İçeriğe atla

Müslümanların Azerbaycan'ı fethi

Müslümanların Azerbaycan'ı fethi
Müslümanların İran'ı fethi ve İslam'ın yayılışı

Azerbaycan'ın da aralarında bulunduğu çeşitli fetihlerin ardından Kafkasya
Tarih643–652
Sonuç Müslüman zaferi
Coğrafi
Değişiklikler
  • Sasani Azerbaycan eyaleti ve Kafkas Albanyası'nın Râşidîn Halifeliği dahil olması
  • Raşidunların Kafkasya, Güney Azerbaycan ve Ermenistan'a doğru yayılması
Taraflar
Râşidîn Halifeliği Sasani İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Ömer bin Hattab III. Yezdicerd

Müslümanların Azerbaycan'ı fethi, 8. yüzyılda Sasanilerin Müslümanlar tarafından fethi ile birlikte Kafkas Albanyası da alınarak tarihi Azerbaycan bölgesi ile birlikte Kuzey Azerbaycan da Râşidîn Halifeliği'nin bir parçası olmuştur.[1]

Tarihçe

637'de Araplar Sasani kralının başkenti Ktesifon'u kuşattı. Cavanşir, altı ay boyunca Ktesifon'un savunmasında üç bin Alban askerinin başında Sasanilerle birlikte durdu. Ancak buna rağmen Sasani ordusu yenilgiye uğratıldı. Mağlubiyetin akabinde III. Yezdicerd, Dicle nehri kıyısındaki kalelerden birinde saklandı. Moisey Kalankatly'ye göre Cavanşir'in Sasani ordusunun Araplarla yaptığı son savaş, III. Yezdigard'ın saltanatının (639-640) sekizinci yılında meydana geldi. Böylece mücadelenin faydasız olduğunu ve imparatorluğun ölüme mahkûm olduğunu anlayan Cavanşir, 639-640'ta memleketine döndü.[2]

Bu dönemin olaylarını nakleden bazı Arap kaynakları, Arapların Azerbaycan topraklarına (güney kısmına) ilk akınının tam da o yıllarda yani 639-640 yıllarında gerçekleştiğini belirtmektedir. Bu yazarlardan "fetih" konusunda özel bir kitap yazan 9. yüzyıl Arap tarihçisi el- Balazuri, Hicri 18 (639) yılında Azerbaycan'ın Sasani başkenti düştükten sonra Huzeyfa ibn el-Yemen önderliğinde barış içinde alındığını bildirmektedir.[3][4][5]

Kaynakça

  1. ^ The History of al-Ṭabarī Vol. 14: The Conquest of Iran A.D. 641-643/A.H. 21-23 (İngilizce). State University of New York Press. 16 Haziran 2015. ISBN 978-1-4384-2039-4. 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2024. 
  2. ^ Р. А. Гусейнов, Х Ю. Вердиева. История Азербайджана, Баку, Озан, 2000 г. []
  3. ^ Daryaee, Touraj (16 Şubat 2012). The Oxford Handbook of Iranian History (İngilizce). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-973215-9. 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2024. 
  4. ^ Z. Bünyadov – Azərbaycan VII – IX əsrlərdə, Bakı, 2007
  5. ^ "Ərəb xilafəti və Azərbaycan". Vəlixanlı N. M. Azərnəşr. 1993. 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

II. Erdeşîr, 379 - 383 yılları arasındaki Sasani İmparatorluğu hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Hüsrev</span> 590–628 yılları arasındaki Pers Sasani şahı

II. Hüsrev, ayrıca Hüsrev Perviz, bir yıl kesinti hariç 590'dan 628'e kadar hüküm süren İran'ın son büyük Sasani kralı (şah) olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">III. Yezdicerd</span>

III. Yezdicerd, III. Yezdigird ya da III. Yezdicürd,, Sasani İmparatorluğu'nun yirmi dokuzuncu ve son hükümdarıdır. 628 yılında oğlu II. Kubâd tarafından öldürülen II. Hüsrev'in (590–628) torunudur. Babası Şahryar'dı ve babaannesi Bizans İmparatoru Mauricius'un kızı Miriam'dı. Ayrıca, Ali'nin torunu Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn'in annesi Şehre-Bânû'nun da babası olur.

