İçeriğe atla

Lurlar

Lurlar
لر
Dasmâl-bâzi dansı, Mamasani, İran
Toplam nüfus
5 milyon
Önemli nüfusa sahip bölgeler
İran İran4-5 milyon[1][2]
Diller
Lurca, Farsça
Din
çoğunluk: İslam (Şiilik), diğer: Zerdüştlük

Lurlar (Lurca: لور, Farsça: لُر), İranî bir halktır. Batı kuzeybatı ve güney batı İran'da Luristan, Huzistan, Hamedan, Çaharmahal ve Bahtiyari, İsfahan ve İlam eyaletlerinde yaşarlar. İrani bir dil olan Lurca'yı konuşurlar.

Lurlar, Orta Asya'dan gelen göçebe İran kabilelerinin ve Kassitler ve Gutiler gibi batı İran'ın İran öncesi kabilelerinin bir karışımıdır. Coğrafi ve arkeolojik eşleşmeye uygun olarak, bazı tarihçiler Elamların Orta Çağ'da İrani bir dil konuşmaya başlayan Proto-Lurlar olduğunu savunmaktadır.[3][4]

Lurca diline ek olarak, Lur kıyafetleri Lurları diğer etnik gruplardan ayırır.[5] Ayrıca Lur dans (Bâzi), Lurların bir diğer etnik simgesidir.

Dil

Lurca, yaklaşık dört milyon kişi tarafından konuşulan bir Batı İran dili sürekliliğidir. Süreklilik, dilbilimci Anonby'nin Kürtçe ve Farsça arasında konumlandırdığı Bahtiyari, Luristani ve Güney Lurca'nın üç lehçesini oluşturur.[6]

Din

Çoğu Lur Şii Müslümandır. Küçük bir Sünni Müslüman Lur topluluğu da vardır.[7] İslam Ansiklopedisi'ne göre, Lurlar Zerdüştler gibi ekmeğe ve ateşe saygı duyarlar.[8] Son raporlar, özellikle Bahtiyari Lurlar arasında büyüyen bir Zerdüşt dini hareketine de işaret ediyor.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Iran". Central Intelligence Agency. 6 Şub 2024. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023 – CIA.gov vasıtasıyla. 
  2. ^ https://web.archive.org/web/20130723044939/http://www.terrorfreetomorrow.org/upimagestft/TFT%20Iran%20Survey%20Report%200609.pdf []
  3. ^ Potts, D. T. (29 Temmuz 1999). The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-56496-0. 
  4. ^ Edwards, I. E. S. (Iorwerth Eiddon Stephen); Gadd, C. J. (Cyril John); Hammond, N. G. L. (Nicholas Geoffrey Lemprière) (1971). The Cambridge ancient history. Early history of the Middle East. Internet Archive. London ; New york : Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-07791-0. 
  5. ^ QaedRahmat, Issa (2014), Clothes of Feyli Lurs in Luristan, Ilam and Kermanshah (illustrated, revised reprint bas.), Motie Press, Qom 
  6. ^ Anonby, Erik John (Temmuz 2003). "Update on Luri: How many languages?". Journal of the Royal Asiatic Society (İngilizce). 13 (2): 171-197. doi:10.1017/S1356186303003067. ISSN 1474-0591. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022. 
  7. ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 
  8. ^ The Encyclopaedia of Islam (İngilizce). Brill. 1974. 
  9. ^ "Cleric Says Some Iranian Muslims Converting To Other Religions". Iran International (İngilizce). 9 Aralık 2023. 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahameniş İmparatorluğu</span> MÖ 6. yy.-MÖ 4. yy. arasında hüküm sürmüş bir İran imparatorluğu

Ahameniş İmparatorluğu ya da Hehamenişiler, MÖ 6. yüzyılda Büyük Kiros tarafından kurulan, tarihteki ilk Pers devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">Zend Hanedanı</span> 18. yüzyılda İran bölgesinde kurulmuş bir İran hanedanı

Zend Hanedanı, 1750-1794 yılları arasında İran dolaylarında hüküm sürmüş İran devletidir. Hanedan, Luristan'da Nadir Şah Afşar tarafından doğu İran'a sürülmüş fakat onun ölümünden sonra tekrar geri gelmiştir.

