İçeriğe atla

Mäntsälä Ayaklanması

Mäntsälä Ayaklanması

Ayaklananların makineli silahları
Tarih27 Şubat – 6 Mart 1932
Bölge
Sonuç Fin demokrasi zaferi; Lapua Hareketinin feshedilmesi
Taraflar
Finlandiya Hükümeti Lapua Hareketi
Komutanlar ve liderler
Aarne Sihvo
P. E. Svinhufvud
Artturi Vuorimaa
Vihtori Kosola
K. M. Wallenius
Güçler
Bilinmiyor Mäntsälä'de 500, tüm yurtta 5.000
Kayıplar
Yok 1 intihar, 52 tutuklu


Mäntsälä Ayaklanması (FinceMäntsälän kapina), Lapua Hareketi tarafından Finlandiya hükûmetini devirmeye yönelik darbe girişimi.

27 Şubat 1932'de 400'ye yakın silahlı Suojeluskunta milisi, Sosyal Demokratların Mäntsälä'deki mitingine birkaç silah atışıyla müdahale etti. Bu miting, yerel meclisin düzenlediği yerel bir etkinlikti fakat kısa sürecede ulusal olmuştu.[1] Geçen birkaç günde Lapua Hareketi'nin önde gelen liderleri (Lapuanliike) ve silahlı yüzlerce Suojeluskunta üyesi Mäntsälä'deki miting alanına geldi. Eski Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Wallenius da ayaklanmanın yönetimine katıldı. Ayaklananlar geri çekilmeyi reddetti ve kabinenin istifasıyla siyasi gidişatta değişiklik talep etti.

İki gün sonra kabine, Lapua Hareketinin liderlerinin bir yıl önce çıkan Cumhuriyeti Koruma Kanunu gereğince tutuklanmasını emretti. Askerî birlikler, Genelkurmay Başkanı Korgeneral Aarne Sihvo'nun ayaklanmayı güç kullanarak bastırma kararı üzerine hazırlanmaya başladı. Olayların kızışma ihtimali üzerine başkent Helsinki'nin korunmasının artırılması amacıyla bölgeye tankçı ve topçu birliklerinin konuşlandırılması emri verildi. Sinirler gerildikçe ayaklananlar arasında alkol tüketimi de arttı.

2 Mart'ta Cumhurbaşkanı Pehr Evind Svinhufvud, radyodan milislerin evlerine dönmelerini ve sadece liderlerin cezalandırılacağı duyurusunu yaptı. Milisler dağıldı ve liderler birkaç gün içerisinde yakalandı. Takip eden süreçte Lapua Hareketi feshedildi.

Mäntsälä Ayaklanması, aşırı sağ kesimin Fin İç Savaşından sonra gerçekleştirdiği son büyük eylem olarak kabul edilebilir. İlerleyen yıllarda, Finlandiya'nın ekonomik durumu gelişmiş ve gerici hareketler desteğini kaybetmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Iltalehti Teema Historia: Lapuan liike, Alma Media, 2015, s. 4-7.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rüştü Erdelhun</span> 10. TSK Genelkurmay Başkanı

Mustafa Rüştü Erdelhun Türk asker. Türk Silahlı Kuvvetlerinin 10. Genelkurmay Başkanı.

22 Şubat Olayı; 1962'de, Kara Harp Okulu Komutanı Kurmay Albay Talat Aydemir ve arkadaşlarının, ordu içindeki 27 Mayısçılar'ın tasfiyesi için 20 Şubat günü başlatılan atama ve gözaltına almalara karşı direnişi olayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hareket Ordusu</span> İttihat ve Terakkinin 31 Mart ayaklanmasını bastırmak amaçlı gönderdiği ordu

Hareket Ordusu, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne bağlı subayların 13 Nisan 1909 günü, 31 Mart Ayaklanması'nı bastırmak için, Selânik'ten Mahmut Şevket Paşa komutasında İstanbul'a gönderdikleri ordudur. Kurmay Başkanı ise Kolağası Mustafa Kemal Bey'dir.