<span class="mw-page-title-main">İran tarihi</span> İranın tarihsel gelişimini ele alan tarihyazımı alanı

İran tarihi, tarihin en eski uygarlıklarından biri olan İran'ın tarihsel gelişimini ele alan tarih yazımı alanıdır. Bu tarih; batıdaki Anadolu'dan doğudaki Hindistan ile Siri Derya Nehri'ne, kuzeydeki Kafkaslar ve Avrasya steplerinden de güneydeki Basra Körfezi ile Umman Körfezi'ne kadar geniş bir alanı içine alan Antik İran bölgesinin tarihini kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Atropatena</span>

Atropatena veya Medya Atropatena, MÖ 4. yüzyılda çoğu bugünkü İran Azerbaycanı ve İran Kürdistanı olarak bilinen bölgede kurulmuş ve başkenti Gazaka kenti olmuş eski bir krallık. Günümüzdeki Azerbaycan'ın tarihi adı Atropatena'dan kaynaklanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kilikya (eyalet)</span>

Kilikya, Antik Cilicia Trachea ve Cilicia Pedias toprakları üzerinde, Tarsus başkent olacak şekilde düzenlenen antik Roma eyaleti.

Afyon (Akroinon) Savaşı, Akroinon'da Anadolu platosunun batı ucunda, 740 yılında Emevi Arap ordusu ve Bizans İmparatorluğu güçleri arasında yapıldı. Arapların başında Abdullah El-Battal ve El-Malik Bin Su'aib, Bizansların başında İmparator III. Leon ve onun oğlu, gelecekteki V. Konstantinos vardı. Savaş Bizansların kesin galibiyeti ile sonuçlandı ve Arapların Anadolu'daki ilerleyişi durmuş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Anatolikon</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Anatolikon Theması daha doğrusu Anatoliklerin Theması olarak bilinir, Orta Küçük Asya'da bir Bizans theması idi. Kuruluşundan itibaren, themaların en büyük ve en kıdemli olanıydı ve askeri yöneticileri (stratēgoi) güçlü bireylerdi, bunların birçoğu imparatorluk tahtına yükseldi veya tahtı ele geçirmek için başarısız isyanlar başlattılar. Thema ve ordusu, 7-10. Yüzyıl Arap-Bizans savaşlarında önemli bir rol oynadı, ardından 1070'lerin sonlarında Selçuklu Türkleri tarafından fethine kadar süren göreli bir barış dönemi yaşadı.

<span class="mw-page-title-main">Revvâdîler</span> Azerbaycanda kurulmuş Müslüman bir hanedanlık

Revvadiler, 1071-955 yılları arasında Azerbaycan'ın kuzeybatı bölgesinde bulunmuş Sünni Müslüman bir Kürtleşmiş Arap hanedanıydı. Revvadiler 8. yüzyılın sonlarında ve 9. yüzyılın başlarında Tebriz ve güneydoğu Azerbaycan'ı yönetti. Aile, 10. yüzyılın başlarında Kürtleşerek Tebriz ve Meraga merkezli hale geldi.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların Mısır'ı fethi</span> Tarihi olay

Müslümanların Mısır'ı fethi veya Arapların Mısır'i fethi, Mısır'ın MS 7. yüzyılda Müslümanlar tarafından fethedilmesidir. Bunun sonucunda Bizans İmparatorluğu'nun elindeki Mısır ve Libya Râşidîn Halifeliği'ne geçti.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların İran'ı fethi</span> İslam Devletinin İranı fethi

Müslümanların İran'ı fethi veya Arapların İran'ı fethi, İran'ın MS 7. yüzyılda Müslümanlar tarafından fethedilmesidir. Bunun sonucunda Sasani İmparatorluğu yıkıldı ve İran İslamlaşmaya başladı.

