M60 (tank)

M60 (tank)
Çeşidi	Ana Muharebe Tankı
Uyruğu	ABD
Hizmet geçmişi
Hizmet	1959-1996 (ABD)
Kullanıldığı savaşlar	Altı Gün Savaşı Yom Kippur Savaşı İran-Irak Savaşı Körfez Savaşı Batı Sahra Savaşı Somali İç Savaşı Yemen'deki Şii İsyanı Türkiye-PKK çatışması Şah Fırat Operasyonu Fırat Kalkanı Operasyonu Zeytin Dalı Harekatı Barış Pınarı Harekatı
Üretim tarihi
Üretici	Detroit Arsenal Tank Plant Chrysler
Birim maliyeti	M60A3 TTS: 1.3 milyon dolar
Üretildiği tarih	1959-1983
Üretim adedi	15.000+
Çeşitleri	Magach 6/7, Sabra, M728 CEV, M88 zırhlı kurtarma aracı
Özellikler
Ağırlık	49.5 ton (54 ton savaş halinde)
Uzunluk	9,309 m
Genişlik	3.63 m
Yükseklik	3,27 m
Namlu Çapı	105 mm (M60/M60A1/M60A3)
Mürettebat	4
Yolcu	yok
Zırhı	Ön gövde: 108 mm (65°) Taret önü: 230 mm (oval)
Ana silahı	105 mm (4.1") M68 yivli top (M60/M60A1/M60A3) 152mm (6 in) M162 Top/fırlatıcı (M60A2)
Diğer silahları	1xM85 12,7 mm BMG, 1x eşeksenli M73 7,62 mm (M60A1)
Motor	Continental AVDS-1790-2 V12 hava soğutmalı, çift turboşarj dizel 750 hp (560 kW)
Süspansiyon donanımı	Burulma çubuğu
Depo kapasitesi	1.457 litre
Harekat menzili	500 km
Azami hızı	48 km/h
Direksiyon sistemi	bisiklet direksiyonu

M60 Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri'ndeki M48 Patton'dan geliştirilen bir ana muharebe tankıdır. Soğuk Savaş sırasında Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri'nin ana savaş tankıdır. Soğuk Savaş'ta NATO ve ABD'ye yakın ülkeler tarafından kullanılmıştır.

Yerini M1 Abrams aldığı halde M60 dünya boyunca hâlen servistedir. Şu anda en büyük kullanıcısı 1.700 kadar tankla Mısır, sonraki kullanıcı 900'den fazla geliştirilmiş tankla Türkiye, sonraki ise 700 geliştirilmiş türevleri ile İsrail'dir.

1957'de, Amerika'da 105 mm top ve daha iyi gövde zırhıyla planlanmıştır. M60 Patton büyük ölçüde M48 Patton tankını temel alır. Aralarında önemli farklar ise; M60 Patton'da 105 mm top M48'de ise 90 mm top olmasıdır. M60 Patton'da gövde ile eğimli bölge düz, M48'de ise bombelidir, M48'de 5 istikamet makarası bulunmaktadır, M60'ta ise 3 tanedir. Bunun dışında M-60'ların kulesi biraz daha büyüktür. Bir Continental V-12 750 hp hava soğutmalı çift turboşarjlı motor ve yaklaşık 500 kilometreye kadar uzayan menzil. Bir çapraz hareketli transmisyon, bir birleştirilmiş transmisyon, bir kombine transmisyon, diferansiyel, direksiyon sistemi ve fren sistemi sayesinde hız azaltılarak güç iletilir. Mürettebat ön tarafta motor ise arkadadır. Koruma sağlamak amacıyla M60 tankı M85 Makineli tüfeği kullanır.

Başlangıçta M60 Patton'a M48'in tareti düşünülmüştü, fakat yapılan değişikliklerle birlikte düşman ateşinin etkisini mümkün olduğu kadar azaltması için özgün "needlenose" taret tasarımı uygulanmıştır.

