Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği

Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği (kısaca Müstakiller), Türkiye'de 1929-1932 ve 1936-1942 arasında etkinlikler gerçekleştirmiş bir sanatçı topluluğudur.

Birlik, Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nden sonra Türk resim sanatının tarihsel süreci içinde kurulan derneklerin ikincisi; Cumhuriyet dönemi sanatçı topluluklarının ise ilkidir.

1914’ten sonra Sanayi-i Nefise Mektebi'nde öğrenime başlayan, Avrupa'da resim öğrenimini tamamladıktan sonra yurda dönen sanatçılar tarafından oluşturulmuştur. Sanayi Nefise Mektebi'nde Salvator Valéri ve Warnia Zarzecki gibi yabancı eğitimcilerin yerine atanan ilk Türk eğitimcilerinin yetiştirdiği birinci kuşak sanatçılar olan Müstakillerin^[1] yaşamları ve eğitim dönemleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışı, Türk Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet'in kuruluş yıllarına rastlamaktadır.

Türkiye’de heykel ve resim sanatının benimsenmesini kolaylaştırmak için çalışan Müstakiller, sanatçının ekonomik özgürlüğünü savunmuş, sanatçıların maddi kaygılarını dile getirerek bu konuda çalışmalarda bulunmuştur.^[2] Üyelerinin hepsi değişik sanat akımlarının etkisi altında çalışmış olan Müstakil ressamların ortak özellikleri azdır.^[2]

1929 yılında kurulan birliğin temeli 1923 yılında Yeni Resim Cemiyeti 'nin kurulması ile atılmıştır.^[2] 1923’te Sanayi-i Nefise’deki öğrenimlerinin son yıllarını sürdüren Şeref Kamil, Saim, Refik Fazıl, Mahmut Cemaleddin, Turgut, Sabih Bey ve Cevad Hamid “Yeni Resim Cemiyeti" adı altında birleştiler.

Cemiyet, Yerebatan'da ahşap bir konağın birinci katında kiraladıkları bir odada kuruldu.^[3] O yıl bir sergi düzenleyen cemiyet üyelerinden büyük çoğunluğu 1924'te Sanayi-i Nefise Mektebi'nin Avrupa sınavını kazanıp Paris'e gönderilince etkinlikleri kesildi. Ancak üyelerin beraberlikleri Paris'te de sürdü.

Sanat öğrenimi için Avrupa'ya gitmiş olan gençlerden Münih'te bulunan Ahmet Zeki ve Ali Avni 1927'de İstanbul'a döndü. O yıl Galatasaray Sergisi'ne ve Güzel Sanatlar Birliği'nin Ankara Sergisi'ne katılan genç sanatçılar Türkiye için tamamen yeni bir anlayışın ürünü olan yapıtlarını sergilediler.^[3] Paris'te bulunan grup ise üç buçuk senelik eğitimin ardından 13 Ağustos 1928'de İstanbul'a döndü.^[3] Almanya ve Fransa'dan dönen genç sanatçılar resmî bir grup oluşturmadan önce 15 Nisan 1929'da Ankara Etnografya Müzesi'nde bir sergi düzenlediler. Bu, İstanbul dışında açılan ilk resim sergisi idi. Otuz gün süreyle açık kalan sergi, basının büyük ilgisini çekti.^[3]

Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği 15 Temmuz 1929'da resmî olarak kuruldu ve nizamnamesi yayımlandı. Üyeler, birliğin tüzüğünde şu şekilde yer aldılar: Refik Fazıl, Cevat Hamit, Şeref Kâmil, Mahmut Fehmi, Nurullah Cemal, Hale Asaf, Ali Avni, Ahmet Zeki, Muhittin Sebati, Ratip Aşir ve Fahrettin Arkunlar.^[1]

Müstakillerin amaçları, gelişmekte olan Türk resim sanatının düzenli ve kalıcı temellere kavuşturulması ve yaygınlaştırılmasıydı. Ayrıca sanatçıların güvence altına alınmaları ve bireysel sanat anlayışlarına özgürlük tanıyan bir ortamda çalışmalarını sürdürmeleri önemle üzerinde durulması gereken bir konuydu. Sanatçılar her meslekte olduğu gibi, yetiştirildikleri alanda yapacakları çalışmalarla yaşamlarını kazanmalıydılar. Toplumda sanat beğenisinin yaygınlaşması, bu sorunu çözümleyici önlemlerden ilki ve en önemlisiydi. Ayrıca devlet, yetiştirilmelerine önemli katkılarda bulunduğu sanatçılarına destek de sağlamalıydı. Bu öneriler değer çekişmelerinin kırıcı ve bölücü ortamından kaçınılarak gerçekleştirilmeliydi.^[1]

15 Nisan 1929'da Ankara Etnografya Müzesi’nde ilk sergilerini düzenlemiş olan Müstakiller, her yıl 15 Nisan ve 15 Eylül’de bir sergi açmayı planlamıştı. Ancak sergi salonu yokluğunun da etkisi ile bu planı gerçekleştiremediler.

