İçeriğe atla

Mşehi Kilisesi

Koordinatlar: 40°42′54″K 42°30′35″D / 40.71500°K 42.50972°D / 40.71500; 42.50972
Mşehi Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumAydoğdu, Şenkaya, Erzurum
Koordinatlar40°42′54″K 42°30′35″D / 40.71500°K 42.50972°D / 40.71500; 42.50972
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumHarabe
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü Mimarisi
TamamlanmaOrta Çağ
Özellikler
MalzemelerTaş

Mşehi Kilisesi (Gürcüce: მშეხის ეკლესია) veya Muşeh Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Mşehi olan Aydoğdu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.[1] Kilise, Aydoğdu köyünün eski adından dolayı bu şekilde adlandırılmıştır.

Tarihçe

Mşehi (მშეხი), Gürcüce aile veya sülale adıdır. Bu sülaleden insanların yerleşik olmasından dolayı köy bu şekilde adlandırılmıştır.[2] Kilisenin bulunduğu Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve Mşehi köyünü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Mşehi köyü, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde 18 haneden oluşuyordu. Bu defterdeki kayda göre bir hane Müslüman olmuş, 17 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[3][4] Kilisenin Osmanlı döneminden önce inşa edildiği ve Hristiyan nüfusun ibadet yeri olduğu anlaşılmaktadır.

Mimari

Mşehi Kilisesi'nin günümüze ulaşan kalıntıları, köyün 3,5 kilometre kuzeydoğusunda yer alır. Eski yerleşim yerinin burada bulunması veya kilisenin ortadan kalkmış başka bir köyün kilisesi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bugünkü yerleşimin hemen yanında, kısmen kayaya oyulmuş başka bir kilise bulunmaktadır. Mşehi Kilisesi, kaba yontulmuş taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir. Kilisenin çatı örtüsü çökmüş, dört duvarının üst kısımları yıkılmıştır. Buna rağmen günümüze kalmış haliyle duvarların yüksekliği 4 metreyi bulur. Kilisenin giriş kapısı güneyde yer alır. Köylülerin verdiği bilgiye göre kapının alınlığında bir yazı bulunuyordu. Ancak bu yazı günümüze ulaşmamıştır. Kilisenin bulunduğu yer köylülerce günümüzde “Kilise Dere” olarak adlandırılmaktadır.[5]

Kaynakça

  1. ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
  2. ^ Natela Partenadze, "ზმნისწინისა და ზმნის ფუძის ურთიერთშეხამების საკითხი მარადიდულ კლარჯულში", International Kartvelological Congress - II, Tiflis, 2018, s. 116.
  3. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 563". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024. 
  4. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 340". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024. 
  5. ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82, 87. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aydoğdu, Şenkaya</span>

Aydoğdu, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Kayabeyi, Çıldır</span>

Kayabeyi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kotanlı, Çıldır</span>

Kotanlı, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

Akameti, tarihsel Artani bölgesindeki köylerden biriydi. Ortadan kalkmış olan köyün kurulu olduğu alan, Ardahan ilinin merkez ilçesinde, Hasköy'ün güneyinde, bugünkü Çatalköprü'nün sınırları içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

Çihireti Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, bugün Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Çihireti olan Yünbüken köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Harosman Mağaraları veya Harosmani Mağaraları ve Mağaro Mağaraları olarak da bilinir, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı Çayağzı köyü sınırlarında bir mağara kompleksidir. Tzkarosmani Mağaraları olarak da bilinir.

Lelusi Manastırı, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı Taşbaşı köyünün sınırları içinde eski Gürcü manastırıdır. Manastırın adı, ortadan kalkmış olan Lelusi köyünden gelir.

Almona, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünün sınırları içinde eski bir yerleşim ve buradaki kalıntılardır.

Petre-Pavle, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Komki olan Tepeler köyünün sınırları içinde eski bir köy ve bu köye ait kalıntılardır.

Anuşivani, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Komki olan Tepeler köyünün sınırları içinde eski bir köy ve bu köye ait kilisedir.

Akameti Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Şadevani olan Çatalköprü köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Ortadan kalkmış olan Akameti köyünün kilisesi olduğu için bu adla anılmaktadır.

Heosmani Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Yurtbekler köyünün sınırları içinde eski bir Gürcü kilisesidir. Ortadan kalkmış olan Heosmani köyünün kilisesi olduğu için bu adla anılmaktadır.

Sakire Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinin bugün Türkiye tarafından kalmış kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Sakire olan Çambeli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Tuya Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye'de kalan bölümünde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Caki olan Yurtbekler köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Kagari Kilisesi, tarihsel Palakatsio bölgesinde, günümüzde Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Kagari olan Kakaç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kiliseydi. Köyün mevcut adından dolayı Kakaç Kilisesi olarak da bilinir.

Mgeltsihe Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye tarafında kalan kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Mgeltsihe olan Kurtkale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Skarebi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.

Petrisi Kalesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Akkiraz köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Petresi Kalesi olarak da bilinir. Adını, ortadan kalkmış olan Petrisi (Petresi) köyünden alır.

Begrahatuni Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Begrahatuni olan Eskibeyrehatun köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalan bir kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.