İlkin M68 olarak ismi belirlenen M60 tankı, 1959'da üretime girmiş ve adı M60 olarak değiştirilmiştir. Ordu envanterine ise 1960'ta girmiştir. 15.000 adetin üzerinde (tüm türevleriyle) üretimi yapılmıştır.

• Kökeni M48 Patton'un da esin kaynağıu olan M26 Pershing'e kadar dayanır. 1957 yılında ABD 105 mm'lik topa sahip ve daha iyi zırh koruması sağlayacak bir tank planlanmıştır. Bu fikir doğrultusunda ilk M60 tankları 1959'da M68 ismiyle üretime alınmış fakat sonradan ismi M60 olarak değiştirilmiştir.

Sonuç olarak temel alındığı M48 tankına büyük ölçüde benzerdir. Her ne kadar da benzer olsa aralarında bazı önemli farklar vardır. Bunlar;

• M48'in ilk modellerinde 90 mm top bulunurken M60 tankında 105 mm'lik top vardır.
• M60'ın gövdesinin ön tarafı düz iken düz, M48'de ise bombelidir.
• M60'ta 3 istikamet makarası bulunmaktadır ancak M48'de ise 5 tanedir. Bunun dışında M-60'ların kulesi biraz daha büyüktür.

Mürettebatı ön tarafta motoru ise arkadadır. Bu tasarım tankın menzilini 300 milin üzerine çıkmasına olanak tanıyan çift turboşarjlı Continental AVDS-170-92 motoruyla tamamlanmıştır.

M60 homojen zırh kullanan son Amerikan tankıdır. İlk nesil tasarım 1963'te yerini geliştirilmiş M60A1'e bıraktı. Üretilen tüm M60 Patton'lar M60A1'e dönüştürüldü. İlk nesil tankların bir kısmı ABD'de hâlen müzelerde sergidedir.

1963'te, M60 M60A1 olarak geliştirilip 1980 yılına kadar üretimde kalan yeni bir sürümüdür. Geliştirilmiş darbe emici zırh korumasıyla ve taretinin büyük ve iyi tasarlanmış olmasıyla ön plana çıkmaktadır. M60A1'in ana topu için stabilizasyon sistemiyle teçhiz edilmiştir.

M60A2 tamamen yeni bir alçak kule profili ve komutana daha iyi bir görüş ve ateş sahası veren komutanın üstteki makineli tüfek kubbesi ön plana çıkmaktadır. Bir de M551 Sheridan hafif tankının 152 mm'lik ana topuna benzer olması ön plana çıkmaktadır. Shillelagh güdümlü anti-tank füzesi kadar düzenli bir şekilde mermileri ateş eder.

M60A2 modernizasyonu hayal kırıklığına uğratsa da gelecek nesil tanklara geçişi kolaylaştıran bazı teknik ilerlemeleri sağladı. Shillelagh/M60A2 1981'de servisten çıkarıldı ve taretler hurdaya ayrıldı. M60A2'lerin çoğu M60A3'e çevrildi ya da gövdeleri köprücü tanklara çevrildi.^[1]

1978'de M60A3 varyantına çalışma başladı. Öne çıkan özellikleri arasında teknolojik geliştirme amacıyla yapılan ilavelerdir. Bunlar sis havanları, yeni bir mesafe bulucu ve balistik bilgisayar stabilize edilmiş taret ve M240 eşeksenli silah sayılabilir. Sonunda bütün Amerikan M60'ları A3 modeline çevrilmiştir.

M60A3'ler ABD kuvvetlerinden 1990'ların başlarında servis dışı edilmiştir, ancak diğer ülkelerin servislerinde hâlen ön sıralarda yer almaktadır.

