İçeriğe atla

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi
Rehiyong Awtonomo ng Muslim Mindanao (Filipince)
1989-2019
Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Filipinler'deki konumu
Filipinler'deki konumu
TürÖzerk bölge
BaşkentCotabato (Hükûmetin geçici ve fiili makamı
Parang de jure hükûmet merkezi, (1995–2001)
Tarihî dönem1989–2019
• Kuruluşu
1 Ağustos 1989
• Bangsamoro'ya bağlanması
26 Şubat 2019
Nüfus
• 2015 sayımı
3,781,387
Öncüller		Ardıllar
Zamboanga Yarımadası
Soccsksargen
Bangsamoro
Günümüzdeki durumuBangsamoro

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (kısaca ARMM) Filipinler'in güneyinde Mindanao Adalar grubunda yer alan, Müslümanların çoğunlukta olduğu özerk bir bölgeydi. Özerk bölge Müslümanların çoğunlukta olduğu 5 ilden oluşur. Bu iller Basilan, Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi'dir . Cotabato Şehri her ne kadar kendi yetkisinin dışında olsa bile bölgesel başkentidir. Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi 21 Ocak 2019 yapılan halkoylamasında Bangsomoro Organik Yasası'nın onaylanmasından sonra yerini Bangsamoro Özerk Bölgesine bıraktı.[1]

Coğrafik Konumu

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi, Mindanao adası ve Sulu Takımadaları olmak üzere iki coğrafi alana ayrılır. Lanao del Sur ve Maguindanao illeri Mindanao adasında yer alır. Basilan, Sulu ve Tawi-Tawi illeri ise Sulu Takımadalarında bulunur.

Tarih

Filipinler tarihinin büyük bir kısmında, bölge ve Mindanao adasının çoğu bölümü kültürleri ve kimlikleri konusunda Filipinler'den ayrı bir gelişim süreci yaşadı. Bölge, 15. yüzyılda İspanyolların gelişine kadar Müslüman Filipinlilerin anayurduydu.[2] Müslüman Arapların 1380'de Tawi-Tawi'ye gelmeleriyle beraber bölgede İslamiyet yayılmaya başladı. Bölgede 1457'de Sulu Sultanlığı 1515'te de Maguindanao Sultanlığı adıyla 2 İslam devleti kuruldu.[3] Filipinler'in çoğu İspanyol hakimiyeti altındayken bu sultanlıklar bağımsızlıklarını ve düzenlerini korudu ve kuzeydeki sahil kasabalarına yapılan İspanyol taarruzlarını geri püskürttü. 19. yüzyılın son çeyreğine kadar İspanyol varlığı Sulu Sultanlığı tarafından resmen tanınmıyordu. Bölgede askeri karakolların bulunduğu alanlarla sınırlı zayıf bir İspanyol idaresi vardı. 1898 deki İspanya Amerika savaşını kaybeden İspanya 1898 Paris Antlaşmasıyla bölgeyi ABD'ye bıraktı.[4] Bölgede yaşayan Müslümanlar 400 yıldan fazla bir süreden beri sırasıyla İspanyol Amerikalı Japon ve Filipin orduları ile mücadele etti.

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesinin (ARMM) kurulması

Filipinler meclisi 1 Ağustos 1989 tarihinde Müslüman Mindanao özerk Bölgesinin kurulması için bir kanun çıkardı.[5] Kanuna göre bölgedeki 13 il ve 10 şehirde yeni kurulacak özerk bölgeye katılıp katılmama konusunda halk oylaması yapılmasına karar verildi.[6] Yapılan halk oylaması sonucunda Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi olmak üzere 4 il yeni kurulan özerk bölgeye katılma yönününde oy kullandı. Böylece özerk bölge Cotabato şehrinde 6 Kasım 1990'da yapılan törenle resmen tanındı ve Cotabato Şehri geçici başkent yapıldı. 14 Ağustos 2001 tarihinde yapılan halk oylaması sonucunda Basilan ili de özerk bölgeye katıldı.[7] Bu karardan sonra Müslüman Mindanao Özerk bölgesindeki il sayısı beşe yükseldi.