Türk Kurtuluş Savaşı boyunca Anadolu’nun çeşitli yerlerinde birçok ayaklanmalar çıkmıştır. Bu ayaklanmaların bir bölümü, Anadolu topraklarının bir bölümü üzerinde yeni bir devlet kurmayı amaçlayan, diğer bölümü ise, saltanat ve hilâfete geleneksel ve dinsel bakımdan bağlı olanlarca çıkarılmış isyan hareketleridir. Hıyanet, kin ve taassubun yarattığı isyanların amacı; millî hareketi boğmaktır. Atatürk, öncelikle iç isyanların bastırılmasına, ülkede iç güvenliğin sağlanmasına son derece önem vermiştir. Bir yandan vatana ihanet yasası çıkarılırken, öbür yandan da iç isyanları bastırmada kullanılmak üzere Seyyar Jandarma Müfrezeleri kurulmuştur. Ayaklanmalar Millî Mücadele’nin neticelenmesini geciktirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yozgat Ayaklanması</span>

Yozgat Ayaklanması veya Çapanoğlu Ayaklanması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Hürriyet ve İtilaf reisi Çapanoğlu Edip Bey ve kardeşi Celâl Bey tarafından Yozgat ve yöresinde çıkarılan ayaklanmadır.

Konya Ayaklanması, Anadolu'da Millî Mücadele'ye karşı gelişen ayaklanmalardan biridir. Diğer ayaklanmalar gibi kısa sürede bastırılmıştır. Ayaklanmayı yöneten Delibaş Mehmet'in adından dolayı Delibaş Ayaklanması olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kuvâ-yi Milliye</span> Mütareke döneminde direnişçi paramiliter gruplar

Kuvâ-yi Milliye, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisini takiben Mütareke döneminde ortaya çıkan milis gruplarıdır. Kuvâ-yi Milliye, Kurtuluş Savaşı'nın ilk silahlı savunma kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">1956 Macaristan Ayaklanması</span>

1956 Macaristan ayaklanması veya Macaristan Halk Cumhuriyeti sonrası dönemle anıldığı isimle Macar Devrimi, 1956 yılında Macaristan'daki Sovyetler Birliği destekli stalinist hükûmete karşı başlatılan halk hareketidir.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Freikorps</span> Almanya’da 18. yüzyıldan sonra genelde kırda oluşturulan düzensiz silahlı birlikler

Freikorps, Almanya’da 18. yüzyıldan sonra genelde kırda oluşturulan düzensiz silahlı birliklere verilen isimdir. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Weimar Cumhuriyeti’nde özellikle komünistlere karşı devlet eliyle örgütlenen düzensiz silahlı birliklere Freikorps denilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar</span> bir dizi askerî karışıklıklar

Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar, Ekim Devrimi'ni izleyen dönemde Sovyetler Birliği henüz resmen kurulmamışken SRlar, Sol SRlar, Menşevikler ve anarşistlerce iktidardaki Bolşeviklere yönelik planlanan ve yürütülen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları sürmekte olan Rus İç Savaşında Bolşevik iktidarına karşı oluşturulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları bağımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında başlayacak ve 1922 yılına kadar sürecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o döneme kadar diğer sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bolşevikler bu çabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmiştir. Bazı çevreler tarafından gündeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gerçekleşmeyecek Bolşevikler tek başlarına iktidarlarını sürdüreceklerdir.

