MUL.APİN - Turkipedia

Metnin üzerine yazıldığı iki kil tabletten biri. Bu örnek, tabletin alışılmadık derecede büyük olduğunu (bir kağıt sayfası kadar) ve metnin iki sütun halinde yazıldığını göstermektedir.

MUL.APİN (𒀯 𒀳) Babil astronomisi ve astrolojisinin birçok farklı yönünü ele alan bir Babil derlemesine verilen geleneksel isimdir. Üç Yıldız Listesi olarak adlandırılan daha önceki yıldız katalogları geleneğindendir ancak muhtemelen MÖ 1000 civarında derlenmiş, daha doğru gözlemlere dayanan genişletilmiş bir versiyonu temsil etmektedir.^[1] Metin 66 yıldız ve takımyıldızın adını listeler ve ayrıca Babil yıldız haritasının temel yapısını belirlemeye yardımcı olan doğuş, batış ve geçiş tarihleri gibi bir dizi ipucu sağlar.

Söz konusu metin, metnin baş harfleriyle adlandırılmış bir çift tabletin MÖ 7. yüzyıla ait bir kopyasında korunmuştur. Her yıl ilk görülen takımyıldız olan Sümerce: ^MULAPİN (anlamı "Saban"), Gössmann ve Kurtik'in önerilerinin derlemesine göre modern takımyıldızlar Cassiopeia, Andromeda ve Triangulum bölgesindeki yıldızlara karşılık gelmektedir.^[2]^[3] Son zamanlarda ise sadece Cassiopeia'ya karşılık geldiği öne sürülmektedir.^[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ John H. Rogers, "Origins of the ancient constellations: I. The Mesopotamian traditions 9 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Journal of the British Astronomical Association 108 (1998) 9–28
^ Gössmann, Felix (1950). Planetarium babylonicum oder die sumerisch-babylonischen Stern-Namen (Almanca). Rom: Verlag des Päpstl. Bibelinstituts. OCLC 64870219.
^ Kurtik, Gennadiĭ.; Куртик, Геннадий. (2007). Zvezdnoe nebo drevneĭ Mesopotamii : shumero-akkadskie nazvanii︠a︡ sozvezdiĭ i drugikh svetil. Sankt-Peterburg: Aleteĭi︠a︡. ISBN 978-5-903354-36-8. OCLC 233980223. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024.
^ Wolfschmidt, Gudrun (2022). Astronomy in Culture -- Cultures of Astronomy. Astronomie in der Kultur -- Kulturen der Astronomie. Featuring the Proceedings of the Splinter Meeting at the Annual Conference of the Astronomische Gesellschaft, Sept. 14-16, 2021. Nuncius Hamburgensis; Vol. 57. 1. Auflage. Susanne M. Hoffmann, Susanne M. Hoffmann, Gudrun Wolfschmidt, Tredition GmbH Hamburg. Ahrensburg. ISBN 978-3-347-71288-1. OCLC 1354779312.

A transliteration and English translation of the first two tablets is presented in "Mul.Apin, An Astronomical Compendium in Cuneiform" by Hermann Hunger & David Pingree, Verlag Ferdinand Berger & Sohne, Horn, Austria. 1989.
"The Origin of the Greek Constellations": Bradley E. Schaefer; Scientific American, November 2006
"The Latitude and Epoch for the Origin of the Astronomical Lore in MUL.APIN": Bradey E. Schaefer; 2007, AAS/AAPT Joint Meeting, American Astronomical Society Meeting 210, #42.05
Watson, Rita; Horowitz, Wayne (2011). Writing Science Before the Greeks: A Naturalistic Analysis of the Babylonian Astronomical Treatise MUL.APIN. Leiden: Brill Academic Pub. ISBN 978-90-04-20230-6.

Dış bağlantılar

A reconstruction of the MUL.APIN uranology is available in the open and free desktop planetarium software Stellarium; scientific documentation published in SEAC proceedings
Explanation of MUL.APIN tablets by Gary D. Thompson
Star lists of Mul.Apin and their locations by Gavin White

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gezegenimsi bulutsu</span>

Gezegenimsi bulutsu veya gezegenimsi nebula, yaşamının son evresinde bulunan bir kırmızı devin yaydığı parlak bir iyonize gazdan oluşan salma bulutsusu türüdür.