Siyasi Bölümler

№ İl Merkez Nüfusu
(2015) 		Yüzölçümü
km² 		Nüfus Yoğunluğu
km²'ye
1 BasilanLamitan 346.579 1.103,50 310
2 Lanao del SurMarawi 1.045.429 3.872,89 270
3 MaguindanaoBuluan 1.173.933 4.871,60 240
4 SuluJolo 824.731 1.600,40 520
5 Tawi-TawiBongao 390.715 1.087,40 360
Bütünü3.781.38712.535,79300

Siyaset

Yasama yetkisi

Bölge, bölgesel başkan (vali) tarafından yönetilir. Başkan ve başkan yardımcısı doğrudan yürütme kurulu tarafından seçilmiştir. Bölgesel kanunlar bölge meclisi tarafından çıkarılır ve meclis üyeleri tarafından kabul edilir. Oylama açıktan yapılır. Bölgesel seçimler genellikle Filipin Kongresinden çıkacak yasaya bağlı olarak genel seçimlerden (ulusal ve yerel) bir yıl sonra yapılır.

Dönem Bölge Valisi Vali Yardımcısı
1990-1993 Zacaria Candao Benjamin Loong
1993-1996 Lininding Pangandaman Nabil Tan
1996-2001 Nurallaj Misuari Guimid P. Matalam
2001 Alvarez Isnaji
2001-2005 Parouk S. Hussin Mahid M. Mutilan
2005-2009 Zaldy Ampatuan Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong
2009-2011 Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong Reggie M. Sahali-Generale
2011-2019 Mujiv S. Hataman Haroun Al-Rashid Lucman II

Yürütme yetkisi

ARMM Valiliğinin, tek meclisli bir bölgesel yasama meclisi vardı. Her seçim bölgesi bu bölgesel meclise 3 temsilci gönderiyordu. Meclis 6'sı Lanao del Sur (Marawi Şehri dahil), 6'sı Maguindanao, 6'sı Sulu, 3'ü Basilan ve 3'ü de Tawi-Tawi ilinden gönderilen toplam 24 temsilciden oluşuyordu.

Bölgesel Meclis ARMM Hükûmetinin yasama organıydı. Meclis üyeleri 3 yıllığına seçiliyordu. Bir üye üst üste en fazla 3 defa seçilebiliyordu. Bölgesel Yasama meclisi, dış ilişkiler, ulusal savunma ve güvenlik, posta servisi, para basma ve maliye ve para politikaları, adalet, karantina, gümrük ve tarife, vatandaşlık, vatandaşlığa kabul, göç ve sınır dışı etme, genel denetim, ulusal seçimler, denizcilik, kara ve hava taşımacılığı, iletişim, patentler, ticari markalar, ticari unvanlar ve telif hakları, dış ticaret ve İslamiyetle ilgili konuların dışındaki alanlarda yasama yetkisine sahipti. 2019 yılının Ocak ve Şubat aylarında yapılan halk oylamalarının ardından ardından Bölgesel Meclisin varlığı sona erdi. Bu meclisin yerine kurulan Bangsamoro Özerk Meclisi ilk toplantısını 29 Mart 2019'da gerçekleştirdi.[8]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cotabato</span>

Cotabato Filipinler'in güneyinde Mindanao Adasında yer alan ve Bangsamoro Özerk Bölgesinin merkezi olan şehir

Mindanao, Filipinler'in ikinci büyük ve en doğudaki adası. Luzon ve Visayas gibi ülkenin üç ada grubundan biridir. Tarihte Gran Molucas ve Great Mollucas olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">Moro İslami Kurtuluş Cephesi</span>

