İçeriğe atla

Mülksüzler

Mülksüzler
The Dispossessed
Kitabın Türkçe bir baskısının kapağı
YazarUrsula K. Le Guin
ÇevirmenLevent Mollamustafaoğlu
Kapak sanatçısı
Deniz Bilgin, Semih Sökmen[1]
Dilİngilizce
TürBilimkurgu
Yayım1974 (özgün)
1990 (Türkçe)
YayımcıMetis Yayınları
Sayfa335 sayfa
ISBN975-7650-26-9

Mülksüzler Ursula K. Le Guin tarafından yazılmış ve Mayıs 1974'te yayımlanmış ütopik bir bilimkurgu romanıdır. Türkçeye Metis Yayınları tarafından kazandırılmıştır.[2]

Konu 'Anarres' ve 'Urras' adlı bir ikili dünya sisteminde geçer. Anarres Odo'cu anarşistlerin, Urras ise kapitalist ve devletçilerin dünyasıdır. Hikâye Shevek adlı bir Anarresli'nin Urras'a gidişiyle başlar.

Le Guin, Mülksüzler için "ikircikli ütopya" ifadesini kullanır. Bunun en önemli nedeni, romanın, bir ütopyadaki ideal toplum veya ideal yaşam resmini yaratmamasıdır. Anarres, anarşist bir idealle yaşayan bir toplumu resmeder; ancak Anarres kurak, verimsiz ve zor yaşam koşulları sunan bir dünyadır. Urras da aksine verimli toprakları olan ve kolay yaşama olanakları sağlayan bir dünyadır; ancak burada da kapitalist ve totaliter bir rejim süregelmektedir. Ayrıca Anarres'te Shevek'in bilimsel merakı sonucunda keşfettiği bir teorinin yayımlanması, Urraslılar'ın işine yarayacağı gerekçesiyle reddedilir. Keza, Shevek'in, kitabın sonunda öğrenildiği üzere, Urras'a gitme nedenlerinden biri de budur. Bu bağlamda ne anarşist bir ütopyadan ne de devletçi bir ütopyadan bahsedilemez.

Mülksüzler, yazarın Hain Döngüsü (Hainish Cycle) evreninin 6. kitabıdır. Ancak bağımsız bir roman olarak da okunabilmektedir.[3]

Le Guin Mülksüzler için şunları söylemiştir:

Romanım Mülksüzler, kendilerine Odocu diyen küçük bir dünya dolusu insanı anlatıyor. İsimlerini toplumlarının kurucusu olan Odo'dan alıyorlar; Odo romandaki olaylardan kuşaklarca önce yaşamış, bu yüzden olaylara katılmıyor ya da yalnızca zımnen katılıyor, çünkü bütün olaylar aslında onunla başlamıştı.

Odoculuk anarşizmdir. Sağı solu bombalamak anlamında değil: kendine hangi saygıdeğer adı verirse versin bunun adı tedhişçiliktir. Aşırı sağın sosyal-Darwinist ekonomik özgürlükçülüğü de değil; düpedüz anarşizm: eski Taocu düşüncede öngörülen, Shelley ve Kropotkin'in, Goldmann ve Goodman'ın geliştirdiği biçimiyle. Anarşizmin baş hedefi, ister kapitalist isterse sosyalist olsun, otoriter devlettir; önde gelen ahlakî ve ilkesel teması ise işbirliğidir (dayanışma, karşılıklı yardım). Tüm siyasal kuramlar içinde en idealist olanı anarşizmdir; bu yüzden de bana en ilginç gelen kuramdır.

Mülksüzler 1975'te bilimkurgu ve fantastik edebiyatın saygın ödüllerinden Hugo[4] ve Nebula[5]'ya layık görülmüştür.

Mülksüzler uzun süre bilimkurgu ya dahil edilmemiştir. Türkiye'de de bilimkurgu serilerine dahil edilmesi 90'lı yıllardaki basımlarıyla gerçekleşmiştir. Bu yapıta kadar bu denli politik göndermeler yapılan bir bilimkurgu eserine nadiren rastlanır. Türkiye'de de bütün sosyal katmanlardan okuyucu bulan eser kapitalizmin keskin eleştirisi olarak popülerliğini korumaktadır.