Avcı takımyıldızı, kuzey göksel yarımkürede kış aylarında görülebilen belirgin bir takımyıldızdır. Modern 88 takımyıldızdan biridir ve MS 2. yüzyılda astronom Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki avcıdan almıştır.

Taurus ya da Boğa takımyıldızı, zodyak kuşağı takımyıldızlarından biridir. "Taurus" adı Latincede "boğa" anlamına gelir. Boğa, kuzey yarımkürede çıplak gözle dahi seçilebilecek kadar göze çarpan bir takımyıldızdır. Batısında "Koç", doğusunda "İkizler", kuzeyinde "Kahraman" ve "Arabacı", güneydoğusunda "Avcı", güneyinde "Irmak" ve güneybatısında "Balina" takımyıldızlarıyla çevrilidir.

Kova takımyıldızı, Oğlak ve Balıklar takımyıldızları arasında yer alan, Zodyak kuşağındaki bir ekvatoral takımyıldızdır. Adı Latince "su taşıyıcısı" veya "kova taşıyıcısı" anlamına gelir ve eski astronomik sembolü (♒︎) suyu temsil eder. Kova, Zodyak üzerindeki en eski bilinen takımyıldızlardan biridir. 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzde hala kullanılan 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır. Balina takımyıldızı Cetus, balık takımyıldızı Pisces ve ırmak takımyıldızı Eridanus gibi suyla ilişkilendirilen takımyıldızların bolluğu nedeniyle genellikle "Deniz" olarak adlandırılan bir bölgede bulunur.

Yılancı takımyıldızı, gök ekvatoru boyunca uzanan büyük bir takımyıldızdır. Adı, "yılan taşıyan" anlamına gelen Antik Yunanca ὀφιοῦχος (ophioûkhos) kelimesinden gelir ve genellikle elinde yılan tutan bir adam olarak tasvir edilir. Yılan, Serpens takımyıldızı ile temsil edilir. Yılancı, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzdeki 88 modern takımyıldızdan biri olarak kalmıştır. Takımyıldızın eski bir alternatif adı ise Serpentarius'tur. 13 zodyak takımyıldızından biri olmasına rağmen, zodyak takımyıldızları aralarında bir simgeye sahip olmayan tek takım yıldızdır.

Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.

Aquila, modern 88 takımyıldızdan biridir. Mitolojide Zeus'un Kuşu olarak bilinir. Onun devlerle olan savaşında ona yardım eder ve ona bekçilik yapar.

Av Köpekleri takımyıldızı, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından belirlenen 88 takımyıldızdan biridir. 17. yüzyılda Johannes Hevelius tarafından oluşturulmuş küçük bir kuzey takımyıldızıdır. Adı Latince "av köpekleri" anlamına gelir ve çizimlerde genellikle komşu takımyıldız olan Çoban Boötes'in köpeklerini temsil eder şekilde tasvir edilir.

Kral takımyıldızı, kuzey gök yüzünün derinliklerinde yer alan ve Yunan mitolojisinde Etiyopya Kralı Kefeos'un adını taşıyan bir takımyıldızdır. İkinci yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biridir ve günümüzde de 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır.

Triangulum ya da Üçgen takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, 1. yüzyıl gökbilimcisi Batlamyus'un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de yer alır. Kuzey gökkürededir ve küçük bir alan kaplar. Triangulum adı Latince'de üçgen anlamına gelir. Bu takımyıldız güney gökküredeki Triangulum Australe ile karıştırılmamalıdır. Takımyıldız, üçüncü ve dördüncü kadirden olan üç en parlak yıldızının ikizkenar üçgene yakın, uzun ve dar bir üçgen oluşturması sebebiyle bu ismi almıştır.

Büyük Ayı takımyıldızı, kuzey gökyüzünde bulunan ve mitolojisi muhtemelen tarih öncesi dönemlere kadar uzanan bir takımyıldızdır. Latince adı "büyük ayı" anlamına gelir ve yakınındaki Küçük Ayı ile tezat oluşturur. Antik çağda, MS 2. yüzyılda Batlamyus tarafından Yunan, Mısır, Babil ve Asur astronomlarının önceki çalışmalarına dayanarak listelenen orijinal 48 takımyıldızdan biriydi. Bugün 88 modern takımyıldız arasında üçüncü en büyük takımyıldızdır.