M60A3 modelinin M1 Abrams tankına karşı bazı avantajları:

• 21. yüzyıl içlerinde M60A3 M1 Abrams'dan özellikle daha iyi bir termal ize sahiptir. Bununla birlikte epey sessizdir.
• M60A3'ta telefonla piyade ile mürettebat arasındaki doğrudan iletişim için harici telefon vardır. Bir de bu özellik Irak'taki bazı M1 Abramslara uygulanmıştır.
• Dizel motor performansı düşürmüştür, ancak; fiyat, bakım masrafları ve benzinin hızlı ve verimli çalışması gibi artıları vardır.
• M1 Abrams'ın türbinin egzozunun ısısı çok büyük olduğu için arkasından gelen piyadeler için tehlikeli bir durum oluşur, M60A3'te ise dizel motora sahip olduğu için M1 kadar tehlikeli olmaz.
• Firar kaportasının konumu M60A3 gövdesinin altındadır. M1 Abrams'ta ise mürettebatın ateş altında kendilerini dışarı atması M60A3'ünkine oranla daha zordur.
• M60 serisi tankların M68A1 105mm ana topunun mühimmat çeşitliliği, şu anki M1 serisindekilerin 120 mm yivli topundan daha fazladır. HE mermisi, flechette mermileri ve beyaz fosforlu sis bombası ve birçok çeşidi kapsamaktadır.
• M60 serisi eğer ihtiyaç olursa obüs atışı yapabilir.

Mevcut M60 tanklarını yenilemek isteyen üçüncü ülke pazarları için General Motors tarafından gerçekleştirilmiş bir modernizasyon paketidir. Bu geliştirmeler yakıt tüketimi düşük hibrid motor ve M1 Abrams'dan alınan taret, top ve yeni zırh seçeneklerini kapsamaktadır.

M60T(Sabra)

Türk tank modernizasyon için büyük ölçüde geliştirilen bir ihraç modelidir. Bu geliştirmeler ile tanka 120mm top eklenmiştir, yeni atış kontrol sistemleri eklenmiştir ve üstün kamera sistemleri ile donatılmıştır. Ancak en büyük gelişme tankın zırhında olmuştur. Normalde yalnızca pasif zırh bulunan M-60 tanklarının kulesinde ERA ve SLERA zırh eklenmiştir. Ayrıca ön üst gövdesine de ERA zırh eklenmiştir. Tankın yan kısmına bir etek zırh eklenmiştir. Ancak motor gücü daha fazla ağırlığı taşıyamayacağı için manevra sırasında etek zırhları sökülmektedir. Sonrasında Türkiye tankı bir kez daha modernize ederek pulat aktif koruma sistemi sistemi, birçok ek sensör ve kamera eklemiştir. Bu modernizasyona M-60TM ismi verilmiştir.

M60 Phoenix

Ürdün tarafından M60A3 tankları üzerine uygulanan modernizasyon programıdır. 2004 yılında uygulamaya konulan programla toplamda 182 tank modernize edilmiştir.

Magach

İsrail Güvenlik Güçleri'nin sıklıkla yaşadıkları anti-tank saldırılarında yaşanan zayiatları azaltmak için başlatılan modernizasyon programıdır. Modernizasyon programı hem M48 hem de M60 tanklarına uygulanmış ve Merkava serisi tanklar üretilene kadar İsrail'in ana muharebe tankı görevini üstlenmiştir.^[2]

Vietnam Savaşı'nda kullanılmadığı halde, iki M60 varyantı sınırlı bir halde planlı olarak yerleştirilmiştir, köprücü tank ve silahlı münendis aracı olarak kullanılmıştır. M728 silahlı mühendis aracı kendi görevi dışında 165 mmlik topu ile ateş sağlamakla da görevliydi.^[1]

İsrail Savunma Kuvvetleri ilk M60A1 tanklarını 1971 yılında ABD'den satın almıştır. M60 ve M60A1'ler Yom Kippur Savaşı sırasında İsrailli kuvvetlerce Golan tepelerinde ve Sina Yarımadası'nda kullanılmıştır. ABD çatışmalardan önce M60'ları İsrail kuvvetlerine yollamıştır. Savaşı takiben, ABD'den çok sayıda M48, M60 ve M60A1 alındı. İsrail Lübnan savaşına kadar envanterindeki M60 tanklarına bazı değişikliklikler ve geliştirmeler yapmıştır. . İsrail'in küçük değişiklikleri arasında rota ve ERA'dır. Bu varyant Magach olarak bilinir. İsrail çalışması Magach modelleri, yeni ilave bir zırh, yeni ateş kontrol sistemi, termal iz ve sis havanı içerir. İsrail Silahlı Kuvvetleri Magach 7 (A'dan C'ye kadar) hala kullanmaktadır.