Ekim 2021 tarihinde 1212 Entertainment ve Anonymous Content tarafından dizi uyarlaması için çalışmalara başlandığı duyurulmuştur.[6]

Kaynakça

  1. ^ Mülksüzler, Metis Yayınları Genel Katalogu. (Erişim: 11 Şubat 2020)
  2. ^ "Mülksüzler". Metis Yayınları. 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Hainish Cycle Series". Goodreads. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Back to the Hugos: The Dispossessed by Ursula K Le Guin". The Guardian. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "The Dispossessed". Nebulas. 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Mülksüzler Dizi Oluyor: Ursula K. Le Guin'in Kült Bilimkurgu Romanı Ekrana Geliyor". Kayıp Rıhtım. 7 Ekim 2021. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ursula K. Le Guin</span> Amerikalı yazar (1929-2018)

Ursula Kroeber Le Guin, aralarında kendi yarattığı Hain ve Yerdeniz kurgusal evrenlerinde geçen bilimkurgu ve fantezi eserlerinin de bulunduğu spekülatif kurgu çalışmaları ile tanınmış Amerikalı yazardır. İlk eseri 1959 yılında yayımlanan Le Guin'in edebiyat kariyeri neredeyse altmış yıl sürmüş ve bu süre zarfında yirmi roman ve yüzden fazla kısa öykünün yanı sıra çeviri, eleştiri, şiir, tiyatro, çocuk ve genç edebiyatı ürünleri de ortaya koymuştur. Genellikle bir bilimkurgu ve fantezi yazarı olarak tanımlanan Le Guin aynı zamanda "Amerikan Edebiyatının önemli bir sesi" olarak anılmıştır. Kendisi ise daha çok bir "Amerikan romancısı" olarak bilinmeyi tercih ettiğini söylemiştir.

Distopya, çoğunlukla ütopik bir toplum anlayışının anti-tezini tanımlamak için kullanılır.

Ütopya; aslında olmayan, tasarlanmış ideal toplum.

<span class="mw-page-title-main">Agorizm</span>

Agorizm, insanlar arasındaki tüm ilişkilerin karşılıklı rızaya dayalı alışverişlerden oluştuğu bir serbest pazar dünyasını amaçlayan, Samuel Edward Konkin III tarafından ve J. Neil Schulman’ın da katkılarıyla kurulmuş bir politik felsefedir.

<span class="mw-page-title-main">Stanisław Lem</span> Bilim kurgu yazarı

Stanisław Herman Lem (Lehçe telaffuz: [staˈɲiswaf ˈlɛm]

<span class="mw-page-title-main">Bülent Somay</span> Türk yazar

Bülent Somay, Türk yazar.

Fantastik edebiyat veya fantezi edebiyatı, gerçeğe dayalı olmayan yazılı anlatım tarzıdır. Genelde hikâye, roman, oyun ve drama gibi yazım biçimlerini içerir. Klasik fantezi edebiyatının en tanınmış örnekleri arasında masalların bir kısmıyla birlikte Alice Harikalar Diyarında gösterilebilir. Modern fantezi edebiyatının tanınmış örnekleri arasında J.R.R. Tolkien'in Hobbit, Yüzüklerin Efendisi, Ursula K. LeGuin'in Yerdeniz Büyücüsü ve C.S. Lewis'in Narnia Günlükleri gibi eserleri sayılabilir.

<i>Uzayda Piknik</i> Arkady ve Boris Strugatsky kardeşler tarafından 1971 yılında yazılan bir bilimkurgu romanı

Uzayda Piknik, Arkady ve Boris Strugatsky kardeşler tarafından 1971 yılında yazılan bir bilimkurgu romanıdır. Andrey Tarkovski'nin İz Sürücü (Stalker) filmi, romanın yine Strugatskylerin yazdığı senaryoya dayanan serbest bir uyarlamasıdır. Roman Sci-Fi'nin "En İyi 100 Bilimkurgu Kitabı" listesinde 89. sırada yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Marksizm-Leninizm</span> İdeoloji

Marksizm-Leninizm, adını Karl Marx ve Vladimir Lenin'den alan, 1920'li yıllarda komünist partiler arasında popülerlik kazanan ideolojik akım. Marksizm-Leninizm; Marx, Engels ve Lenin'in ortaya koyduğu temel öğretilere bağlı kalarak, değişen koşullara ve çağın gereklerine uygun bir biçimde sosyalist sistemde yeniden uygulanmasıdır.

Lavinia, Amerikalı yazar Ursula K. Le Guin'in 2008'de yayımlanan son romanıdır. Virgilius'un epik şiiri Aeneas'da geçen bir karakter olan Lavinia'nın hayatını anlatan birinci şahıs anlatıcı üslubuyla yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bilimkurgu Kulübü</span>

Bilimkurgu Kulübü, merkezi İstanbul'da bulunan bir sivil toplum kuruluşudur. 8 Ekim 1999'da İsmail Yamanol önderliğinde kurulmuştur.

Anarşizm ve sanat, birbirleriyle iş birliği içerisinde bulunmuş ve bulunmaktadır. Anarşizm özellikle 19.yüzyılda Fransız sembolizmi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

"Sosyal bilimkurgu" terimi psikoloji, ekonomi, politik bilimler, sosyoloji, antropoloji gibi sosyal bilimleri esas alan bilimkurgu edebiyatı türünü tanımlamak için kullanılabilir. Bu alandaki kayda değer yazarlar arasında Ursula K. Le Guin ve Philip K. Dick sayılabilir. Terim öncelikli olarak karakterler ve duygular üzerine odaklanan hikâyeleri tanımlar. SFWA Büyük Ustası Ray Bradbury bu sanatın tanınmış bir üstadıdır. Bazı yazarlar katı bilimkurgu ve sosyal bilimkurgu arasındaki sınırı bulanıklaştırmışlardır. Ütopya ve distopya hikâyeleri sosyal bilimkurgunun dallarıdır;The Handmaid's Tale, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört ve Brave New World gibi hikâyeler sosyal bilimkurgu örnekleri arasındadır. Gulliver'in Seyahatleri gibi fantastik ortamlarda geçen hicivsel romanlar yaratıcı kurgulamalar olarak kabul edilebilir.

