Mısır Arapçası

Mısır Arapçası (Arz. مِصْرِى (/mɯsˤrijja/)‎, Ar. لُهْجَة مِصْرِية (/luhd͡ʒa mɯsˤrijja)‎), Mısır'da konuşulan Arapçanın adlandırılmasıdır. Modern standart Arapçadan ses ve gramer yönüyle farklılıkları vardır. Arapçanın en yaygın, en çok konuşulan ve en çok öğrenilen lehçesidir.

Modern Standart Arapçadan en belirgin ses farkı cim harfinin g olarak okunması ve kaf harfinin de birkaç istisna hariç kısa e sesi olarak okunmasıdır.

Arapçada fiiler genelde 3 harfli kök temeline dayalıdır. Bu köklere getirilen eklerle fiile yeni anlamlar yüklenir ve fiil zaman, kişi, anlam bakımından değişik anlamlar kazanır.

Arapça fiiler sözlükte masdar olarak yer almaz onun yerine 3. tekil şahsın geçmiş zamanını (mazi) olarak yer alır. Örnek ketebe: O yazdı gibi. Mesela sözlükten mektub sözcüğüne bakılacağı zaman bu kelimenin kökünüden yani ketebe'den bakmak gerekir.

Mısır Arapçasında da fiil kalıpları Modern Standart Arapçadaki şeklini hemen hemen korumuştur. En belirgin farklılaşma hemen tüm kalıplarda müzari köklerinin ilk hecesinin kesre olmasıdır: yíḍrab, yíktib, yíṭlub, yífham, yímsik, yískut, yidárris, yisá:fir, yírmi, yínsa, yigí:b, yişú:f, yiḥíbb, yitkellim... gibi.

Düzenli fiiler üç harfli kökünde illet harfi yani elif, vav ve ye bulunmayan fiilerdir.

I. Kalıp fiiler mazi (geçmiş)'de (a veya i) ve şimdiki (müzari) zamanda (a, i veya u).

Örnek: kátab/yíktib "yazmak"

Örnek: fíhim/yífham "anlamak"

Örnek: dárris/yidárris "öğretmek"

Örnek: sá:fir/yisá:fir "seyahat etmek"

Örnek: ráma/yírmi "atmak"

Örnek: nísi/yínsa "unutmak"

• Kalıp II: wádda/yiwáddi "götürmek"; ʔáwwa/yiʔáwwi "kuvvetlendirmek"
• Kalıp III: ná:da/yiná:di "çağırmak"; dá:wa/yidá:wi "tedavi etmek"
• Kalıp IV (nadir, klasik) : ʔárḍa/yírḍi "memnun etmek"
• Kalıp V: itʔáwwa/yitʔáwwa "güçlenmek"
• Kalıp VI: itdá:wa/yitdá:wa "tedavi edilmek"
• Kalıp VII (nadir)  : inḥáka/yinḥíki "anlatılmak"
• Kalıp VIIt: itnása/yitnísi "unutulmak"
• Kalıp VIII: iştára/yiştíri "satın almak"
• Kalıp IX (çok nadir): iḥláww/yiḥláww "tatlanmak"
• Kalıp X: istákfa/yistákfa "yetinmek"
• Kalıp Iq: örneğe ihtiyaç var
• Kalıp IIq: örneğe ihtiyaç var

Kökünün ortasında W veya Y harfi bulunan fiilerdir.

Örnek: gá:b/yigí:b "getirmek"

Tablonun Arapçası;

Örnek: şá:f/yişú:f "görmek"

Kökünün ortasında veya sonunda aynı harften iki tane olan yani şeddeli fiillerdir.

Örnek: ḥább/yiḥíbb "sevmek"

Diğer kalıplar:

• Kalıp II, V : ḥáddid/yiḥáddid "sınırlamak, tespit etmek (randevu)"
• Kalıp III, IV, VI, VIII artık yoktur
• Kalıp VII ve VIIt : inbáll/yinbáll "ıslanmak", itʕádd/yitʕádd
• Kalıp VIII : ihtámm/yihtámm "ilgili olamk, ilgilenmek"
• Kalıp IX Fiilleri: iḥmárr/yiḥmárr "kırmızılaşmak", iḥláww/yiḥláww "tatlanmak"
• Kalıp X Fiileri''''': istaḥáʔʔ/yistaḥáʔʔ' "haketmek", istaʕádd/yistaʕídd "hazırlanmak", istamárr/yistamírr "devam etmek".

• ídda/yíddi "vermek"
• wíʔif/yúʔaf "durmak" and wíʔiʕ/yúʔaʕ "düşmek" (áʔaf, báʔaf, ḥáʔaf "Ben duracağım"; úʔaf "Dur!")
• kal/yá:kul "yemek" and xad/yá:xud "almak" (kalt, kal, kálit, kálu "Ben/O/O/Onlar yedim, yedi, yediler", ayrıca düzenliákal, v.s. "O/v.s. yedi"; á:kul, bá:kul, ḥá:kul "Ben yiyeceğim", yáklu "Onlar yer"; kúl, kúli, kúlu "ye, yiyin!"; wá:kil "yiyen"; mittá:kil "yedi")
• gé/yí:gi "gelmek". Bu fiilde birçok düzensizlik vardır:

gá:-ni (veya -li)

"O bana geldi"

fakat böyle olmaz *gé:-ni

fakat gú:-ni (veya -li)

"Onlar bana geldi" ve
magú:-ş "onlar gelmediler"

Örnek: gé/yí:gi "gelmek": çekimsiz formlar

Bu bölümde yukarıda sayılan bütün fiil kalıpları listelenmektedir. Fiil kökleri şu büyük harflerle gösterilmiştir

• F = ilk harfi sessiz kök
• M = üç harfi de sessiz kökün orta sessizi
• S = dört harfi de sessiz kökün ikinci sessizi
• T = dört harfi de sessiz kökün üçüncü sessizi
• L = son harfi sessiz kök

Böylece F-M-L harfleri üç harfi de sessiz (Elif, Waw, Ye'siz) kökleri gösterir, F-S-T-L de dört harfi de sessiz (Elif, Waw, Ye'siz) kökleri gösterir. Geleneksel Arapça gramer kitapları bu kökler için sırasıyla F-ʕ-L ve F-ʕ-L-L kökleri isimlerini kullanır.