Ursa Minor ya da Küçük Ayı takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Büyük Ayı takımyıldızı "Büyük Kepçe"ye çok benzeyen "Küçük Kepçe", gerçekte tam bir takımyıldız değildir. Büyük Kepçe'nin işaretçileri gibi, Küçük Kepçe'nin kasesinin sonundaki parlakça yıldızların da özel bir adı vardır: Kutbun Bekçileri!

İznikli Hipparkos veya Nikaialı Hipparhus bir Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçiydi.

Büyük Kepçe, Büyük Ayı takımyıldızı içerisinde bulunan en parlak 7 yıldızın oluşturduğu kepçe veya cezve görünümde bir yıldız desenidir. Göksel navigasyon için önemli bir desendir. Kepçenin Dubhe ve Merak adlı iki yıldızı kullanılarak ve bu yıldızlardan hayali bir çizgi çizilerek kutup yıldızı (polaris) bulunur. Kepçenin 6 yıldızı ikinci kadir seviyesinde iken Megrez, üçüncü kadir seviyesinde yani daha az parlak görünür.

Delta Eridani, Irmak takımyıldızı içinde yer alan ve yaklaşık olarak 29 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızdır. Tayf sınıfı K1III-IV olan turuncu altdevin görünen parlaklığı +3,51 kadirdir. Yıldızın geleneksel ismi olan Rana, Latince "kurbağa" anlamına gelir. Gökada içinde Güneş'e göre 32,7 km/sn'lik bir hızla hareket eder. Gökada merkezinden uzaklığı, 24.100 ile 62.500 ışık yılı aralığında tahmin edilmektedir.

Pi³ Orionis (π³ Ori, π³ Orionis), Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 26 ışık yılı uzaklıkta bulunan F-tipi sarı-beyaz bir anakol yıldızıdır ve çıplak gözle kolayca görülebilir. Geleneksel ismi Tabit, Arapça ﺛﺎﺑﺖ Sabit "yerinde duran" anlamına gelir. Pi³ Orionis, Avcı'nın elinde tuttuğu kalkanın en parlak yıldızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır astronomisi</span>

Mısır astronomisi, tarih öncesi zamanlarda, Predinastik Dönem'de gelişmeye başladı. M.Ö. 5. binyılda yapılan Nabta Playa'daki taş dairelerin tasarımında astronomik hizalamalardan esinlenilmiş olabilir. Tarihi Hanedan Dönemi M.Ö. 3. binyılda başladığında, 365 günlük periyot sistemi zaten Mısır takviminde kullanılıyordu ve Nil'in yıllık su baskınlarının belirlenmesinde yıldız gözlemi önemli bir yer tutuyordu.

Babil yıldız katalogları, Babil üzerindeki Kassite egemenliği döneminde ve sonrasında, en eski gözlemlerin ve kehanetlerin toplandığı listelerdir. Çivi yazısıyla yazılmış olan bu yıldız katalogları takım yıldızları, tekli yıldızları ve gezegenleri içermektedir. Takımyıldızları muhtemelen çeşitli diğer kaynaklardan toplanmıştır. En eski katalog olan Üç Yıldızdan Her Biri, Akkad, Amurru, Elam ve diğer uygarlıkların yıldızlarından bahseder. Çeşitli kaynaklar Babil takımyıldızlarının Sümer kökenli olduğunu, kimileri ise aslında Elamlılar'dan geldiğini söyler.

Çin takımyıldızları, geleneksel Çin astronomisinde gökküreyi yıldız desenlerine veya takımyıldızlara ayıran bir sistemdir.

Babil astronomisi, Mezopotamya'nın tarihinin ilk dönemlerinde gök cisimlerinin incelenmesi veya kaydedilmesiydi. Kullanılan sayısal sistem olan altmışlık sistem, modern ondalık sistemdeki on sayısının aksine altmışa dayanıyordu. Bu sistem alışılmadık derecede büyük ve küçük sayıların hesaplanmasını ve kaydedilmesini kolaylaştırıyordu.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.