İçeriğe atla

Lusitaniler

Lusitaniler, İber Yarımadasının batısında, Romalılar tarafından sonradan Lusitania adıyla eyalet olarak düzenlenen topraklarda yaşayan Hint-Avrupa kökenli antik halk. Lusitanca konuşan bu halk, günümüzde bu bölgede yaşayan Portekizliler tarafından ataları olarak kabul edilirler. En tanınmış Lusitani Viriathus olarak bilinir.

Kökenleri

Lusitanilerin Alplerden gelerek MÖ 6. yüzyılda bölgeye yerleşmiş olmaları olasıdır. Ancak tarihçi ve arkeologlar Lusitanilerin etnik kökeni hakkında bir uzlaşmaya varamamışlardır. Bazı modern bilim adamları bu halkın bölgenin yerlisi olduğunu ve özgürlüklerine kavuşmadan önce bir süre Kelt hakimiyeti altında yaşadıklarını iddia etmişlerdir. Arkeolog Scarlat Lambrino'ya göre ise bu halk İber Yarımadasının doğusunda yaşayan Lusonelerle ilişkisi bulunan Kelt kökenli bir halktır. Her iki halkında İsviçre dağlarından gelmiş olması da mümkündür. Pek çok kişiye göre ise Lusitaniler, İberya yerlisi halklar ile Hint-Avrupa kavimlerinin bir karışımıdır.

Lusitanilerin yerleştikleri ilk alan Douro vadisi ve Beira Alta bölgesidir; Beira'da Keltleri ve diğer kavimleri yenerek topraklarını genişlettikleri döneme kadar oturmuşlardır.

Asıl Roma eyaleti Lusitania, Asturias ve Gallaeciayı da kapsar ancak bu topraklar sonradan Provincia Tarraconensis yetki alanına terk edilmiş ve geri kalan topraklar Provincia Lusitania et Vettones olarak kalmıştır. Kuzey sınırı Douro nehri boyunca uzanırken, doğu sınırı Salmantica ve Caesarobriga'dan Anas (Guadiana) nehrine kadar uzanırdı.

Kültür

Lusitani kültürü Kelt kültüründen etkilenmiştir.

Lusitaniler tek katlı ve dört köşeli küçük taş evlerde (kuzeyde yuvarlak) yaşarlardı. Elbiseleri keçi yünü ya da derisinden yapılırdı. Altından yapılma kolye, bilezik ve diğer süs eşyaları takarlardı. Mücevherlerini ya telkari tekniği ile ya da çekiçle döverek yaparlardı. Şarap genellikle kutlamarda tercih edilir, normal zamanlarda su, keçi sütü ve bira içerlerdi. Tek eşli bir hayat süren Lusitaniler, deriden yapılma ayakkabılar imal ederlerdi.

Din

Çok tanrılı bir dine sahip olan Lusitaniler tanrılara hayvan kurban etmişlerdir. Tanrı ve kahramanlarını basit heykellerini yapmışlardır. En önemli tanrıları arasında Endovelicus, tanrıça Ataegina ve Runesocesius sayılabilir. Ölü kültüne sahip olan Lusitaniler, ölülerini yakmışlardır.

Dil

Lusitani dili, Hint-Avrupa dil ailesine ait paleohispanik diller grubuna dahildir.

Romalılarla savaşları ve Roma kültürü etkisine girmeleri

Lusitaniler MÖ 193 yılından beri Romalılarla savaş halindeydiler. MÖ 150 yılında Praetor Servius Galba tarafından akıllıca bir tuzak sonucu bozguna uğratıldılar. Savaş sırasında 9.000 Lusitani öldürüldü ve 20.000 kişi Galya'da köle olarak satıldı. Bu olaydan üç yıl sonra Viriathus önderliğindeki Lusitaniler bölgedeki Roma egemenliğine son verdi. MÖ 139 yılında kendisine eşlik eden ve Roma'da elçi olarak bulundukları sırada Marcus Pompilius Lenas'tan rüşvet alan Audax, Ditalcus ve Minurusun ihanetine uğrayan Viriathus, uykusunda öldürüldü. Ancak Audax, Ditalcus ve Minurus ödüllerini almak için Roma'ya geldikleri zaman Konsül Servilius Cipianus tarafından "Roma hainlere ödeme yapmaz" denilerek ölüme mahkûm edildi.

