır. Bunlar su dolu maar göllerini içerir, ancak büyük çoğunluğu kuru mayadır. Her iki tür de, göl dolgulu maarlar ve kuru maarlar, Volkanik Eifel'e özgüdür. Son patlamalar en az 11.000 yıl önce gerçekleşti ve Eifel'deki birçok maar açıkça daha yaşlı. Bu nedenle, birçoğu çok ağır bir şekilde aşınmıştır ve şekilleri ve volkanik özellikleri, daha yeni ve hatta erken dönemlerde başka yerlerdeki aktif maarlar kadar açık değildir. Yine de, Eifel'in maarları iyi korunmuştur.[3]

MAAR GÖLLERİ VE KURU MAAR

Yeraltı suyu veya yağış, volkanik patlamalarla oluşan maar çukurunun huni şeklindeki ve genellikle yuvarlak oyuğunu doldurduğunda, aynı zamanda basitçe mayalar olarak da anılan Maar gölleri meydana gelir. Bu tür maarların örnekleri, Almanya'nın Eifel dağlarındaki Daun'daki üç maardır .

Bir kuru maar bir maar gölü kurur sonuçları olur allüvyon veya karalaşarak. İkincisine bir örnek Eckfelder Maar'dır. Civarında Steffeln olan Eichholzmaar (diğer adıyla Gussweiher geçen yüzyılda kuruduktan ve bir Maar içine renaturalised ekleniyor). Bazı durumlarda alttaki kaya o kadar gözeneklidir ki, maar gölleri oluşamaz. Şiddetli kar ve yağışlı kışlardan sonra birçok kuru maarlar kısmen ve geçici olarak suyla dolar; diğerleri küçük bataklıklar veya genellikle oyukların yalnızca bir kısmını kaplayan yapay göletler içerir.

TÜRKİYE

Türkiye de görülen maar bölgeleri ve oluşum süreçleri .Batı Anadolu Kula Maar bölgesi. Kula bölgesinde 5 adet maar bulunmaktadır. Bunlar Sandal köyünün 2.2 km güneybatısında Yağbasan, Sandal köyünün 1.3 km kuzey ve kuzeydoğusunda Kızıltepe ve Cemal tepe, Demirköprü Baraj Gölü batısında Divlit Tepe ve son olarak da Sandal köyünün 4 km kuzeybatısında Çukurada Maarı şeklinde sıralanmaktadır. Maarlardan sadece Çukurada kendi ismiyle adlandırılmıştır. Diğerleri ise sahip oldukları ve maar kenarından çıkan cürüf konilerin isimleriyle adlandırılmıştır. Krater çapları 875 m ile 1125 m arasında değişmektedir.[4] Orta Anadolu Volkan bölgeslnde'ki Maarlar. OAVB'de (kısaltılmış hali) 1970'lerin başından beri ondan fazla maar volkanı tanımlanmıştır. Karapınar bölgesi'nde yer alan maarlar Meke Gölü, Acıgöl, Mekeobruk ve Yılanobruğu maarlarıdır ve mafik bileşimlidirler. Acıgöl bir göle sahip büyük bir maarken, Mekegölü içinde skorya konisi gelişmiş olan kompleks bir maardır. Karapınar bölgesi maarları dik ve duraylı krater oluşmasına imkan veren lav akıntılarını keserek oluşmuşlardır.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. 
  4. ^ https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=TJtEyl3GBWgytfBisjf7l7fGR4bp2Bb88elYyjabyFtDDL35NyKMn1HxHEPkpKkJ
  5. ^ https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/3e6b319422fa51b_ek.pdf

Dış bağlantılar

Ukinrek Maars, Alaska; 1977'de 10 günlük bir patlamanın sonucu oluştu.
Weinfelder Maar, orijinal üç maardan biri

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yanardağ</span> Magmanın yer içinden yüzeye çıktığı veya geçmişte çıkmış olduğu, genellikle koni biçiminde, tepesinde bir püskürme ağzı bulunan dağ

Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji denir.

<span class="mw-page-title-main">Nemrut Dağı (Bitlis)</span> Uyumakta olan aktif bir yanardağ

Nemrut Dağı ya da Nemrut Stratovolkanı, Bitlis'in Ahlat, Güroymak ve Tatvan ilçeleri sınırları içerisinde, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan yüksek dağlardan biridir. Dağın büyük bölümü Ahlat ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Van Gölü'nün batısında yer almaktadır. Nemrut, uyuyan aktif bir yanardağdır ve 1441 yılında son kez lav çıkışı olmuştur. Tepesindeki kraterde Nemrut Gölü yer alır. Krater etrafında, en yüksek tepe olan Sivritepe 2935 m, Doğu Nemrut Tepesi 2625 m, güneydeki Tursuktepe 2828 m ve batıda Nemrut Dağı Tepesi 2801 m yüksekliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Tendürek Dağı</span> Türkiyede bir volkanik dağ