M60A1 tankları İran kuvvetlerince Irak Ordusu'na karşı kullanılmıştır.

M60A1 RISE (Passive) ABD Deniz Piyadeleri tarafından Körfez savaşında Irak'a ait T-54, T-55, T-62, Type 69 ve T-72 tanklarına karşı berlirli sayıda kullanılmıştır. M60A1 ERA ile desteklenerek Kuveyt şehrine ve hava alanlarına destek vermiştir. Kuveyt muharebesi sırasında sadece bir tank ve bir mürettebat kaybetmiştir.

M60 varyantları Avusturya, Bahreyn, Bosna, Brezilya, Mısır, Yunanistan, İsrail, İran, Portekiz, İspanya, Türkiye, Tayvan, Tayland ve bazı milletlerin servisindedir. Bununla birlikte ABD stoklarında kayda değer şekilde parçalara ayrılmış, satışa kapalı, değiştirilmiş ya da silah testlerinde darbe almış M60'lar vardır. Bununla birlikte bazı araçların şasisi değişik şekillerde kullanılmıştır. Çoğu geliştirilmiştir. Pattonlar yeni tank tasarımlarına açıktır, bazı araç şasileri kullanılmıştır ancak bütün taretler değişik geliştirmelere uğramıştır.

•  ABD - M728 CEV,M88 ARV
•  Afganistan - 13 M60A3
•  Bahreyn - 180 M60 ve 20 M60A3
•  Bosna-Hersek - 45 M60A3
•  Brezilya - 91 M60A3
•  Tayvan - 450 M60A3TTS
•  Fas - 66 M60A3
•  İran - 150 M60A1
•  İspanya - 17 M60A3TTS (Infantería de Marina), 38 M60CZ-10/25E, 7 M60A1 AVBL, 12 M60VLPD-26/70E (İspanyol Ordusu)
•  İsrail - 711 Magach 6/7
•  Lübnan - 66 M60A3
•  Mısır - 2,500 M60A1\A3
•  Portekiz - 100 M60A3TTS
•  Singapur - M728 ve
•  Sovyetler Birliği - 1 M60A1 İran'dan ele geçirildi
•  Sudan
•  Suudi Arabistan - 450 M60A1/A3
•  Umman - 73
•  Ürdün - 354
•  Tayland - 168 M60A1/A3
•  Tunus - 54 M60A3 ve 30 M60A1
•  Türkiye - 3000 M60A1/A3TTS
•  Yemen - 240

•  ABD - 1997 yılında hizmetten çıkarıldı.
•  Avusturya
•  İtalya - 300
•  Etiyopya
•  Yunanistan

M46, M47, M48 ve M60 Patton tankları Kore ve Vietnam savaşlarında başlıca kullanılan tanklardır. İsmini Amerikalı general George Patton'dan almıştır.

M47 tankları uzun yıllar Türk Ordusu tarafından kullanılmış, Kıbrıs Harekâtı'nda da başarıyla hizmet vermişlerdir. Bu tanklar 1980'li yılların başlarından itibaren hizmetten kaldırılmışlardır.

M48 tankları 1960'lı yıllardan itibaren Türk Ordusu tarafından kullanılmaktadır. M48'ler 1980'li yılların sonlarında 105 mm'lik ana silah ve o dönem için modern atış kontrol sistemleriyle modernize edilerek M48A5T1 ve M48A5T2 tiplerine dönüştürüldü. Bu tanklar hâlâ Türk Ordusunun Doğu güvenlik görevleri için taret olarak görev yapmaktadırlar.

