İçeriğe atla

Mısır astronomisi

Senemut'un mezarı'nın krokisi, 18. hanedan[1]

Mısır astronomisi, tarih öncesi zamanlarda, Predinastik Dönem'de gelişmeye başladı. M.Ö. 5. binyılda yapılan Nabta Playa'daki taş dairelerin tasarımında astronomik hizalamalardan esinlenilmiş olabilir. Tarihi Hanedan Dönemi M.Ö. 3. binyılda başladığında, 365 günlük periyot sistemi zaten Mısır takviminde kullanılıyordu ve Nil'in yıllık su baskınlarının belirlenmesinde yıldız gözlemi önemli bir yer tutuyordu.

Mısır Piramitleri büyük bir özenle Kutup Yıldızı'na doğru hizalanmıştır. Ayrıca Karnak'taki Amon'un tapınağı da kış gündönümü vakti Güneş'in doğduğu yöne doğru hizalanmıştır. Astronomi, dini bayramların tarihlerinin saptanmasında ve akşam vakitlerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Tapınak astrologları yıldızları izlemekte ve Güneş'in, Ay'ın (ve evrelerinin) ve gezegenlerin kavuşumlarını ve doğumlarını gözlemekte ustaydılar.

Mısır gökyüzü tanrıçası Nut, II. Ramses'ın mezarında yıldız haritası ile birlikte resmedilmiş.

Ptolemaios Krallığı döneminde, Mısır öğretileri Babil ve Yunan astronomileri ile kaynaştı ve Aşağı Mısır'daki İskenderiye şehri Helenistik dünyadaki bilimsel faaliyetlerin merkezi haline geldi. Roma idaresindeki Mısır'da, döneminin en büyük astronomu Batlamyus (M.S. 90-168) çıkageldi. Almagest dahil astronomi üzerine çalışmaları, Batı astronomisi tarihindeki en etkili kitaplar haline geldi. Mısır'ın Müslümanlarca fethinden sonra bölgeye Arap kültürü ve İslami astronomi hakim oldu .

Astronom İbn Yunus (c. 950–1009), büyük bir usturlap kullanarak Güneş'in konumlarını gözlemledi ve tutulmalarla ilgili gözlemleri yüzyıllar boyu kullanıldı. 1006'da Ali bin Ridvan, bilinen tarihin en parlak astronomik olayı olarak kabul edilen SN 1006 adlı süpernovayı gözlemledi ve gerisinde hakkında yazılmış en ayrıntılı açıklamaları bıraktı. 14. yüzyılda Necmeddin-ül Mısri, birçoğu kendi icadı olan 100'den fazla farklı türde bilimsel ve astronomik aletleri tanımlayan bir eser yazdı.

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Full version at Met Museum 9 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

  • King, David A. (2004), "Reflections on some new studies on applied science in Islamic societies (8th-19th centuries)", Islam & Science, June 2004.
  • King, David A.; Cleempoel, Koenraad Van; Moreno, Roberto (2002), "A Recently Discovered Sixteenth-Century Spanish Astrolabe", Annals of Science, 59 (4): 331–362, doi:10.1080/00033790110095813

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astronomi</span> kökenleri, evrimleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözleyen bilim dalı

Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Astronom</span> gök cisimlerini inceleyen bilim insanı

Astronom, astrofizikçi ya da gök bilimci, Dünya'nın kapsamı dışındaki belirli bir soru veya alan üzerine çalışan astronomi alanında uzmanlaşmış bir bilim insanıdır. Gözlemsel veya teorik astronomide yıldızlar, gezegenler, uydular, kuyruklu yıldızlar ve gökadalar gibi astronomik nesneleri gözlemlerler. Astronomların çalıştığı konular veya alanlar arasında gezegen bilimi, güneş astronomisi, yıldızların kökeni veya evrimi ile gökadaların oluşumu gibi konular yer alır. İlgili ancak farklı bir konu olan fiziksel kozmoloji ise Evren'i bir bütün olarak inceler.

