László Polgár
László Polgár (11 Mayıs 1946) Macar bir satranç öğretmeni ve pedagogdur. Satranç dehası olarak yetiştirdiği Susan, Sophia ve Judit kardeşlerin babasıdır. Judit ve Zsuzsa, sırasıyla dünyanın en iyi ve ikinci en iyi kadın satranç oyuncuları oldular. Judit, dünya çapında ilk 10'a giren tek kadın olduğu için gelmiş geçmiş en büyük kadın satranç oyuncusu olarak kabul edilirken, Zsuzsa Kadınlar Dünya Satranç Şampiyonu oldu.
Satranç çeşitleri üzerine bir araştırma olan "Chess: 5334 Problems, Combinations, and Games and Reform Chess" gibi tanınmış satranç kitapları yazmıştır. Ayrıca çocuk yetiştirmede "dahilerin doğduğuna değil yapıldığına" inanan öncü bir teorisyen olarak kabul edilir. Polgár'ın kızlarıyla yaptığı deney, "insanlık eğitimi tarihindeki en şaşırtıcı deneylerden biri" olarak adlandırıldı.[1] Peter Maas'ın 1992'de Washington Post'ta yazdığına göre, "düşmanları tarafından Dr. Frankenstein olarak resmedildi" ve hayranları tarafından "bir Houdini" olarak görüldü.[2]
Kariyeri
Polgár, Gyöngyös'te doğdu. Öğrencilik yıllarında "Dahilerin hayat hikayelerine baktığımda, aynı şeyi buldum... Hepsi çok küçük yaşta başladı ve yoğun bir şekilde okudu." demişti.[3] People Dergisi'nin 1987'de yaptığı habere göre Sokrates'ten Einstein'a 400 büyük entelektüelin biyografilerini inceleyerek evlenmeden önce babalığa hazırlandı. Polgár, çocuk yetiştirme konusunda doğru yaklaşımı benimserse, "herhangi bir sağlıklı yenidoğanı" bir "dâhi"ye dönüştürebileceği sonucuna vardı.[4] 1992'de Washington Post'a "Bir dahi doğmaz, eğitilir ve yetiştirilir… Bir çocuk sağlıklı doğduğunda, potansiyel bir dahidir." dedi.[2]
1965'te Polgár, Klara adında Ukraynalı yabancı dil öğretmeni ile mektuplarla kur yaptı. Mektuplarında aklındaki pedagojik projeyi özetledi. Bu biyografileri okurken ortak bir tema belirlemişti: "Belirli bir konuda erken ve yoğun uzmanlaşma.". O "Herhangi bir sağlıklı çocuğu bir dahiye dönüştürebileceğinden" emindi, "gemiye atlamak isteyen bir eşe ihtiyacı vardı."
Polgár ve Klara, SSCB'de evlendiler ve birlikte Macaristan'a taşındılar. Klara ve Polgár'ın Susan, Sophia ve Judit adlı üç kızları oldu; Polgár, bu kızlara başta satranç olmak üzere, Esperanto, Almanca, Rusça, İngilizce ve üst düzey matematik dersleri verdi.[4][5] Polgár ve karısı, çocuklarına "matematik ve yabancı diller dahil" öğretebilecekleri çeşitli olası konuları düşündüler ve satranca karar verdiler. Klara daha sonra, "Aynı şeyi herhangi bir konuda yapabiliriz, eğer erken başlarsanız, çok zaman harcarsanız ve o konuya büyük sevgi verirseniz, ama biz satrancı seçtik. Satranç çok objektif ve ölçülmesi kolay."[3] En büyük kızı Susan, satrancı kendi seçimi olarak tanımladı: "Evet, bizi herhangi bir alana koyabilirdi, ama ben dört yaşında satrancı seçtim... Satrancı severdim, onlar benim için oyuncaktı."[6]
Deney 1970'te "herhangi bir çocuğun, eğitimi üç yaşından önce başlaması ve altı yaşında uzmanlaşmaya başlaması kaydıyla, seçilen herhangi bir alanda dahi olmak için doğuştan gelen bir kapasiteye sahip olduğu" önermesiyle başladı.[7] Polgár " kızların evde eğitim görmesi için Macar makamlarıyla mücadele etti.[4][5] En küçük kızı Judit 2008'de "O zamanlar çok sıra dışı bir şekilde okula gitmedik, insanlar, 'Anne babaları onları mahvediyor, bütün gün çalışmak zorundalar, çocuklukları yok' derdi. Savunmacı oldum ve pek sosyal olmadım." dedi.[8]
Aile, "dar oturma odasının satranç kitaplarıyla dolup taştığı ve bir duvarın yüzyıllar öncesinden satranç sahnelerinin eskizleriyle kaplandığı Budapeşte'nin kalbinde mütevazı bir dairede" yaşıyordu.[2]
Polgár, en büyük kızı Susan'a dört yaşındayken satranç oynamayı öğretmeye başladı. Altı ay sonra Susan, Budapeşte'nin dumanla dolu, yaşlı adamlarla dolu satranç kulübüne girdi ve kıdemli oyuncuları yenmeye başladı. Kısa bir süre sonra, şehrin 11 yaş altı kızlar turnuvasını mükemmel bir skorla domine etti.[5] Judit, henüz beş yaşındayken babasını satrançta yenmeyi başardı.[9]
1994 yılında Polgár, satrançta bulmacalar, oyunlar ve kombinasyonlar içeren "Satranç: 5334 Problemler, Kombinasyonlar ve Oyunlar" adlı bir kitap yazdı.