M48A5T1

• Mürettebat: 4
• Gövde Uzunluğu: 8,25 m
• Genişlik: 3,63 m
• Yükseklik: 3,28 m
• Karın Altı Yükseklik: 0.41 m
• Muharebe Ağırlığı: 54 ton
• Güç Ağırlık Oranı: 15,89 bg/ton
• Motor Gücü: 750 bg
• Maksimum Hız: 48 km/s
• Hareket Çapı: 499 km
• Yakıt Kapasitesi: 1.457 lt
• Sulardan Geçiş: 1,21 m (hazırlıksız), 2.4 m (hazırlıklı ve şnorkelli)
• Dik Engel Geçiş: 0,91 m
• Hendek Aşma: 2,59 m
• Meyil Tırmanma: % 60 Dik, % 30 Yan
• NBC Sistemi: Maskeli
• Zırh Tipi: Çelik Döküm
• Gece Görüş kabiliyeti: Pasif
• Stabilizasyon Sistemi: Yok

M48A5T2

• Mürettebat: 4
• Gövde Uzunluğu: 9.43 m
• Genişlik: 3.63 m
• Yükseklik: 3.28 m
• Karın Altı Yükseklik: 0.41 m
• Muharebe Ağırlığı: 54000 kg
• Güç Ağırlık Oranı: 15.89 bg/ton
• Motor Gücü: 750 bg
• Maksimum Hız: 48 km/s
• Hareket Şiası :499 km
• Sulardan Geçiş: 1.21 m (hazırlıksız), 2.4 m (şnorkelli)
• Dik Engel Geçiş: 0.91 m
• Hendek Asma: 2.59 m
• Meyil Tırmanma: %60 Dik, %30 Yan
• NBC Sistemi: Maskeli
• Zırh Tipi: Çelik Döküm
• Gece Görüş Kabiliyeti: Pasif termal

M60'lar 1957 yılında M48'lerden geliştirilerek yapılmıştır. M60 tanklarının çeşitli tipleri Arjantin, Bahreyn, Avusturya, Mısır, Yunanistan, İsrail, Portekiz, İspanya, Türkiye, Tayvan tarafından hâlâ kullanılmaktadır.

M60 tankının M60A1 ve M60A3 modelleri hâlen Türk Ordusu'nun en fazla sayıdaki tank modelidir. Bu tankların önemli bir kısmı, Türkiye'nin 1991 Körfez Savaşı'nda müttefik güçlere verdiği desteğe karşılık olarak ABD tarafından hibe edilmiştir. Türk M60'larının bir kısmı İsrail teknolojisiyle modernize edilerek M60T sınıfına yükseltildi.

Kara kuvvetleri Komutanları Almanya ile yapılan antlaşmada "sadece savunma durumunda kullanılabilir" sınırlaması yüzünden Leopard 1 tanklarını doğuda kullanamamaktadır. M60 ve Leopard 2 tankları bu şartın dışında kaldığı için Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından doğuda sıklıkla kullanılmaktadır.

Batı Almanya silahsızlanma antlaşmaları nedeniyle elindeki 1000 kadar M48 tankını Türkiye'ye satmıştır. O zamanlar Türkiye'nin elinde 3000 adet M47 ve belirli sayıda M48 Patton tankları bulunuyordu. Almanya, antlaşmalar gereği belirli sayının üzerinde tank bulunduramaması nedeniyle elindeki en eski tankları (M48) Leopard 1 ile değiştirmiş oldu. Fazla tankları ise bugün Leopard 2 A4 serisi tanklarda yaptığı gibi Türkiye'ye sattı. Leopard 2 tanklarının daha modern A6 jenerasyonu nedeniyle elindeki eski tankları kademeli olarak Türkiye'ye aktarmaktadır.

• Foss, Chris (2005). Jane's armour and artillery : 2005-2006. Jane's Information Group. ISBN 978-0-7106-2686-8.
• Hunnicutt, R. P. (1984). Patton: A History of the American Main Battle Tank. Volume 1. Novato: Presidio Press. ISBN 978-0-89141-230-4.
• İngilizce Wikipedia 17/10/2008 tarihli M60 Patton maddesi

Wikimedia Commons'ta M60 (tank) ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.