<span class="mw-page-title-main">Astroloji</span> Sözdebilim

Astroloji, gök cisimlerinin ve astronomik fenomenlerin, insan karakteri ve kaderi üzerine etkilerinin olduğu önermesini konu alan, bilimsel gerçekliğe sahip olmayan sözdebilimdir.

<span class="mw-page-title-main">Aquarius (takımyıldız)</span>

Kova takımyıldızı, Oğlak ve Balıklar takımyıldızları arasında yer alan, Zodyak kuşağındaki bir ekvatoral takımyıldızdır. Adı Latince "su taşıyıcısı" veya "kova taşıyıcısı" anlamına gelir ve eski astronomik sembolü (♒︎) suyu temsil eder. Kova, Zodyak üzerindeki en eski bilinen takımyıldızlardan biridir. 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzde hala kullanılan 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır. Balina takımyıldızı Cetus, balık takımyıldızı Pisces ve ırmak takımyıldızı Eridanus gibi suyla ilişkilendirilen takımyıldızların bolluğu nedeniyle genellikle "Deniz" olarak adlandırılan bir bölgede bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hipparkos</span> 2. yüzyıl Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçi

İznikli Hipparkos veya Nikaialı Hipparhus bir Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Nyuserre Ini</span>

Nyuserre Ini : Mısır'ın 5. Hanedanın 6. firavunu. Aşağı Mısır'daki Abu Cirap'ta güneş tanrısı Ra adına yaptırdığı tapınakla hükümdarlık döneminden günümüze pek az belge kalmışsa da Abu Cirap'taki tapınağın yanında, Abu Sir'deki bir piramide gömülü olduğu bilinmektedir. Nuserre İli'nin piramidinin tapınaktan daha küçük boyutlarda yapılmış olması Ra kültürünün 5. Hanedan Dönemi'ndeki etkisinin göstergesidir.

<span class="mw-page-title-main">Astronomi tarihi</span>

Astronomi, kökenleri tarih öncesi dönemin dini, mitolojik, kozmolojik, takvimsel, astrolojik inanç ve uygulamalarına dayanan, antik çağlara kadar uzanan en eski doğa bilimlerinden biridir. Bunların izleri, uzun süre halk ve devlet astronomisi ile iç içe geçmiş bir disiplin olan astrolojide hala görülmektedir. Astronomi ve astroloji, Avrupa'da 1543 yılında başlayan Kopernik Devrimi sırasında tam olarak ayrılmamıştır. Bazı kültürlerde astronomik veriler astrolojik tahminler için kullanılmıştır.

Babil takvimi, 12 kameri aydan oluşan ve yıllık bir ay-güneş takvimidir. Babil'de kullanılan takvim, hem kamerî ve hem de Güneş esaslı olarak düzenlenmiştir. Babil takviminde de gün, günbatımında başlar ve bir sonraki günbatımında sona erer. Sümerde M.Ö. IV binyılın sonu ile III binyılın başlangıcında her bir şehrin kendi takvimi vardı. Rahipler yıldızlı gökyüzünü gözlem yapmakla birçok astronomik sonucu elde etmişlerdir. M.Ö. III binyılda gökyüzü cisimlerinin hareketinin gözlemlemek için yüksekliği 20 m'ye ulaşan çok katlı kuleler inşa ediliyordu. Bu kuleler genellikle tapınakların yanına dikilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan astronomisi</span>

Yunan astronomisi klasik antik dönemde Yunan dilinde yazılmıştır ve antik Yunan, Helenistik, Greko-Romen ve geç dönem antik çağlarını kapsar. Yunanca, Helenistik dönemden Büyük İskender'in fethini takip eden süreçte bilimin dili haline geldiği için antik Yunan astronomisi coğrafi sınırları aşmıştır. Bu yüzden Helenistik astronomi olarak da adlandırılır. Helenistik ve Roma dönemleri boyunca Yunan olan veya olmayan birçok astronom, çalışmalarını Yunan geleneklerini kullanarak Ptolemaios krallığındaki İskenderiye kütüphanesini de içeren büyük bir enstitüde yürütüyordu.