Polgár kızlara oyunu öğretirken, karısı evle ilgilendi ve cocuklar büyüdüğünde onların 40 ülkedeki turnuvalara seyahatlerini koordine etti. Kızı Susan, 2005 yılındaki bir röportajda, "Babam doğuştan gelen yeteneğin hiçbir şey olmadığına, başarının yüzde 99'unun çok çalışmak olduğuna inanıyor." dedi. Ayrıca Polgár'ı "her zaman büyük düşünen" ve "insanların gerçekte yaptıklarından çok daha fazlasını yapabileceğini düşünen" bir "vizyoner" olarak nitelendirdi. Polgár bazı çevrelerde kızlarını satranca bu kadar yoğun bir şekilde odaklanmaya teşvik ettiği için eleştirilmiş olsa da, kızlar daha sonra hepsinden zevk aldıklarını söylediler. 2012'de Judit bir röportajında: "Başlangıçta bu bir oyundu. Annem ve babam motive edebilen ve onu farklı açılardan anlatabilen olağanüstü pedagoglar. Daha sonra satranç benim için bir spor, bir sanat, bir bilim, her şey oldu. Çok odaklandım. Satrançtan ve bu dünyadan mutluyum." dedi.[10]
Polgár'ın kızlarının hepsi mükemmel satranç oyuncuları oldular, üç kardeşin en başarısızı olan ve dünyanın en iyi altıncı kadın oyuncusu olan Sophia, satranç oynamayı bıraktı ve resim ve iç tasarım okumaya ve ev hanımı ve anne olmaya odaklandı. Judit, "şüphesiz dünyanın gördüğü en iyi kadın satranç oyuncusu" olarak tanımlandı.[5] Susan 2008 itibarıyla, "yaklaşık 20 yıldır dünyanın en yüksek dereceli kadın satranç oyuncusu",[8] dünyanın en iyi ikinci kadın satranç oyuncusu olarak tanımlandı.
Polgár 1993'te şunları söyledi: "Sistemimiz 1.000 çocuğu eğitmek için kullanılsaydı kanser ve AIDS sorunları daha kolay çözülebilirdi." Aynı yıl, Polgár'ın deneyine bakıldığında, Klara "söz verdiği her şey yerine geldi" dedi.
Yayınlanmış eserleri
Polgár satranç üzerine birçok kitap yazmıştır. Bunların açık arayla en ünlüsü "Satranç: 5334 Problemler, Kombinasyonlar ve Oyunlar"dır.
- Chess: 5334 Problems, Combinations, and Games, 1994 (Satranç: 5334 Problemler, Kombinasyonlar ve Oyunlar)
- Nevelj zsenit! (Bring Up Genius!), 1989
- Minichess, 1995
- Chess: Reform Chess, 1997
- Chess: Middlegames, 1998
- Chess: Endgames, 1999
- Királynők és királyok. Sakk, Szerelem, Szex, 2004
- Salom haver: Zsidó származású magyar sakkozók antológiája, 2004
- PeCHESS ember elCHESSte, 2004
- Polgar Superstar Chess, 2004
- Polgar Superstar Chess II, 2005
- I Love Superstar Chess, 2005
- Hatágú csillag. Sakk, képzőművészet és humor, 2005
- Biztonság. Sakk és humor, 2005
- Knight, 2005
- Queens, 2005
- Blanka: Miniaturaj ŝakproblemoj (White: Miniature chess problems), 2005
- Sakkmat(t)ek. Sakk, matematika, humor, 2005
- Eszperantó és sakk (Chess in Esperanto), 2006
- La stelita stel', 2006
- Barna Viktor Pályafutásom, 2013
Kaynakça
- ^ "New documentary on the Polgar family". Chess News (İngilizce). 28 Ağustos 2012. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ a b c "FATHER OF 3 PRODIGIES SAYS CHESS GENIUS CAN BE TAUGHT". Deseret News (İngilizce). 25 Aralık 1992. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ a b "TRAINED TO BE A GENIUS, GIRL, 16, WALLOPS CHESS CHAMP SPASSKY FOR $110,000". Chicago Tribune (İngilizce). 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ a b c Daniel (15 Mart 2020). "How To Become A Genius- The Polgár Experiment". Daniel Karim (İngilizce). 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ a b c d "The Grandmaster Experiment | Psychology Today". www.psychologytoday.com (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ Kumar, P. K. Ajith (10 Kasım 2013). "Meet the Polgar who started it all". The Hindu (İngilizce). ISSN 0971-751X. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ "A man with a talent for creating genius: William Hartston meets Laszlo". The Independent (İngilizce). 12 Ocak 1993. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ a b "Judit Polgar: Queen of chess players makes the right moves". Financial Times. 15 Ekim 2008. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ "Queen takes all". www.telegraph.co.uk. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ "Judit Polgar: 'Everything was about chess'". the Guardian (İngilizce). 12 Kasım 2012. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022.