15 Eylül 1929’da İstanbul Türk Ocağı’nda açılan ikinci sergi, birliğin resmiyet kazanmasından sonraki ilk sergisi idi. Planlandığı gibi bir ay yerine 15 gün açık kalabildi. 1930 yılında tek bir sergi açılabildi: 31 Mayıs/1 Haziran 1930 tarihinde düzenlenen sergi, Ankara Türk Ocağı merkez binasının iki salonunda idi.

Birlik, sergilerini Türk Ocakları salonları müsait olmadığında dükkân, bar, sinema salonu gibi yerlerde açmışlardır. 15 Şubat 1931 tarihinde, İstiklal Caddesi No:310'da yer almakta olan Moskovit Salonu'nda seramik, afiş ve mimari tasarımlar da sergilendiği bir sergi açtılar.

Maarif Vekaleti'nin vadettiği yardımı alamayan Müstakiller, 1931 yılında Ankara sergisi açamadı. Onun yerine yılın sonunda İstanbul Türk Ocağı’nda beşinci sergilerini açtı. Bu sergi, 1928-1932 döneminin son sergisi oldu.

Müstakiller, ressamın geçimini sağlamak için resim sanatından başka işle uğraşacak olursa Türk resim sanatının zarar göreceği düşüncesindeydi.^[4] Avrupa'da öğrenim gören ressam, heykelci ve dekoratörlerin, “maarif ve hükûmet namına yaptırılacak millî tablo, dekor ve abidelerde çalıştırılmak suretiyle istihdam edilmesini”; öğretmen olarak atanmaları hâlinde büyük kentlerde görevlendirilmeleri ve 8 saatten fazla derse girmemeleri ya da mesaisi az olan işlere atanmalarını öneriyorlardı. Ne var ki önerileri karşılık bulmamış; üstelik Güzel Sanatlar Akademisi'ne sanat konularında Maarif Vekaleti tarafından öncelik tanınması nedeniyle mevcut iş imkanlarını da kaybetme noktasına gelmişlerdi. Bu durum karşısında Müstakiller'in bir kısmı devletten yardım isteme çabalarını sürdürmeyi, bir kısmı ise devlete başvurmaktan vazgeçmeyi savundu.^[4]

İkinci görüşü savunanlar arasında Nurullah Berk ve birliğe 1931'de katılmış olan Elif Naci vardı. Bu iki sanatçı 1932 kongresinden sonra dernekten ayrıldılar ve dernek faaliyetlerine bir süre ara verdi. Nurullah Berk'in Paris'e gitmesi, Hale Asaf'ın Paris'e yerleşmesi, 1933 yılında Muhittin Sebati'nin ölümü Müstakiller'in dağılmasına ve bir etkinlik gösterememesine neden oldu. Birliğin bazı üyeleri her yıl Şubat ayında Halkevleri'nin kuruluş yıldönümü nedeniyle Ankara'da düzenlenen sergilere katıldılar. Bu dönemde Müstakiller'den ayrılan bir grup sanatçı, 1933'te D Grubu'nu kurmuştur.

Birlik, 18 Nisan 1936 tarihli İstanbul Turan Barı sergisinde tekrar bir araya geldi. Müstakiller, 1937 yılından itibaren Bursa, Balıkesir, Zonguldak, İzmit Anadolu'nun çeşitli kentlerinde bulunan halkevlerinde sergiler düzenlemişler;^[3] Güzel Sanatlar Birliği ve D Grubu sanatçıları ile ortak sergiler açmışlar; CHP’nin Yurt Gezileri Programı’na katılmışlardır.

Üye sayısı gittikçe artan birlik, İzmit sergisi kataloğundaki bilgilere göre 1939’da 25 üyeye ulaşmıştır.

Müstakiller, tüm ressam gruplarını bir meslek dayanışması çerçevesinde toplamayı amaçlayarak 3 Mart 1942’de Türk Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyeti'ni ve ardından 3 Ağustos 1950’de de "Ressamlar Derneği"'ni kurmuştur.

• Grup üyelerinden örnek çalışmalar
• Ressam Hamid Görel, Turan Barında Resim Sergisi, Arkitekt Sayı 3, Yıl 193620 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref>