İçeriğe atla

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)

Koordinatlar: 40°59′28″K 29°01′36″D / 40.99111°K 29.02667°D / 40.99111; 29.02667

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi
Çeşmenin ön ve yan cephesinden görünümü (Ekim 2020)
Harita
Diğer ad(lar)Osman Ağa Çeşmesi
Genel bilgiler
TürÇeşme
Mimari tarzKlasik Osmanlı mimarisi
KonumKadıköy, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar40°59′28″K 29°01′36″D / 40.99111°K 29.02667°D / 40.99111; 29.02667
Tamamlanma1621 ya da 1622
Yenileme2020
SahipVakıflar Genel Müdürlüğü
Teknik ayrıntılar
Yapı sistemiKâgir
MalzemeKüfeki taşı

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi,[1] İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Dikdörtgen planlı bir duvar çeşmesi olup Klasik Osmanlı mimarisine uygun bir şekilde, küfeki taşından inşa edilmiş kâgir bir yapıdır. Silmelerin olduğu ön cephesinin her iki yanında birer pilaster yer alır. Ön cephesinin ortasındaki basık sivri kemerli bir nişin içerisinde, kaş kemer motifi ile yukarısında boş bir kartuşun olduğu ayna taşı vardır. Niş kemerinin yukarısında, dört dizelik inşa kitâbesi bulunur.

Tarihi

Kitâbesine göre çeşme, Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırıldı.[a][2][3] Kitâbenin son dizesi, ebced hesabıyla çeşmenin inşa tarihini verir.[2] Ön cephede kullanılan malzemeden farklı bir malzemeyle üretilmesi, oturtulacağı bir alanın oluşturulmaması ve kırık kenarlarından yola çıkarak çeşmenin kitâbesinin özgün olmadığı ve bir çeşmenin yıkıldıktan sonra boşta kalan kitâbesinin, kitâbesiz bir çeşmede yaşatma geleneğine örnek olabileceği düşüncesi vardır.[4] 1621 ya da 1622 yılında, Osmanağa Camii'nin avlu girişinin sağ tarafına Mısırlı Osman Ağa tarafından yaptırılan çeşmenin, cami avlusunda duran kitâbesindeki metin de aynıdır. Bundan yola çıkılarak, camideki çeşmenin kitâbesinin sökülüp Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi'ne takıldığı, boş kalan yerine ise yeni bir kitabe asıldığı görüşü ortaya atılır.[5]

1945'te, ayna taşının bozulduğu ve teknesinin çukurda kaldığı kaydedilmişti.[2] 11 Ocak 1967 tarihli Bugün haberinde çeşmenin yan cephesinin, bir mefruşatçı dükkânı tarafından bir vitrin olarak kullanıldığı aktarılmaktaydı.[6] 1980'lerde yapılan çalışmayla birlikte yol hizasından imar hattına taşınarak kot farkı giderilerek teknesi açığa çıktı.[4] Kızılkayak'ın ifadesine göre, teknesinin her iki yanına mermerden dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşının "bu çalışmalar sırasında eklenmiş olma ihtimali yüksektir".[1][4]

Mülkiyeti, Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünde olan yapı,[7] İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 15-30 Eylül 2020 tarihleri arasında restore edildi.[8] Yapılan çalışmalar kapsamında çeşmede derz ve sıva onarımı, kitâbe restorasyonu ve temizlik yapılırken su tesisatı yenilenerek çeşme tekrar işlevsel hâle getirildi.[8][9]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Kadıköy ilçesinin Osmanağa Mahallesi'nde, Söğütlüçeşme Caddesi üzerinde ve Osmanağa Camii'nin karşısında bulunan, 17,90 m2lik tapu alanına sahip dikdörtgen planlı bir duvar çeşmesidir.[3][10][11] Arka ve sol yan cephesi başka yapılarla birleşmiş hâldedir.[1] Klasik Osmanlı mimarisi tarzında, kesme küfeki taşından inşa edilen kâgir bir yapıdır.[2][4] Dikdörtgen şeklindeki ön cephesi, yatay ve dikey silmelerden meydana gelen dikdörtgen bir çerçeveyle bezenmiştir.[1] Teknesinin her iki yanında, sonradan eklenen, Afyon mermerinden yapılmış dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı yer alır.[1] Yapının üstü çatısızdır.[2] Ön yüzünün pahlanmış iki kenarında, silindirik birer pilaster bulunur.[3] Kaş kemer motifi ile yukarısındaki boş bir kartuşun yer aldığı mermerden yapılmış ayna taşı, ön cephenin ortasında konumlanan basık sivri kemerli bir nişin içindedir.[1][3] Ayna taşında bir musluk, altında ise dikdörtgen biçimli bir tekne vardır.[1]

Sivri kemerin üçgen boşlukları ile kilit taşının yukarısında, dört dizeden oluşan ve yazı şeritleri kartuşlardan yapılmış çerçevenin içerisinde çeşme kitâbesi yer alır. Alttaki iki kartuşun arasındaki boşluğa çeşmenin inşa tarihi işlenmiştir.[1] Kitâbe metni şu şekildedir:[2][9][12]

Metin

مصرلى عثمان اغا خيره ماُل
چو يابدى حق ايچون بو چشمه سارى
کچوب نوش ايلين هر تشنه جانه
جناندن آب كوثر بارى
١٠٣٠ سنه

Çeviri yazısı

Mısırlı 'Osmân Aga hayra ma'îl
Çü yapdı hakk içün bu çeşmesârı
Geçüb nûş eyleyen her teşne-câna
Cinândan âb-ı Kevser vire bârî
sene 1030