Viriathus'un ölümünün ardından Lusitaniler büyük ölçüde Roma kültürünün ve dilinin etkisi altına girdiler. Lusitaniler, İber Yarımdasının geri kalan halkları gibi "Roma Yurttaşlığı" ile ödüllendirildiler. Portekizce, Roma dili Latincenin yerel bir evrimidir.

Çağdaş anlamları

Lusitaniler, Portekizli yazarlar tarafından Portekizlileri kasteden bir metafor olarak kullanılır.

Lusitanik, günümüzde ortak bir kültürü paylaşan ve Portekizce konuşan Portekiz, Brezilya, Makao, Doğu Timor, Angola, Mozambik, Yeşil Burun Adaları, São Tomé ve Príncipe, Gine-Bissau gibi ülkeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İspanyollar</span> İspanyanın herhangi bir yerinde yerli olan veya İspanyol vatandaşlığına sahip kişiler

İspanyollar, Güneybatı Avrupa'nın İber Yarımadası'nda yer almakta olan İspanya'nın yerli halkına verilen isimdir. Bunun yanı sıra, en büyük kısmı Latin Amerika'da olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde İspanyol kolonizasyoncuları soyundan gelen önemli sayıda İspanyol yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pön Savaşları</span> Kartaca Savaşları

Pön Savaşları, Kartaca Savaşları olarak da bilinir. Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında, MÖ 264-146 yılları arasında, Akdeniz deniz ticaretini ele geçirmek ve elde tutmak için yapılan ve üç evre olarak gerçekleşen savaşlardır. Döneminin bilinen en geniş çaplı savaşlarıdır. Pön sözcüğü, Latince'deki Punicus sözcüğünden türetilmiş bir sözcük olup "Kartacalı" anlamına gelmektedir ve Kartacalıların Fenike kökenini belirten bir sözcüktür.

<span class="mw-page-title-main">Keltler</span> antik hint-avrupa kabileler topluluğu

Keltler Tarih öncesi ve İlk Çağ döneminde Avrupa'da yaşayan ve günümüzde altı ulustan oluşan bir halktır. Dört bin yıl kadar önce Keltler, anavatanları olan Orta Avrupa'dan göç ederek özellikle Büyük Britanya Adaları'na, İspanya'ya ve Galya'ya yerleştiler.

<span class="mw-page-title-main">Andronovo kültürü</span>

Andronovo kültürü, MÖ 2000-900 yılları arasında Altay ve Tanrı dağları, Batı Sibirya ve Hazar'ın kuzeydoğusuna kadar uzanan bölgede yaşamış Tunç Çağı toplumları için kullanılan terim. Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve İskit, Hunlar, Moğollara devam eden bozkır konfederasyonu yönetiminin temsilcisidir.

<span class="mw-page-title-main">Latin dilleri</span>

Latin veya Romen dilleri, kökeni Roma İmparatorluğu'nda konuşulmuş Latince lehçelerine dayanan, Hint-Avrupa dil ailesinin İtalik koluna mensup bir dil grubudur. Dünya çapında Latin dillerini anadil olarak konuşan 600 milyondan fazladır. Dil grubunun modern dağılımı Amerika, Avrupa ve Afrika kıtalarında yoğunlaşmakla birlikte, genel olarak dünyada geniş bir yayılıma sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İtalik diller</span>

İtalik diller, bilinen ilk üyeleri MÖ 1. milenyumda İtalyan Yarımadası'nda konuşulmuş olan bir Hint-Avrupa dil ailesi koludur. Eski dillerinin en önemlisi, milattan önce diğer İtalik halkları fetheden Antik Roma'nın resmi dili olan Latinceydi. Diğer İtalik diller; MS ilk yüzyıllarda, konuşanları Roma İmparatorluğu'nda asimile olduğundan ve Latinceye kaydıklarından dolayı yok oldu. MS 3. ve 8. yy. arasında Halk Latincesi, günümüzde ana dil olarak konuşulan tek İtalik dil grubu olan Latin (Romen) dillerine ayrıldı, ayrıca Edebi Latince de hayatta kaldı. Latincenin yanında bilinen diğer antik İtalik dilleri; Faliskçe, Umbriyaca ve Oskanca ve Güney Pikencedir. Yarımadada konuşulmuş ve sınıflandırması tartışmalı olan diğer İtalik diller Venetçe ve Sikulcadır. Uzun zaman önce yok olmuş bu diller, yalnızca arkeolojik bulgulardaki birkaç yazıttan bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cermenler</span> bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanyada MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk

Cermenler, bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanya'da MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk veya bu halktan olan kimse.

<span class="mw-page-title-main">İberler</span>

İberler, antik çağda bugünkü İber Yarımadası'nın doğusunda ve güneydoğusunda yaşamış bir halktır. Günümüzde İberler, bu yarımadada yaşayan topluluğun yerli halkı olarak kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kartacalılar</span>

Aynı zamanda Kartacalılar olarak da bilinen Pönler kökenleri Fenikelilere dayanan Antik Kartaca halkıydı. Halkın konuştuğu dil olan Pönce, Fenikece dilinin bir lehçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Galatlar</span> Antik bir ulus

Galatlar, MÖ 280-274 yıllarında Balkanlar ve Batı Anadolu'da yaşadıktan sonra Orta Anadolu'da Ankara ve Çorum, Yozgat yöresine yerleşen Orta Avrupa kökenli Kelt kavmine mensup Galyalılara, Yunanların ve Romalıların verdiği ad. Galatların yerleştiği bölgeye Antik Çağ'da Galatya adı verildi. Aşiret yapısına dayanan Galat krallıkları Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdikleri MÖ 1. yüzyıla kadar bu bölgede varlıklarını sürdürdüler. Orta Anadolu'da Galat dilinin MS 7. yüzyıla dek konuşulduğuna dair belirtiler vardır.

<span class="mw-page-title-main">Osetler</span> Kafkasyada Yaşayan İrani etnik grup

Osetler, Osetya'nın yerli bir etnik grubu olan İranî bir ulustur. Oset, Gürcülerin bu halka verdiği isimdir. Osetlerse kendilerine İron, ülkelerineyse İrişton derler. Osetlerin çoğunluğu Rusya'ya bağlı Kuzey Osetya'da ve Gürcistan'la yaşanan savaştan sonra Rusya tarafından bağımsızlığı tanınan Güney Osetya'da yaşamaktadır. Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İrani Diller koluna bağlı Osetçedir.

<span class="mw-page-title-main">Roma Yunanistanı</span>

Roma Yunanistanı, Yunan Tarihi'nin, Roma Cumhuriyeti'ne ait orduların MÖ 146 yılında Korint Muharebesi'nde Yunanlarla çarpışmasının sonrasında Yunan topraklarının Roma hâkimiyetine girmesi ve MS 330 yılında bugünkü İstanbul kentinin I. Konstantin tarafından Konstantinopolis adı ile yeniden kurulmasına kadar geçen dönemine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">İspanya tarihi</span>

İspanya tarihi, İspanya'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İtalya tarihi</span>

İtalya tarihi, İtalya yarımadasında yaşayan halkların antik çağlardan başlayarak günümüze kadar ulaşan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz tarihi</span>

Portekiz tarihi, bugünkü Portekiz Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Galyalılar</span> Kelt kökenli antik bir halk

Galyalılar, günümüzde genel olarak Fransa, Belçika, İsviçre ve İtalya’nın kuzey bölgelerini içeren Galya olarak tanımlanan bölgede Demir Çağından Roma Cumhuriyeti dönemine kadar yaşayan Kelt kökenli bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">İberya Krallığı</span> Antik Gürcü Krallığı

Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.

Lusitanya mitoloji Lusataniler tarafından Proto-Hint Avrupalılar arasında yayılmış mitolojidir. İber Yarımadası, Portekiz, Galiçya, Extremadura ve Salamanca'nın küçük bir kısmında görülmüştür.

Roma Galyası, MÖ 1. yüzyıldan MS 5. yüzyıla kadar Roma yönetimi altında bulunan Galya'yı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Lusitanca</span>

Lusitanca bir Paleohispanik Hint-Avrupa diliydi. Antik İtalik dillerle veya Kelt dilleriyle bağlantılı olduğu yönünde bir destek bulunmaktadır. Yaklaşık olarak MS 1. yy'a tarihlenen yalnızca altı büyük yazıttan ve çok sayıda yer (toponim) ve tanrı adından (teonim) bilinmektedir. Lusitan kabilelerinin yaşadığı bölgelerde - bugünkü Merkez Portekiz ve Batı İspanya'ya denk gelen Douro Nehri'nden Tejo Nehri'ne kadarki bölgede - konuşulmuştur.