Lekçe, Lekler tarafından konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. İran'ın Luristan (Hürremabad), Kirmanşah ve İlam eyaletlerinde konuşulmaktadır. 1-2 milyon kişi tarafından konuşulan Lekçenin dil bilimsel sınıflandırılması üzerine fikir birliği bulunmamaktadır. Kürtçenin ya da Lurcanın bir lehçesi, Eski Farsçanın bir kalıntısı ya da başlı başına ayrı bir dil olarak kabul edilmektedir. Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir. Aynı zamanda güney Kürtçesi ile de büyük oranda benzerlik göstermektedir. Ancak ergatiflik özelliği göstermesi noktasında güney Kürtçesinden ayrılmaktadır. Kürtçe ile Lurcanın her ikisiyle yüksek oranda benzerlik göstermesine bağlı olarak Kürtçe ile Lurca arasında kalmış bir geçiş dili/lehçesi olarak da görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Partça</span>

Partça, aynı zamanda Arsasid Pehlevicesi olarak da bilinmektedir, tarihte Part ülkesinde konuşulan ve günümüzde kaybolmuş bir Kuzeybatı İrani dili. Partça Part İmparatorluğu ve dominyonları Arsak Krallığı, İberya Krallığı ve Albanya Krallığı'nın resmî devlet diliydi. Partça, İskitçe, Sakaca, Soğdca ve Harezmce ile aynı dönemde konuşulmuş İran dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

Lekler; Luristan, Kirmanşah, İlam ve Huzistan'da ikamet eden İranlı topluluk. Bağımsız bir İran dili veya Lurca veya Kürtçe dillerinin bir lehçesi olan Lekî'yi konuşuyorlar. Bu Aşiret grubunu oluşturan başlıca aşiretler; Zand, Lek, Biranavend, Dilfan, Tarhan ve Çegini aşiretleridir. Lek diline çok büyük benzerlik gösteren Şeyhbızın (Şêxbizinî) aşireti Ankara'nın Haymana ilçesinde yaşamaktadır. Bu aşiretin geçen yüzyılda buraya göç ettikleri sanılmaktadır. Bazı araştırmacılar Şeyhbızın aşiretinin konuştuğu lehçeyi Leki olarak görürken diğer bazı araştırmacılar Feyli veya Kelhuri olarak da sınıflandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şabankara</span> Hanedanlık

Şabankara bir İran kabilesiydi. Soylarının Şah Adudüddevle tarafından İsfahan'dan Doğu Fars'a sürülen efsanevi İran Kralı Manüçehr'den geldiğini iddia etmişlerdir. (949–983) Hanedanın başkenti İc idi ve altı bölgeye ayrılıyordu: Zarkān, Iababānān, Burk-Tārum-Khayra, Nayrīz, Kurm-Rūnīz-Lār ve darābdjird. Kabilenin şu alt bölümleri vardı: Ismāīīlī, Rāmānī, Karzuwī, Masūūdī ve shakānī hepsi çoban ve savaşçıydı.

<span class="mw-page-title-main">Massagetler</span> antik göçebe devlet

Massagetler, MÖ 6. yüzyıllarda Orta Asya'nın güney bölgelerinde Persler'in komşusu olan bir göçebe devlettir. Sakalar'ın batıya doğru göçüp bu bölgede devlet kurmalarının nedeni Eski Yunan'da yaşamış ünlü tarihçi Herodot'a göre Massagetlerin baskısıdır. Kimi kaynaklara göre Pers hükümdarı Büyük Kiros'un da öldüğü Siriderya kıyısında yapılan savaş Sakalar'la değil Massagetler'le yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lurca</span> İrani bir dil

Lurca, İran'daki bazı bölgelerde konuşulan ve Farsçayla birlikte güneybatı İrani diller grubuna giren dildir. Encyclopædia Iranica'ya göre Lurca ve Bahtiyarca dilleri, Farsça ile Kürtçe arasında kalmış ayrı bir dildir. Çoğu zaman Lekçe diliyle karıştırılmaktadır ancak Lek dili kuzeybatı İrani diller grubunda olmakla birlikte Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir. Lurcanın kuzey, güney ve merkezi olmak üzere üç ana lehçe grubu bulunmaktadır. Buyer Ahmed şivesi, Bahtiyari şivesi bulunur. İran'ın Luristan, Çaharmahal ve Bahtiyari, Kohgiluye ve Buyer-Ahmed, Huzistan, İsfahan, Fars eyaletlerinde ve Irak arazilerinde yaşayan Lur oymaklarının dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Talışça</span>

Talışça veya Talişçe, İran ve Azerbaycan'da konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. Tatça ve Zazaca ile yakından ilişkili dil, İran'ın Hazar Denizi kıyılarındaki Gilan ve Erdebil eyaletleri ile Azerbaycan'ın güney illerinde yaklaşık 220.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Konuşurlar Hazar Denizi'nin batı ve güneybatı kıyı bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Glottolog Talişçeyi Türkiye'de konuşulan Zazaca ile Hazar Denizi'nin güney kıyılarında konuşulan Tatça ve lehçeleri ile birlikte Eski Azerice'den türeyen Azeri dilleri grubu içinde sınıflandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İran hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İran hükümdarları listesi coğrafyacılara tarafından Büyük İran bölgesi olarak tanınan arazilerde kurulan devletlerde hükûmet süren tüm imparatorluk, krallıklar ve hükümdarlıklarda hukuken idareci olan hükümdarların listesidir.

Harold Walter Bailey, İngiliz doğubilimci ve İran dilleri uzmanıdır. Bailey, 20. yüzyılın en büyük doğubilimcilerinden birisiydi.

Batı İran dilleri, Doğu İran dilleri ile birlikte Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunu oluşturan iki koldan biridir. Batı İran dilleri temelde Kuzeybatı İran dilleri ve Güneybatı İran dilleri olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Eski Farsça, Medce, Partça ve Orta Farsça gibi diller İran dillerinin batı grubunda yer almış belgelenmiş en eski dilleridir. Farsça, Kürtçe, Beluçça, Lurca, Zazaca, Talışça, Tatça, Simnanca, Sengserce, Gilekçe gibi diller bu grupta yer almaktadır.

Baktriya dili, Orta Asya'nın Baktriya bölgesinde konuşulmuş bir İrani dildi. Dil, Kuşan ve Eftalit İmparatorluğu'nun resmi diliydi.

<span class="mw-page-title-main">Sadık Han Zend</span>

Sadık Han Zand, 22 Ağustos 1779'dan 14 Mart 1781'e kadar Zend Hanedanının beşinci şahı idi.

<span class="mw-page-title-main">V. Fraates</span> Part kralı

V. Fraates, aynı zamanda adının Phraataces, Phraatakes, MÖ 2'den MS 4'e kadar Part İmparatorluğu'nun Krallar Kralıydı. IV. Fraates ve Musa'nın küçük oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Bahtiyari halkı</span>

Bahtiyarlar İran'da yaşayan İrani halklarından biridir. Luri dilinin Bakhtiari lehçesini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Merdâvîc bin Ziyâr</span> Ziyârî hânedanının kurucusu ve ilk hükümdarı (928-935)

Merdâvîc Ziyârî hanedanını kuran ve 930-935 yılları arasında hüküm süren İranlı bir prenstir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.