İçeriğe atla

Lythronax

Lythronax
Yaşadığı dönem aralığı: 80,6-79,9 myö
Kampaniyen-Maastrihtiyen[1] 
PreЄ
J
↓
İskelet rekonstrüksiyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Familya:†Tyrannosauridae
Alt familya:†Tyrannosaurinae
Cins:†Lythronax
Loewen vd., 2013
Tip tür
†Lythronax argestes
Loewen vd., 2013
Dağılımı

Lythronax, Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış, tyrannosauridae familyasından bir teropod dinozor cinsidir.[2] Tip ve tek türü 2013'te tanımpanan Lythronax argestes'tir[1]

Kökenbilim

Cins adı olan Lythronax, büyük dişleri ve etobur yaşam biçimi atıfta bulunularak "kan kralı" olarak çevrilebilir. Tür adı olan argestes ise, ozan Homeros'un güneybatı coğrafi konumuna atıfta bulunan güneybatı rüzgarından gelir.[3]

Keşif ve tanımlama

Lythronax'ın bulunduğu alan.
Lythronax'ın (A) Teratophoneus (B) adlı tyrannosaurid ile karşılaştırılması.

Lythronax'ın bilinen tek örneğinin (UMNH VP 20200) taşılları 2009 yılında Scott Richardson tarafından Utah'da keşfedildi.[3] Dinozorun çıkarıldığı kayaların yaşı geç Kretase dönemine (Kampaniyen) tarihlenir – yaklaşık 80 milyon yıl öncesi. Lythronax iskeletinin büyük bir kısmı bilinmemektedir; kafatasının büyük oranda korunmuştur, ancak onun dışında pek iyi korunmuş kalıntısı bulunmamaktadır.[1]

Açıklama

Bir insanla boyut karşılaştırması.

Holotipin kafatasının bir metre uzunluğunda, baştan kuyruğa toplam 7 ila 8 metre uzunluğunda ve yaklaşık 2,5 ton ağırlığında olduğu tahmin edilir. Bu da onu zamanının en büyük kara etoburlarından biri yapar.[1][4]

Lythronax, Gorgosaurus ve Daspletosaurus gibi kuzeyde bulunan daha sonraki tyrannosaurid dinozorlarına özgü dar, aerodinamik bir kafatasına sahip olmak yerine, Tyrannosaurus ile arkaya doğru genişleyen bir kafatası paylaştı. Bu, etoburlara güçlü çene kasları için ekstra alan sağlar ve ayrıca gözlerini iki gözle görüşe (binoküler) izin verecek kadar yanlara yerleştirme avantajına sahiptir.[4]

Tanımlayıcı yazarlar Lythronax'ı Tyrannosaurus'un atası olarak kabul etmez. Çalışmanın ortak yazarı ve NHMU paleontoloji sorumlusu Randall Irmis'in dinozorla ilgili bir basın toplantısındaki yorumlaması, Lythronax Tyrannosaurus için bir atadan çok “büyük bir amcaydı" şeklindeydi.[4]

Tanımlayıcılardan Loewen bir gazeteye "Tyrannosaurus'un atası aynı zamanda Lythronax'ın da atası, yani bu iki yırtıcı, daha da eski bir ortak atadan ayrılan yakın soyları temsil ediyor" dedi. Lythronax, ünlü Tyrannosauridae familyasının ilk örneklerindedi, ancak Tyrannosaurus gibi gelişmiş tyrannosauridlere çok benzerdi. Bu, aynı dönem aralığında daha da fazla tyrannosauridin bulunmayı beklediğini gösterir.[4]

Sınıflandırma

Filojeni

Loewen vd. 2013 tarafından oluşturulmuş Tyrannosauridae kladogramı.[5]

Tyrannosauridae
 
Albertosaurinae
 

Gorgosaurus

 
 

Albertosaurus

 
 
Tyrannosaurinae
 

Dinosaur Park tyrannosauridi

 
 
 

Daspletosaurus torosus

 
 
 

Daspletosaurus horneri

 
 
 

Teratophoneus

 
 
 

Bistahieversor

 
 
 

Lythronax

 
 
 

Tyrannosaurus

 
 
 

Tarbosaurus

 
 

Zhuchengtyrannus

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c d Hone, Dave (6 Kasım 2013). "Lythronax: a new tyrant and the spread of the tyrannosaurs". the Guardian (İngilizce). 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  2. ^ "Fossilworks: Lythronax argestes". fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  3. ^ a b "Gore King of the Southwest: Lythronax argestes". Natural History Museum of Utah (İngilizce). 8 Kasım 2013. 24 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  4. ^ a b c d Riley Black (6 Kasım 2013). "All Hail the "Gore King"". Science (İngilizce). 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  5. ^ Loewen, M.A.; Irmis, R.B.; Sertich, J.J.W.; Currie, P. J.; Sampson, S. D. (2013). Evans, David C (Ed.). "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". PLoS ONE. 8 (11). ss. e79420. Bibcode:2013PLoSO...879420L. doi:10.1371/journal.pone.0079420. PMC 3819173 $2. PMID 24223179. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Tyrannosaurus</i> dev bir teropod dinozor cinsi

Tyrannosaurus, Kretase'nin sonlarında yaşamış, büyük bir etobur teropod dinozordur. Tyrannosaurus, diğer tyrannosauridlerden çok daha geniş bir dağılıma sahipti ve bulunduğu yaşam alanındaki etçillerin en büyüğüydü.

<i>Giganotosaurus</i> dev teropod

Giganotosaurus, Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Hadrozor</span> kuş kalçalı dinozor familyası

Hadrosauridae veya hadrozorlar, geç Kretase döneminde yaşamış sorguçlu ve ördek gagalı kuş kalçalı dinozorları kapsayan bir familya.

<i>Bagaraatan</i>

Bagaraatan, Geç Kretase döneminde yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Bu dinozora ait fosiller Moğolistan'da Nemegt Formasyonu'nda bulunmuştur. Bagaraatan yaklaşık 3-4 metre uzunluğunda bir dinozordu.

<i>Tarbosaurus</i>

Tarbosaurus yaklaşık 70 milyon yıl önce Geç Kretase Dönemi'nde Asya'da yaşamış bir tyrannosaurid theropod dinozor cinsi. Fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur.

<i>Albertosaurus</i>

Albertosaurus, Kretase devrinin sonlarında Kuzeybatı Amerika'da yaşamış, Tyrannosauridae familyasına mensup bir theropod dinozor cinsidir.

<i>Timurlengia</i>

Timurlengia (Timur), Geç Kretase Döneminde bugünkü Özbekistan sınırlarında yer alan Kızılkum çölünde yaşayan erken Tyrannosauroid cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Eutyrannosauria</span> tyrannosauridler ve yakın akrabaları

Eutyrannosauria, fosilleri şu anda Asya ve Kuzey Amerika olan bölgelerde bulunan, tyrannosauroid teropodların gelişmiş bir grubudur. Klad, Tyrannosauridae familyasını ve familyanın ataları ile ilişkili olan, Appalachiosaurus, Dryptosaurus ve Bistahieversor gibi tyrannosauroidlerden oluşur. Grup ismi, 2018 yılında Delcourt ve Grillo tarafından,olası güney yarımküre tyrannosauroidlerinin filocoğrafyası hakkındaki makalelerinde seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauridae</span> teropod dinozor familyası

Tyrannosauridae, Geç Kretase döneminde Asya ve Amerika da yaşamış teropod dinozorları kapsayan ve genellikle göreli olarak büyük boyutlara ulaşan bir Coelurosauria familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Proceratosauridae</span> teropod dinozor familyası

Proceratosauridae, Orta Jura'dan Erken Kretase'ye kadar varlığını sürdürmüş bir tiranozor familyasıdır.

<i>Raptorex</i> teropod dinozor cinsi

Raptorex, kuşkulu bir tyrannosaurid dinozor cinsidir. Fosil kalıntıları, muhtemelen Moğolistan'da veya kuzeydoğu Çin'de bulunan tek bir genç örnekten oluşuyor. Tip türü, 2009 yılında Sereno ve meslektaşları tarafından tanımlanan R. kriegsteini'dir. Cins adı Latince: raptor, "hırsız" ve Latince: rex, "kral" dan gelir. Tür adı, oğlu Henry Kriegstein'ın örneği bilimsel çalışma için Chicago Üniversitesi'ne bağışladığı Holokost'tan kurtulan Roman Kriegstein'ı onurlandırıyor.

<i>Dilong</i> küçük bir erken Kretase tiranozoru

Dilong, Doğu Asya'nın alt Kretase döneminden kalma bir teropod dinozor cinsidir. 2004 yılındaki ilk bilimsel tanımlamanın yapıldığı sırada, yalnızca D. paradoxus türünün ait olduğu bu cins, bugüne kadar bulunan en eski tyrannosauroidlerden biriydi.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ceratopsidae</span> kuş kalçalı dinozor familyası

Ceratopsidae, Triceratops, Centrosaurus ve Styracosaurus gibi kuş kalçalı dinozorları içeren bir ceratopsian dinozor familyasıdır. Bilinen tüm türler, Geç Kretase'de yaşamış dört ayaklı otoburlardı. Çin'de yaşamış Sinoceratops dışındaki tüm türler, Geç Kretase'de Laramidia ada kıtasını oluşturan batı Kuzey Amerika'da yaşamıştır. Ceratopsidler, gagalar, çenenin arkasında sıralanan kesme dişleri, gösterişli burun boynuzları ile boyunda geriye ve yukarı uzanan kalkansı yapılar ile ayırt edilir. Familya, Chasmosaurinae ve Centrosaurinae olmak üzere iki alt familyaya ayrılmıştır. Chasmosaurineler genellikle uzun, üçgen kalkanlar ve iyi gelişmiş alın boynuzları ile nitelenir. Centrosaurinelerin iyi gelişmiş burun boynuzları veya burun çıkıntıları, daha kısa ve daha dikdörtgen biçimli kalkanları ve onun üstünde yer alan ayrıntılı dikenleri vardı.

<i>Xiongguanlong</i> Kretase döneminde yaşamış, tyrannosauridlerin ataları ile ilişkili teropod

Xiongguanlong, şimdiki Çin'de Erken Kretase döneminde yaşamış bir tyrannosauroid dinozor cinsidir. Tip türü X. baimoensis, 2009 yılında Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nden bir grup araştırmacı tarafından çevrimiçi olarak tanımlanmış ve Ocak 2009'da resmi olarak yayınlanmıştır. Cins adı, kuzeybatı Çin'deki bir şehir olan Jiayuguan şehrini ifade eder – "long" eki ejderha anlamına gelir. Tür adı, fosil bölgesinin yakınında bir kaya oluşumu olan "beyaz hayalet kale"ye atıfta bulunarak bai mo, "beyaz hayalet" den türetilmiştir. Fosiller arasında bir kafatası, omurlar, bir sağ ilium ve sağ uyluk kemiği bulunur. Bulunduğu kayalar, 125 ila 100 milyon yıl önce Kretase'nin Apsiyen'den Albiyen'e kadar olan evrelerine aittir.

<i>Nanuqsaurus</i> teropod dinozor cinsi

Nanuqsaurus, Geç Kretase'de Alaska'nın kuzeyinde yaşamış tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Nanuqsaurus parçalı bir kafatasının yanında tanımlanmamış dişler ve postkranyal iskelet parçalarından bilinir.

<i>Proceratosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Proceratosaurus, İngiltere'nin Orta Jura (Batoniyen) döneminden küçük boyutlu etçil teropod dinozor cinsidir. Cins adı Proceratosaurus, kafatası tepesinin kısmen korunmuş kısmı yüzeysel olarak Ceratosaurus'un küçük tepesine benzediği için, başlangıçta Ceratosaurus'un atası olduğunun düşünülmesinden kaynaklanır. Ancak şimdi, özellikle Proceratosauridae familyasının bir üyesi ve Tyrannosauroidea kladının bilinen en eski üyeleri arasında bir coelurosaur olarak tanımlanır.

<i>Zhuchengtyrannus</i>

Zhuchengtyrannus, Çin'in Shandong Eyaletinde, Geç Kretase'nin Kampaniyen döneminden bilinen bir tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Tyrannosaurinae alt familyasına aittir ve tek bir türü, Zhuchengtyrannus magnus, içerir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.