Callippus, mevsimlerin uzunluklarını kesin olarak belirleyen ve sonraki tüm gök bilimciler tarafından kullanılan bir takvim oluşturan Yunan astronom ve matematikçi.

Cleomedes, özellikle “Cennetler ” olarak da bilinen Gök Cisimlerinin Dairesel Hareketleri adlı kitabıyla tanınan bir Yunan gökbilimci ve matematikçidir.

Samoslu Conon bir Yunan astronom ve matematikçiydi. Öncelikle bir takımyıldız olan Coma Berenices'i adlandırmasıyla hatırlanır.

Rodoslu Geminus, MÖ 1. yüzyılda yıldızı parlayan bir Yunan astronom ve matematikçi. Onun bir astronomi çalışması olan ve öğrenciler için astronomi kitabı olarak tasarlanan Olaylara Giriş hala hayattadır. Ayrıca matematik üzerine bir çalışması da yazdı ama bu eserin sadece sonraki yazarlar tarafından alıntılanan kısımları hayatta kaldı ve günümüze ulaştı.

Otto Eduard Neugebauer, astronomi tarihi ile Antik Çağlarda ve Orta Çağ'da uygulanan diğer kesin bilimler üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Avusturyalı-Amerikalı bir matematikçi ve bilim tarihçisiydi. Kil tabletlerini inceleyerek, eski Babillilerin matematik ve astronomi hakkında daha önce fark edildiğinden çok daha fazlasını bildiklerini keşfetti. Ulusal Bilimler Akademisi, Neugebauer'i "çağımızın müspet bilimler tarihinin, belki de bilim tarihinin en özgün ve üretken bilim insanı" olarak adlandırmıştır.

Asger Hartvig Aaboe, antik Babil astronomisi tarihine katkılarıyla tanınan bir bilim tarihçisi ve matematikçiydi. Babil astronomi çalışmalarında, Babillilerin hesaplama şemalarını nasıl tasarladıklarını anlamak için modern matematik açısından analizlerin ötesine geçti.

Kültürel astronomi, bazen kültürde astronomi çalışmaları olarak da adlandırılır ve "hem eski hem de modern kültürlerin göksel nesneleri algılama ve bunları dünya görüşlerine entegre etme yollarının çeşitliliğini" araştırmak olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla, mevcut veya eski toplumların ve kültürlerin astronomilerini inceleyen disiplinlerarası alanları kapsamaktadır. Astronominin kullanımı ve eski kültür ve medeniyetlerdeki rolünü inceleyen arkeoastronomi ve "yaşam tarzlarını, astronomik teknikleri ve ritüelleri yeniden inşa etmek amacıyla astronomi, metin incelemeleri, etnoloji ve antik ikonografinin yorumlanmasını birleştiren yakın müttefik bir araştırma alanı" olan etnoastronomi olmak üzere iki disiplinlerarası alandan ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda tarihsel astronomi, astronomi tarihi ve astroloji tarihi ile de bağlantılıdır.

İskenderiyeli Timocharis, Yunan astronom ve filozof. Muhtemelen İskenderiye'de doğdu. Öklid'le aynı çağda yaşadı.

<span class="mw-page-title-main">Babil astronomisi</span>

Babil astronomisi, Mezopotamya'nın tarihinin ilk dönemlerinde gök cisimlerinin incelenmesi veya kaydedilmesiydi. Kullanılan sayısal sistem olan altmışlık sistem, modern ondalık sistemdeki on sayısının aksine altmışa dayanıyordu. Bu sistem alışılmadık derecede büyük ve küçük sayıların hesaplanmasını ve kaydedilmesini kolaylaştırıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi astronomisinin zaman çizelgesi</span>

Aşağıda, Güneş Sistemi astronomisi ve biliminin bir zaman çizelgesi verilmiştir. Bu çizelge, Güneş Sistemi'nin bir parçası olarak Dünya hakkında gezegensel ölçekteki bilgilere dair ilerlemeleri de içermektedir.