Moro İslami Kurtuluş Cephesi Filipinler merkezi hükümetinden Mindanao bölgesinde yaşayan Moro halkı için özerk bölge isteyen teşkilat. Uzun yıllar Moro halkı için bağımsızlık isteyen Moro İslami Kurtuluş Cephesi 2010 yılında bu hedefinden vazgeçerek geniş kapsamlı özerkliği yeni hedef olarak benimsedi. Teşkilat 2016'da Filipinler Devlet Başkanı Benigno Aquino III ve MİKC lideri Hacı Murat İbrahim'in de katıldığı bir törenle silah bıraktı. Bu teşkilat Bangsamoro, Mindanao, Sulu Takımadaları, Palawan, Basilan bölgelerinde ve diğer çevre adalarda kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Maguindanao</span>

Maguindanao, Filipinler'de, Mindanao Adasındaki Bangsamoro Özerk Bölgesi'nde bulunan bir il.

<span class="mw-page-title-main">Tawi-Tawi</span>

Tawi-Tawi, Filipinler'in Bangsamoro Özerk Bölgesinde bulunan bir il. İlin merkezi Bongao şehridir. Filipinlerin en güneyinde yer alan Tawi-Tawi ili Sulu denizindeki bazı adaları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lanao del Sur</span>

Lanao del Sur, Filipinler'in Bangsamoro Özerk Bölgesinde bulunan bir il. İlin merkezi Marawi şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Cotabato (il)</span>

Cotabato, Filipinler'in Mindanao Adası'ndaki bir ildir.

<span class="mw-page-title-main">Basilan</span> Filipinlerin güneyindeki bir il

Basilan, Filipinler'in güneyinde, Selebes Denizinde ada ve bu adayla birlikte çevresindeki bazı küçük adacıkları da kapsayan il. Basilan Adası Mindanao'daki Zamboanga Yarımadasının güney ucundan 8 km açıkta, Basilan Boğazında yer alır. Sulu Takımadalarının en büyük ve en kuzeydeki adasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cavi alfabesi</span> Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerine uyarlanmış şekli

Cavi alfabesi, Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerinde uyarlanmış şeklidir. Malayca, Açece, Tayca, Banjar dili, Minangkabau dili, Tausug dili ve daha birçok Güneydoğu Asya dili bu alfabe ile yazılır. Cavi alfabesi Brunei'de resmi alfabedir. Malezya'da ise alternatif alfabe olarak kullanılır. Endonezya, Singapur, Filipinler'in güneyindeki Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi ve Tayland'ta Müslümanların çoğunlukta olduğu Pattani'de ise dini işler için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tausuglar</span>

Tausuglar veya Suluklar, Filipinler ve Malezya'da yaşayan bir etnik topluluktur. Terim anlamı olarak Tausūg Sulu Takımadaları anavatanlarına atıfta bulunarak, "mevcut insanlar" anlamına gelen iki kelime tao ve sug kelimesinden türetilmiştir. "Sug" ve "Suluk"un her ikisinin de Sulu dili içinde fonetik evrimi aynı olduğu için aynı anlama gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bangsamoro</span>

Bangsamoro veya resmi adıyla Bangsamoro Özerk Bölgesi. Filipinler'in güneyinde Müslümanların çoğunlukta olduğu özerk bir bölge. 21 Ocak 2019 yapılan halk oylamasında Bangsomoro Organik Yasası'nın onaylanmasından sonra Müslüman Mindanao Özerk Bölgesinin yerini aldı. Bu düzenleme 25 Ocak 2019 tarihinde, Filipinler Seçim Kurulu tarafından onaylandı.