Tendürek Dağı (Ermenice:Թոնդրակ) Ağrı ve Van illerinin arasında İran sınırının yakınında bulunan bir stratovolkandır. Nuh'un Gemisi'nin muhtemel konumu yakınlarında olmasıyla bilinen bu yanardağ oldukça büyüktür; kurumuş lav akıntıları düz bir arazi üzerinde yaklaşık 650 km²'lik bir alanı kaplar. Dağın iki ana yapısı, zirve krateri olan Büyük Tendürek ve ana kraterin doğusunda bulunan Küçük Tendürek'tir. Yamaçları çok yumuşak olup, ismini aldığı kalkanı andırır. Tendürek Dağı'nın, Hawaii adasındaki volkanlar gibi akışkan lav püskürttüğü bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kaldera</span>

Kaldera, volkanik patlama sonucu toprağın çökmesiyle oluşmuş volkanik yer şekli. Bazen volkanik kraterlerle karıştırılmaktadır. Kelime, İspanyolcada ‘caldera’ ve Latincede ‘calderia’ denilen 'pişirilmiş çömlek' anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bazalt</span>

Bazalt, volkanik kaya kütlelerinden biri. Siyah renkte ve kesif yığınlar halindedir. Doğada kütle, damar ve akıntı halinde bulunur. Başlıca özelliklerinden birisi, altıgen prizmalar biçiminde, büyük sütunlar meydana getirmesidir. Bu sütunlar, mağma akıntılarının soğuyup büzülmesinden ileri gelmiştir. Sert ve dayanıklı bir taş olduğundan kaldırım, yapı taş, demiryolu, köprü malzemesi olarak kullanılır. Yeryüzünde çok bol olan bazalt, bazı memleketlerde, binlerce kilometrekarelik yerleri örter. Birleşik Krallık'ın kuzeyi, İrlanda, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde büyük Hindistan'da Dekkan bölgesindeki bazalt yığınları 300.000 kilometrekarelik geniş bir bölgeyi kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Stratovolkan</span> lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkan

Stratovolkan, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkandır. Bu volkanlar dik yamaçlarıyla ve periyodik patlamalarıyla tanınırlar. Bunlardan fışkıran lavın akışkanlığı azdır ve çok uzağa yayılmadan önce soğur ve sertleşir. Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika içeriklidir. Buna karşın bazik içerikli magmanın akışkanlığı yüksektir ve Hawaii'deki kalkan biçimli Mauna Loa dağı gibi yayvan dağları oluşturur. Pek çok stratovolkanın yüksekliği 2500 metreden fazladır. Türkiye'den Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı birer stratovolkan tipindeki volkanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Lav</span> yanardağ patlamasıyla çıkan erimiş kaya parçaları

Lav ya da püskürtü, yanardağ patlaması sırasında çıkan çok sıcak, sıvı ve akıcı erimiş maddeye denilmektedir. Yanardağ ağzından ilk çıktığında sıvı halde bulunmaktadır. Lavın sıcaklığı "700 °C "ile "1200 °C" arasında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nemrut Gölü</span> Türkiyede bir krater gölü

Nemrut Gölü, dünyanın ikinci, Türkiye'nin en büyük krater gölü olup, adını MÖ 2100'de yaşamış Babil Hükümdarı Nemrut'tan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz altı volkanları</span>

Deniz altı volkanları, yeryüzünün denizlerle örtülü olduğu bölgelerinde bulunan yarıklardır. Yer altından gelen lavlar bu yarıklar sayesinde yüzeye çıkarlar. Dünya üzerine bir yılda yer altından gelen lavların %75 kadarını bu tür yarıklardan gelenler oluşturur. Çıkan malzemelerin büyük çoğunluğu tektonik hareketlerin yoğun olarak görüldüğü Orta Atlantik Yükselimi olarak da adlandırılan kıta levhalarının bulunduğu bölgelerde gerçekleşir. Pek çoğu okyanusların derin bölgelerinde olmasına karşın, bir bölümü de sığ sularda görülür. Bu tür durumlarda birikerek yükselen malzeme, küçük adacıklar oluşturabilir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki yanardağlar</span> Vikimedya liste maddesi

Bu, Türkiye'deki uykuda ve sönmüş yanardağların listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Volkan kemeri</span>

Volkan kemeri. Stratovolkan, aynı zamanda kompozit volkan olarak da bilinir, uzun boylu konik volkan birçok lav, tefra, pamis ve volkanik kül katmanları tarafından sertleşerek inşa edilmiştir. Kalkan volkanların aksine strato volkanlar ve dik profilleri ve periyodik patlamalı püskürmeler ile karakterize edilirler. Bazı çökmüş kraterler ile kalderalarda bu şekilde adlandırılır. Genellikle stratovolkanlar yüksek viskoziteden dolayı uzağa yayılmadan önce soğur ve katılaşırlar. Bu lav oluşturan magma daha az bir miktarda viskoz mafic magma ile yüksek-orta derecede silika içermektedir. Geniş felsik, lav akıntıları nadirdir,15 km (9,3 mi) kadardır. Stratovolkanlar erüptif malzemelerin sıralı dökülmeleri itibaren inşa edilen kendi kompozit yapısı nedeniyle bazen “kompozit volkan” da denir. Onlar daha az yaygın olan kalkan volkanların aksine volkan tipleri arasında en yaygın olanlardandır. İki önemli Stratovolkan olan Krakatoa en iyi bilineni ve Vezüv 1883'teki patlama Pompei ve Herculaneum kasabalarnı önemli oranda tahrip etti. Aynı zamanda bu patlama binlerce kişinin ölümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Katmai Dağı</span> Amerikada bir dağ

Katmai Dağı, ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır..