Günümüz Türkçesi

Hayır işlemeyi seven Mısırlı Osman Ağa
Suyu bol bu çeşmeyi Allah yolunda yaptırdı
Susamış her bir cana,
cennetlerden akacak bir Kevser suyu versin diye.
sene 1030

  • 2020'deki restorasyonu öncesinde çeşme (Eylül 2020)
    2020'deki restorasyonu öncesinde çeşme (Eylül 2020)
  • Çeşmenin ön cephesi (Mart 2021)
    Çeşmenin ön cephesi (Mart 2021)
  • Çeşmenin kitâbesi (Mart 2021)
    Çeşmenin kitâbesi (Mart 2021)

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 1030 yılı, miladi takvimde 1621 ya da 1622'ye denk gelir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Barışta, H. Örcün (1994). "Osman Ağa Çeşmesi". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 6. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı. ss. 159-160. ISBN 975-7306-06-1. 
  2. ^ a b c d e f Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. ss. 264, 266. 
  3. ^ a b c d Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). "330 Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi". İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 2. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 256. ISBN 9789944100335. 
  4. ^ a b c d Kızılkayak, Görkem, (Ed.) (Aralık 2011). Kadıköy Çeşmeleri. Kadıköy Belediyesi. ss. 111-112. 
  5. ^ Atılgan, Arif (29 Haziran 2017). "Osman Ağa Camisi". Mimdp.org. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Ata yadigârı sahipsiz kalıyor". Bugün. İstanbul. 11 Ocak 1967. 
  7. ^ "Kültürel yapılar". İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021. 
  8. ^ a b Çağlar, Sinan. "Osman Ağa (Mısırlı) Çeşmesi - Kadıköy (çeşmeyle ilgili bilgilendirme restorasyon raporu)". İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı (E-posta). 
  9. ^ a b Demirtaş, Erhan (23 Eylül 2020). "400 yıllık çeşme onarıldı". Gazete Kadıköy. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Osman Ağa (Mısırlı) Çeşmesi (H.1030-M.1621)". Su Vakfı. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021. 
  11. ^ "TKGM Parsel Sorgulama Uygulaması - Öznitelik bilgisi". Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Osman Ağa (Mısırlı) Çeşmesi". Osmanlı Kitabeleri Projesi. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
Wikimedia Commons'ta Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

İshak Ağa Çeşmesi, Onçeşmeler, On Çeşmeler, Beykoz Çeşmesi, Behruz Ağa Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. I. Süleyman'ın has odabaşı olarak görev yapan Behruz Ağa tarafından, daha önceleri bir Bizans çeşmesinin bulunduğu alana yaptırıldı. Zamanla harap hâle gelen ve suyu akmayan çeşme, Temmuz 1746'da başlayan ve 1746 ya da 1747 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından yenilendi. İnşa edildiği dönemde bir mesire alanında yer alırken bölgede yapılaşmanın artmasıyla şehir dokusu içinde kaldı. 1948 öncesinde üç; 1948-1950, 1986, 2005-2006 ve 2016-2017 yıllarında ise birer kez onarımdan geçti. Yapılan değişikliklerle kemerleri, üst örtüsü ve yan cephelerinde değişiklikler meydana gelirken kalemişi süslemeler eklendi. 1972'den beri korunması gereken tarihî eser statüsünde olan çeşme, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesindeki kayda değer çeşmeler şu şekildedir:

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Çeşmesi</span> Kadıköyde bir çeşme

Yoğurtçu Çeşmesi ya da Yoğurtçu Parkı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir.

Hüseyin Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Yeniçeri Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1766 ya da 1767 yılında yaptırıldı.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> Kadıköyde bir çeşme

İbrahim Ağa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. İbrahim Ağa tarafından 17. yüzyılda yaptırılmış olup o dönemde, Haydarpaşa Çayırı'nın kenarında, İbrahimağa Deresi'nin yanındaki cami ve hazîreden oluşan bir külliyenin parçasıydı.

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1852 ya da 1853 yılında yaptırılan çeşme; 1986'da Kadıköy Belediyesi, 1994-1995 yıllarında ise Mühürdar Lions Kulübü tarafından onarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ali Paşa Çeşmesi (Kadıköy)</span>

Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. 1732 ya da 1733 yılında yaptırılmıştır. Kitâbesinde, Ali Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilir ve bunun önünde, Osmanlı sadrazamları tarafından kullanılan "âsaf" sıfatı vardır. Bazı kaynaklar bu kişinin Sürmeli Ali Paşa olduğunu belirtse de; daha güncel değerlendirmelere göre, inşa yılından ötürü Hekimoğlu Ali Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilir.

<span class="mw-page-title-main">Baba-Oğul Çeşmesi</span>

Baba-Oğul Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Harem Ağası Tayfur Ağa ile manevi oğlu Besim Ağa tarafından 1844 ya da 1845 yılında yaptırıldı. 1980'lerin sonlarında, inşa edildiği konumdan caddenin karşısına taşındı. 2007'de Kadıköy Belediyesi tarafından çeşmede bir restorasyon gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Osman Ağa Çeşmesi (Hasanpaşa)</span> Kadıköyde bir çeşme

Osman Ağa Çeşmesi ya da Babüssade Ağası Osman Ağa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Babüssade Ağası Osman Ağa tarafından 1796 ya da 1797 yılında yaptırıldı. 2007'de, Kadıköy Belediyesi tarafından restore edildi.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy Çeşmesi</span> Beyoğlundaki bir çeşme

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

Abdi Kaptan Çeşmesi ya da Gedik Abdi Kaptan Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1622 ya da 1623 yılında yaptırılmıştır.

Kayışdağı Suyu Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

Abbas Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1669 ya da 1670 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)</span> Fatihteki yıkılmış bir çeşme

Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kayyumoğlu Çeşmesi</span> Kırklarelindeki tarihi bir çeşme

Kayyumoğlu Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.