Perslerin Mısır'ı fethi, MS 618 - 621 yılları arasında, Sasani İmparatorluğu ordusu Mısır'daki Bizans kuvvetlerini mağlup etti ve eyaleti işgal etti. Roma Mısır'ının başkenti İskenderiye'nin yıkılması, Sasani seferinde bu zengin eyaletin fethindeki ilk ve en önemli aşamayı işaretler ve sonunda birkaç yıl içinde Mısır tamamen Pers egemenliği altına girdi. Olayın iyi bir açıklaması Butler tarafından verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Müslümanların Levant'ı fethi</span> 7. yüzyılda Râşidîn Halifeliği tarafından gerçekleştirilen fetih

Müslümanların Levant'ı fethi veya Müslümanların Biladü'ş-Şam'ı fethi ya da Arapların Levant'ı fethi

<span class="mw-page-title-main">Dioecesis Orientis</span> Roma İmparatorluğu Dioecesisi

Dioecesis Orientis, Akdeniz ile Mezopotamya arasında Orta Doğu'nun batı bölgelerini kapsayan Geç Roma İmparatorluğu Dioecesisidir. Geç Antik Çağ'da, İmparatorluğun en önemli ticari, tarımsal, dini ve entelektüel bölgelerinden biriydi ve Sasani İmparatorluğu'na ve asi çöl kabilelerine bakan stratejik konumu ona olağanüstü askeri bir önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">Lahmîler</span> Antik Arap monarşisi

Lahmî Krallığı ya da Benû Lehm, 300 ile 602 yılları arasında başkenti Hîre olan güney Irak'ta hüküm sürmüş Arap krallığı. Aralıklı ama genellikle Sasani İmparatorluğu'nun müttefiki ve kukla devletiydi ve Bizans-Sasani savaşlarına katılmıştır. Lahmî Krallığı daha ziyade Arap edebiyatını çeşitli suretlerle etkilemiş olmasıyla tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hîre</span> İnsan yerleşimi

Hîre, günümüzde güney orta Irak'ta Kufe'de bulunan Mezopotamya'da antik bir şehir.

Sasani İmparatorluğu'nun şehinşahları geniş bir coğrafyada hüküm sürmüşlerdir. En güçlü olduğu zaman, batıda Türkiye ve Rodos doğuda Pakistan'a kadar uzanıyordu ve aynı zamanda modern Kafkasya, Yemen, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Mısır, İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün ve Orta Asya'daki bölgeleri kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Arminiya</span>

Arminiya Ostikanatı veya Arminiya Emirliği olarak da bilinen Arminiya Müslüman Araplar tarafından Büyük Ermenistan, İberya Krallığı ve Albanya topraklarına verilen ve 7. yüzyılda bu bölgelerin fethedilmesinin ardından kullanılan siyasi ve coğrafi bir terimdir. İslam fetihlerinin ardından başta haraç karşılığında Arminiya eyaletini temsil etmesine ve Ermenilerin savaş zamanlarında sadakatine izin vermesine rağmen, Halife Abdülmelik ibn Mervan başkenti ile bir ostikan başkanlığında bölgeyi doğrudan Arap yönetimine bağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nikiû Muharebesi</span>

Nikiû Muharebesi, 646 yılının Mayıs ayında Mısır'da General Amr bin Âs komutasındaki Arap Müslüman birlikleri ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir savaştı.

Ebû Yezîd (Ebü’s-Sımt) Şürahbîl b. es-Sımt b. el-Esved el-Kindî eş-Şâmî genellikle İbnü's-Simṭ olarak anılır, 636'da Kadisiye Muharebesi'nde Sasani Perslerine karşı Müslüman ordusunda bir Kindite komutanıydı ve daha sonra Muâviye bin Ebu Süfyan'ın Suriye valiliği (639–661) ve halifelik (661–680) dönemlerinin yakın çevresinin Humus merkezli bir üyesiydi.