<span class="mw-page-title-main">Gölcük Gölü (Isparta)</span>

Gölcük gölü, Isparta şehir merkezinin 8 km kadar güneybatısındaki volkanik göl. Denizden yüksekliği 1300 m, genişliği 2,5 km, derinliği 30 m olan bir maar gölüdür. Göl dibinden çıkan kaynaklar ve yağmur suları ile beslenir. Göl suları tatlıdır, bir süre Isparta şehir merkezinin içme suyu buradan karşılanmıştır. Göl 1991 yılında Tabiat parkı olarak tescil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Acıgöl maarı</span>

Acıgöl maarı, Nevşehir ilinin Acıgöl ilçesinin doğusunda yer alan volkanik patlama çukuru, maar gölüdür. Kapadokya bölgesindeki Kuaterner zamanı oluşan pek çok volkanik alandan birisidir. Maar Pleistosende oluşmuştur. 300 km² büyüklüğündeki alanda, tüf halkası, tüf konisi, lav domu bir arada bulunur. Maarın içi 0,96 km², tortullarla birlikte büyüklüğü 4,5 km²'dir.

<span class="mw-page-title-main">Acıgöl (Konya)</span> Konya ili, Karapınar ilçesi sınırları içinde yer alan volkanik maar gölü

Acıgöl, Konya ili, Karapınar ilçesi sınırları içinde yer alan volkanik maar gölüdür. Karapınar Düzlüğü'nde, Meke Krater Gölü'nün kuzeydoğusunda yer alır. Karapınar-Ereğli yolu üzerinde 8. km'dedir. Denizden yüksekliği 988 m, genişliği 1750 m–1250 m, arasındadır, elips biçimli olan gölün alanı 1,2 km², derinliği 300 m'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hekla</span> İzlanda’nın güneyinde bir stratovolkan

Hekla 1.491 metre yüksekliğinde İzlanda'nın güneyinde bulunan bir stratovolkandır. Hekla İzlanda'nın en aktif volkanlarından biridir. 874 yılından bu yana 20 patlama meydana gelmiştir. Avrupalılar bu yanardağı "Geçiş" olarak nitelendirirlerdi. Hekla uzun bir volkanik sırt parçasıdır. Bu sırtın en aktif kısmı yaklaşık 5,5 kilometre uzunluğunda Heklugja adında bir fissür olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Karapınar Düzlüğü</span> Konyanın Karapınar ilçesinde yer alan volkanik bir arazi

Karapınar Düzlüğü, Konya'nın Karapınar ilçesinde yer alan volkanik bir arazidir. Kül konisi, Meke Krater Gölü ve Acıgöl'ü barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Azas Platosu</span> Rusyada yer alan volkanik bir alan

Azas Platosu, Rusya'da yer alan volkanik bir alandır. Doğu Tuva Platosu, Khamsara-Biykhem Platosu ve Kuzeydoğu Tuva Platosu olarak da bilinir. Baykal Gölü'nün batısında 2.000 kilometrekare (770 sq mi) alan kaplamaktadır. Bölgedeki volkanik aktivite Oka Platosu ve Jom-Bolok volkanik sahasının meydana gelmesinin de nedenidir.

<span class="mw-page-title-main">Ol Doinyo Lengai</span>

Ol Doinyo Lengai, Maasai dilinde "Tanrı'nın Dağı" anlamına gelen adıyla, Tanzanya'nın Arusha Bölgesi'ndeki Natron Gölü'nün güneyinde, Gregory Rift'te bulunan aktif bir yanardağdır. Doğu Afrika rift'i volkanik sisteminin bir parçası olarak, natrokarbonatit lav üretir. Ol Doinyo Lengai'nin 1960 patlamasıyla, karbonatit kayaçlarının magmadan türetildiği görüşünü doğrulayan jeolojik araştırmalara yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Laach Gölü</span> Almanyada bir kaldera gölü

Laach Gölü ortabatı Almanya'da, Rheinland-Pfalz eyaletinde bulunan bir kaldera gölüdür. Neredeyse 2 kilometre çapındaki göl, Rheinland-Pfalz'ın en büyük gölüdür ve ayrıca Orta Avrupa'daki en büyük kalderadır ve suyla dolu tek kalderadır. Kaldera, yaklaşık MÖ 11.000'de çok şiddetli bir volkanik patlamayla oluştu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.