Aşağıdaki tablo tüm fiil kalıplarını Mazi(Geçmiş) ve Müzari(Şimdi, gelecek, dilek) şekillerini, Aktif(Etken) ve Pasif(Edilgen) Ortaçlarını her biri için örnek bir fiil vererek gösterir.

Not 1: Hemen hemen bütün kalıplarda müzari fiilin ilk hecesi kesre olmuştur; yíḍrab, yíktib, yíṭlub, yífham, yímsik, yískut, yidárris, yisá:fir, yírmi, yínsa, yigí:b, yişú:f, yiḥíbb... gibi.

Dikkat: yíṭlub, yúṭlub da olabilir. yískut, yúskut da olabilir.

Not 2: Standart Arapçadaki tefe'ale-yetefe'alü kalıbında en baştaki te'nin önüne hemze gelmiş ve bu kalıp itfe'al-yitfa'il haline dönüşmüştür. Örnek: Standart Arapçadaki konuşmak anlamına gelen (tekelleme-yetekellemü) fiili Mısır Arapçasında (itkállim/yitkállim) haline gelmiştir.

Mısır Arapçasında Kuzey Afrika ve bâzı Levanten lehçelerinde olduğu gibi olumsuz yapmak için şu kalıp kullanılır:

/ma-..........-ş/

• Mazi(Geçmiş): /ˈketeb/ "O yazdı" /ma-keteb-ş/ "O yazmadı" ماكتبشِ
• Müzari(Şimdi, gelecek): /ˈyik-tib/ "O yazar" /ma-byik-tib-ş/ "O yazmaz" مابيكتبشِ

/ma-/ Klasik Arapçadaki olumsuzluk eki /maː/'dan gelir. /-ş/ ise /şeyʔ/ "şey" kelimesinden gelir.

Bu 'ma........ş' olumsuzlamasında eğer fiilin sonuna zamir veya harfi cerli zamir geliyorsa ... ş bunlardan sonra, yani en sonda gelir.

• /ma-keteb-hum-ˈliː-ş/ "O onları bana yazmadı".

Bununla birlikte gelecek zamanda bunu yerine /miş/ ön eki de kullanılabilir:

• /miş-ħa-ˈyiktib/ (or /ma-ħa-yikˈtibş/ "O yazmayacak".

Soru cümleleri fiilden önce (miş)" eki getirilerek yapılır:

• Mazi: /ˈketeb/ "O yazdı"; /miş-ˈketeb/ "O yazmadı mı?"
• Müzari: /ˈyiktib/ "O yazar"; /miş-bi-ˈyiktib/ "O yazmaz mı?"
• Gelecek: /ħa-ˈyiktib/ "O yazacak"; /miş-ħa-ˈyiktib/ "O yazmayacak mı?"
• Eğer fiil sesli harfle başlıyorsa önüne olumsuzluk eki 'Ma' geldiğinde, fiilin ilk sesli harfi kaybolur: (ixtáːr) "O seçti" -> ([maxtárş])'O seçmedi' gibi.
  • Fiilin ilk hecesindeki i veya u sesi de 'Ma' geldiğinde düşebilir: (kíbir) "O büyüdü" -> (makbírş) 'O büyümedi' gibi.
  • Eğer kelime sonunda iki sessiz bir araya gelecek olursa araya 'i' sesi eklenir:

/kunt/ "Ben idim" -> (makúntiş) 'Ben değildim' gibi.

Mısır Arapçasında, Klasik Arapçadaki edilgen yapı fazla kullanılmaz. Onun yerine genelde Kalıp I fiilleri için itfeal-yitfeal, Kalıp II filleri için itfa'il-yitfa'il kalıpları kullanılır.

Örnek:

Klasik Arapça: ketebe/yektübü (o yazdı/yazar) - kütibe/yüktebü (o yazıldı/yazılır).

Mısır Arapçası: keteb/yiktib (o yazdı/yazar) - itketeb/yitketib (o yazıldı/yazılır).

Tef'il kalıbının yani Kalıp II'nin edilgenine örnek: darris/yidarris (o ders verdi/ders verir) - itdarris/yitdarris (o ders verildi/ders verilir).

Modern Standart Arapçada sıfat cümleleri الذي، التي، اللذان، اللتان ‎ vs. kelimelerinin yardımı ile yapılır. Mısır Arapçasında ise hemen hemen bütün Arap lehçelerinde olduğu gibi sıfat cümlesi yapmak için ' illi - اللى ‎ ' kelimesi kullanılır. Bu kelime cinsiyete göre veya tekillik ve çoğulluğa göre değişmez. Nitelediği isim ne olursa olsun veya kaç kişi olursa olsun her zaman aynı kalır.

Örnek:

Şuft-il vilaad-illi gabu-l-kitab - Kitabı getiren çocuğu gördüm.

ir-raagil-illi biyişrab şaay ebi - Çay içen adam babamdır.

il aflaam-illi şuftha gamiila - Seyrettiğim filmler güzeldir.

• Mısır Arapçası Öğretim Seti Kitapları
• Mısır Arapçası Öğretim Seti Ses Dosyaları