Kerîmü'l-Mahdûm, 14. yüzyılda Filipinler'de İslam dininin yayılması için Şerîfü'l-Hâşim-Ebu-Bekir ile ilk çalışmaları yapan seyyah ve tüccar. Mahdum, daha önce Malezya'ya göçen Araplardan olup; Johore'de doğmuştur. Filipinler'deki ilk camiyi Simunul Adası'nda inşa ettirmiştir. 1380'da yaptırılan bu cami, bugün Şeyh Kerîmü'l-Mahdûm Camii adıyla bilinmektedir. Restore edilen caminin, sütunları hâlâ orijinaldir. Mahdûm'un İslamî çağrısına, 1390'da Minangkabau Prensi Rajah Baguinda uymuş ve tebasıyla birlikte ada üzerindeki ilk İslami topluluğu oluşturmuştur. Bunun ardından Filipinlerde Maguindanao Sultanlığı, Sulu Sultanlığı ve Lanao Sultanlığı, ülkede bu dini yayma faaliyetlerine başlamıştır. Filipinler'in kuzeyinde, Mahdûm'un ziyaretinden yaklaşık bir asır sonra önemli bir miktarda Müslüman topluluklar oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Filipinler'in bölgeleri</span> Filipinlerin idari bölge bölümü

Filipinler'in bölgeleri, Filipinler'in 18 adet idari bölgesidir. Bölgeler, idari kolaylık sağlamak amacıyla ülkenin illerini (lalawigan) organize etmekle görevlidir. Bölgelerden 17'si idari ve biri özerktir.

<span class="mw-page-title-main">Sulu Takımadaları</span>

Sulu Takımadaları, Filipinler'e bağlı, Filipinler'in güneybatısında Büyük Okyanus'ta yer alan takımadalardır.

<span class="mw-page-title-main">Murad İbrahim</span>

Murad İbrahim Moro İslami Kurtuluş Cephesi'nin başkanı ve 22 Şubat 2019 da kurulan Bangsamoro Geçiş Hükûmetinin başbakanı

<span class="mw-page-title-main">Moro İsyanı (1899-1913)</span>

Moro İsyanı (1899-1913) Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Moro halkı ile ABD ordusu arasında yaşanan silahlı bir çatışmadır. Özerk fiilen bağımsız konumdaki Moroların Filippinlerle birlikte, kendi bölgelerinde ABD işgaline uğraması neticesi başlayan bu ayaklanma, ABD ordusunca güç kullanılarak bastırılmış, bölgenin tümden ABD işgaline uğraması ve sonuçta Moroların özerkliklerini ve fiili bağımsızlıklarını tamamen kaybetmesi ile son bulmuştur. "Moro" kelimesi - İspanyolca "Moor" - Mindanao, Jolo ve komşu Sulu Takımadalarını içeren bir bölge olan Güney Filipinler'de yaşayan Müslüman halk için kullanılan bir terimdir. Sulu müslümanları olarak da bilinmektedir. II. Abdülhamid'in halife sıfatıyla Morolara yönelik olarak ABD Büyükelçisinin İstanbul'daki diplomatik faaliyetleri neticesinde, ABD lehine hazırlamış olduğu, sözde dini özgürlüklerine izin verilmiş olmak kayıtlı Abd'ye karşı gelmemelerini belirten fetva da Moroların o sırada ABD'ye karşı mücadele veren Hristiyan Filipinliler ve diğer yerli halk ile birleşmesini de engelleyerek bu isyanın başarısız olmasında önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lanao Konfedere Devletleri</span>

Lanao Konfedere Devletleri, Lanao Sultanlığı, Lanao Sultanlıklar Konfederasyonu olarak da bilinir. Günümüz Filipinler'inde, Mindanao'da Bayabao, Masiu, Unayan ve Balo adlı dört eyalet için kullanılan ortak terim.

Taraca Muharebesi, Filipin-Amerikan Savaşı sırasında Mindanao'nun Moro halkı ile Amerika Birleşik Devletleri arasında Filipinler'de şu anda Taraka, Lanao del Sur olarak bilinen yerde yapıldı. General Leonard Wood bölgenin Datus'unu bir barış konferansına davet etti, ancak Taraca Sultanı katılmayı reddetti. Sultana bağlı Datu Ampuanagus ve en cüretkar savaşçı Datu Duli'nin de aralarında bulunduğu Moroların çoğu da Taraca Nehri Vadisi, Lanao Gölü Moroların çevresinde yaşamaktaydı.