<i>Yeryüzü Müzesi</i>

Yeryüzü Müzesi, 18 Türk bilimkurgu yazarının 18 kısa öyküsünü içeren ve ilk baskısı Ocak, 2018'de İthaki Yayınları tarafından yapılan öykü antolojisi.

<span class="mw-page-title-main">Ursula K. Le Guin bibliyografyası</span> Amerikan yazar ve eleştirmen

Ursula K. Le Guin (1929–2018) spekülatif kurgu, gerçekçi kurgu, kurgu dışı, senaryo, libretto, deneme, şiir, konuşma, çeviri, chapbook ve çocuk edebiyatı dallarında eser vermiş bir Amerikalı yazar ve edebiyat eleştirmenidir. Eserlerinin arasında kurgusal Yerdeniz dünyasında ve Hain Evreni'nde geçen kısa ve uzun öyküler ile romanların yanı sıra, diğer roman ve öyküler de sayılabilir. Her ne kadar genellikle bilimkurgu yazarı olarak sınıflandırılsa da eleştirmenler eserlerinin gerçekten sınıflandırılmasının zor olduğunu belirtmiştir.

Hain Döngüsü, Hainli Döngüsü ya da Ekumen Döngüsü Ursula K. Le Guin tarafından yazılmış bazı bilimkurgu roman ve öykülerini barındıran ve kurgusal bir evrende geçen bir yazılı eserler topluluğudur. Döngü, aralarında Terra (Dünya) da dahil olmak üzere birbirine yakın yıldız sistemlerindeki gezegenlerde yaşayan insan uygarlıklarının ilk defa olarak birbirleri ile iletişime geçmeye ve diplomatik ilişkiler kurmaya çalıştığı ve insan dünyalarının en eski olan Hain gezegeninin rehberliğinde bir konfederasyon kurmaya çalıştığı alternatif tarih/gelecek tarihi üzerinde kurgulanmış bir evrende geçer. Bu alternatif tarihte, insanlık Dünya üzerinde evrimleşmemiş ve çok uzun zaman önce Hain gezegeninden gelen yıldızlararası yerleşimcilerin sayesinde gelişmiştir ve bu dönemden sonra çok uzun bir süre yıldızlararası yolculuk kesilmiştir. Antik Hain genetik mühendislik deneylerinin sonucu olarak bazı ırkların yeni genetik özellikleri vardır: Uyanık iken rüya görebilenler ya da hangi cinsiyetten olacağını bilmeden ayda bir kere aktif cinselliği olan çift eşeyli insanlar gibi. Le Guin bu farklı çevrelerde insan evriminin antropolojik ve sosyolojik sonuçlarını irdeleyebilmek için çeşitli sosyal ve çevresel ortamlar kullanır.

Omelas'ı Bırakıp Gidenler 1973 yılında Amerikalı yazar Ursula K. Le Guin tarafından yazılmış bir filozofik kurgu kısa hikâyesidir. Yazar, hem silik hem canlı betimlemelerle ütopik Omelas şehrindeki bir yaz bayramını anlatır. Bu şehirdeki insanların mutululuğu tek bir çocuğun devamlı acı çekmesine bağlıdır. Omelas'ı Bırakıp Gidenler 1974 yılında En İyi Kısa Kurgu dalında Locus Ödülüne aday gösterilmiş ve aynı yıl Hugo En İyi Kısa Hikâye Ödülünü almıştır.

John Bangsund 1960'larda, 1970'lerde ve 1980'lerde önde gelen bir Avustralyalı bilimkurgu hayranı. Avustralya'nın arkasında 1975 Aussiecon'a ev sahipliği yapma hakkını kazanan Andrew I. Porter ile büyük bir güçtü ve o kongrede Hugo Ödülü töreninde Toastmaster'dı.

<span class="mw-page-title-main">Nick Sagan</span> Amerikalı yazar

Nicholas Julian Zapata Sagan Amerikalı Roman yazarı, senarist. Idlewild, Edenborn ve Everfree bilimkurgu romanlarının yazarıdır ve ayrıca Uzay Yolu: Yeni Nesil ve Uzay Yolu: Voyager bölümleri için senaryolar yazmıştır. Astronom Carl Sagan ile sanatçı ve yazar Linda Salzman'ın oğludur. İki ağabeyinden Dorion bilim yazarıdır.