Başkomutan veya başkumandan; silahlı kuvvetler veya askerî birim üzerinde kara, deniz ve hava kuvvetlerini komuta eden en üst rütbeli komutandır. Terim teknik olarak, bir ülkenin yürütme liderliğinde, devlet veya hükûmet başkanında bulunan askerî yeterliliklerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı El-Cezire Cephesi</span>

Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı'ndan ayrıldıktan sonra İngilizler ilk iş olarak Musul Vilayeti'ni işgal etti. Mondros Ateşkes Antlaşması'na bile aykırı olarak işgal edilen Musul Vilayeti'ni tekrar elde edebilmek için çeşitli planlar tatbik edildi. Zaten bölge ahâlîsinin çoğunluğunun Türk ve Kürtlerden müteşekkil olması, Anadolu Türkleri ile kültürel bağların kurulmasında kolaylık sağlamıştı. Hem bölge insanının ayaklanmaları hem de Özdemir Bey'in komutanlık ettiği Derbent Muharebesi cephedeki önemli gelişmelerdendir.

Beyaz Muhafızlar, Fin İç Savaşı'nda Sovyetler Birliği'nin desteklediği Kızıllara karşı kazanılan zaferde önemli bir payları olan ve Beyazlara bağlı olan askeri birim. Batıda daha çok Kızıl Muhafızlar'ın zıddı olan Beyaz Muhafızlar olarak bilinirler. Finlandiya'da Suojeluskunta olarak bilinir, İngilizcede ise Koruma Kolordusu, Güvenlik Muhafızları, Sivil Muhafızlar, Ulusal Muhafızlar, Beyaz Milisler, Savunma Kolordusu, Koruma Muhafızları ve Koruma Milisleri olmak üzere çok sayıda karşılığı vardır. Finlandiya Beyaz Ordusu çok sayıda acemi asker, yeni askere alınanlar, Almanya'dan gelen eğitimli askerler ve paramiliter gruplardan oluşuyordu.

Banbury ayaklanması, İngiliz İç Savaşı sırasında Parlamento tarafının silahlı kuvvetleri olan Yeni Ordu saflarında patlak vermiş olan ayaklanmadır. Leveller fikirlerinin etkisiyle de yayılan ayaklanma silahlı güçle bastırılmış, liderleri yakalanarak 17 Mayıs 1649 günü idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mäntsälä</span>

Mäntsälä, Finlandiya'nın Uusimaa bölgesinde bulunan bir belediyedir. Belediye, başkent Helsinki'nin 60 km kuzeyinde yer almakta olup Büyük Helsinki'nin bir parçasıdır. Yüzölçümü 596.11 km² olan belediyenin nüfusu 31 Ağustos 2017 tarihi itibari ile 20,888'dir.

27 Aralık Muhtırası, 27 Aralık 1979 tarihinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülend Ulusu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'un imzasını taşıyan ve dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e verilen uyarı mektubudur.

<span class="mw-page-title-main">Lapua Hareketi</span> Finlandiyada 1930ların başında etkin olmuş köktenci milliyetçi bir siyasi hareket

Lapua Hareketi, Finlandiya'da 1930'ların başında faaliyet göstermiş radikal milliyetçi bir siyasi hareketti. Adını hareketin kurulduğu Lapua kentinden almaktaydı. Başlangıçta bir burjuva hareketi olup daha sonradan radikalleşerek antikomünist bir harekete dönüştü. 1932'de başarısız Mäntsälä Ayaklanması'nın ardından yasaklandı ve yerine siyasi parti olarak Vatansever Halk Hareketi kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Dirgen Ayaklanması</span>

Dirgen ayaklanması veya Kara Kartal İsyanı, günümüzde Tataristan'ın doğusu ve Başkurdistan'ın batısında kalan bölgede savaş komünizmi politikasına karşı Yeşil Ordu grupları tarafından gerçekleşen ayaklanma.

<span class="mw-page-title-main">Harpers Ferry olayı</span>

Harpers Ferry olayı 16-18 Ekim 1859 tarihlerinde köle karşıtı eylemci John Brown ve arkadaşları tarafından yapılan başarısız kölelik karşıtı ayaklanma girişimidir. Batı Virginia'daki Harpers Ferry cephaneliğini ele geçirerek köleci Güney Eyaletlerine karşı bir köle ayaklanması başlatma girişimi kanlı şekilde bastırılsa da Amerikan İç Savaşı'na giden süreçte belirleyici olmuştur.