Carpenter antlaşması 22 Mart 1915'te bir Muhtıra (memorandum) şeklinde Sulu Sultanı Jamamul Kiram II ile ABD Filipin Adaları Genel Valisi Frank Watson Carpenter arasında imzalanan antlaşmadır. Kiram- Bates Antlaşması'nın imzalanması sonrası ABD, 1902'de saldırıları vs. gerekçe göstererek kendisine bağlı ama özerk gözüken Sulu ve Moro topraklarını işgal etti ve çıkan Moro İsyanı 'nı 1913'te bastırdıktan sonra bölgede hakimiyetini iyice pekiştirdi. Sulu sultanını bu anlaşmayı imzalamaya zorladı. Anlaşma hükümleri şu şekildedir.

"Ekselansları Genel Vali ve Sulu Sultanı Hacı Muhammed Cemalül Kiram tarafından usulüne uygun olarak yetkilendirilen Mindanao ve Sulu Departmanı Valisi Frank W. Carpenter, Hükümetin diğer memurları ve Sultanın çeşitli danışmanları ile birlikte, Genel Vali ve Filipin Komisyonu Başkanı Luke E. Wright ve adı geçen Sulu Sultanı ve ilgili ortakları, Bates Antlaşması'nın 21 Mart 1904 tarihinde Birleşik Devletler Başkanı tarafından feshedilmesini takiben 19, 20 ve 26 Temmuz 1904 tarihlerinde Manila'da yapılan belirli görüşmelerde, söz konusu görüşmenin sonucuna ilişkin aşağıdaki karşılıklı mutabakata varmışlardır:

MADEM Kİ, Sulu Sultanı, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti altında böyle bir dini otorite tarafından kullanılabilen ve aynı sınırlamalara tabi olan tüm Muhammedan (Müslüman) hakları ve ayrıcalıkları ile Sulu Takımadaları'ndaki Muhammedan Cemaatinin'nin ünvansal ruhani başkanıdır; bu haklar, din adamlarının ayinlerini ve dini nitelikteki diğer gerekli yasal harcamaları desteklemek için gönüllü halk katkılarını isteme ve alma hakkı da dahil olmak üzere, Amerikan topraklarında mevcut diğer tüm dinlerin en yüksek ruhani başkanları için geçerli olan sınırlamalar onun içinde geçerlidir.

Sulu Sultanı, kendi adına ve Sulu Takımadaları'ndaki ve Amerikan topraklarının başka yerlerindeki taraftarları adına, herhangi bir çekince veya sınırlama olmaksızın, Ekselansları Genel Vali ve bu hükümetin Mindanao ve Sulu'daki temsilcisi tarafından, Hükümetin kanun ve emirlerine giren tüm medeni ve cezai konularda hükümet mahkemeleri veya usulüne uygun olarak yetkilendirilmiş diğer memurları tarafından karar verilmesi de dahil olmak üzere, Amerikan toprakları ve bağımlılıklarında başka yerlerde uygulanan egemen hükümetin tüm niteliklerinin kullanılması yönünde Amerika Birleşik Devletleri'nin egemenliğini tanıdığını onaylar ve teyit eder,

Sulu Sultanı ve taraftarları ile Müslüman inancına mensup kişiler, Amerika Birleşik Devletleri yasalarının temel ilkelerini ihlal etmeyen dini özgürlüklere ve inançlara sahip olacaklardır..."

<span class="mw-page-title-main">Datu Ali</span>

Datu Ali,, 1899'dan 1905'e kadar Buayan Sultanı olarak kuzeni Datu Uto'nun yerini almadan önce, büyük ayrıcalıklara sahip önde gelen bir Moro Reisi ve Tinukop'un Rajahmuda'sıydı. O, Datu Djimbangan ve Kudarangan Sultanı Tambilawan'ın kardeşiydi ve yükselen bir lider olarak Datu Ali, Kudarangan'ı yönetmek için kardeşlerini yenip liderliğe yükseldi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.