İçeriğe atla

Lurca

Lurca
لری
TelaffuzLurî
Bölgeİran
Dil ailesi
Hint-Avrupa
  • İran
    • Batı İran dilleri
      • Güneybatı İran dilleri
        • Lurca
Diyalektler
Merkezî Lurca (Minjai)
Güney Lurca
Dil kodları
ISO 639-3lrc
Glottologluri1252[1]

Lurca (Lurca: زون لری; zeun Luri), İran'daki bazı bölgelerde konuşulan ve Farsçayla birlikte güneybatı İrani diller grubuna giren dildir. Encyclopædia Iranica'ya göre Lurca ve Bahtiyarca dilleri, Farsça ile Kürtçe arasında kalmış ayrı bir dildir.[2] Çoğu zaman Lekçe diliyle karıştırılmaktadır ancak Lek dili kuzeybatı İrani diller grubunda olmakla birlikte Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir.[3] Lurcanın kuzey, güney ve merkezi olmak üzere üç ana lehçe grubu bulunmaktadır. Buyer Ahmed şivesi, Bahtiyari şivesi bulunur. İran'ın Luristan, Çaharmahal ve Bahtiyari, Kohgiluye ve Buyer-Ahmed, Huzistan, İsfahan, Fars eyaletlerinde ve Irak arazilerinde yaşayan Lur oymaklarının dilleridir.

Firdevsî’nin Şehnâmesi’ne göre MS 420 yılında vatanlarını (Hindistan, Karaçi) terk edip dünyaya yayılan 12.000 kişilik Luri halkından bahsedilir.[4]

Sözler mukayesesi

TürkçeLurcaTürkçeLurca
karpuzşomigeceşou
kartaldalkuzuvərk
atabouəanada/dalekə/dey
koçğurçdişdeno/dendin
gözyaşıaserkirpijejo
çayqelalkarıneşkəm
oğlankorkızduar
yelbaysuou
kadınzeyna/zenkeklikkok

Kaynakça

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Luric". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ^ Kurdish language 17 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopædia Iranica.
  3. ^ LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori 16 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erik J. Anonby, Encyclopædia Iranica, Brill online 2020
  4. ^ Özhan Öztürk. http://www.karalahana.com/makaleler/kitap/Karadeniz_ansiklopedik_sozluk.htm 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Yayıncılık. İstanbul. 2005. ISBN 975-6121-00-9. s.281]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Farsça</span> Bir batı İran dili

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lurlar</span> İrani halk

Lurlar, İranî bir halktır. Batı kuzeybatı ve güney batı İran'da Luristan, Huzistan, Hamedan, Çaharmahal ve Bahtiyari, İsfahan ve İlam eyaletlerinde yaşarlar. İrani bir dil olan Lurca'yı konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Çaharmahal ve Bahtiyari</span>

Çaharmahal ve Bahtiyari Eyaleti, İran'ın 31 eyaletinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kohgiluye ve Buyer Ahmed</span>

Kohgiluye ve Buyer Ahmed Eyaleti, İran'ın 31 eyaletinden birisidir.

Lekçe, Lekler tarafından konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. İran'ın Luristan (Hürremabad), Kirmanşah ve İlam eyaletlerinde konuşulmaktadır. 1-2 milyon kişi tarafından konuşulan Lekçenin dil bilimsel sınıflandırılması üzerine fikir birliği bulunmamaktadır. Kürtçenin ya da Lurcanın bir lehçesi, Eski Farsçanın bir kalıntısı ya da başlı başına ayrı bir dil olarak kabul edilmektedir. Lurcanın kuzey lehçesi ile büyük oranda fonolojik benzerlik ve ortak kelime dağarcığı göstermektedir. Aynı zamanda güney Kürtçesi ile de büyük oranda benzerlik göstermektedir. Ancak ergatiflik özelliği göstermesi noktasında güney Kürtçesinden ayrılmaktadır. Kürtçe ile Lurcanın her ikisiyle yüksek oranda benzerlik göstermesine bağlı olarak Kürtçe ile Lurca arasında kalmış bir geçiş dili/lehçesi olarak da görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İran'ın eyaletleri</span> İranın yerel idaresi

İran'ın eyaletleri, İran her biri (Farsça: مرکز markaz / Türkçe: merkez) olarak adlandırılan bir yerel yerleşim birimi olan şehirden yönetilen ve Türkiye'deki İllere karşılık gelen Otuz bir adet "Ostan" adı verilen eyalete ayrılmıştır.

Azerice Kuzeybatı İran dillerine mensup olduğuna inanılan ölü dil. Dilin kalıntısı olarak aralarında türlü benzerliklerin olduğu saptanan Tatça, Talışça ve Zazaca ve lehçeleri gösterilmektedir. "Gerçek Azerice"yi Farsçanın bir lehçesi olarak kabul eden İran tarihçisi Ahmed Kesrevi gibi diğer bazı bilim adamları da Azerice adında geçmişte bir İran dilinin yaşamış olduğunu, ancak zamanla baskın unsur olan Türk dilinin Azericenin yerini aldığını savunmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Şehrekürd</span>

Şehrekürd (Farsça: شهرکرد, Shahrekord), İran'ın orta-batı kesiminde Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Burucerd</span>

Burucerd, İran'ın Luristan eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Ardel</span>

Ardel, İran'ın Çaharmahal ve Bahtiyari Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">İran Azerileri</span> İran Azerbaycanı Türkleri

İran Azerileri, Kuzey İran Azerileri, Güney Azerileri, Güney Azerbaycanlılar, İran Azerbaycanlıları ya da İran Türkleri;, İran'da Güney Azerbaycan denen ve Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan sınırına yakın bölgelerde yaşayan ve İran Türklerinin büyük çoğunluğunu oluşturan Azerilerdir. 70 milyon nüfuslu İran'ın üçte birinden fazlasını oluştururlar. İran'da Azeriler en büyük Türk grubudur ve Farsçadaki İran Türkleri adı öncelikle İran Azerileri için kullanılmaktadır. Tebriz, Erdebil, Zencan ve Urumiye bölgelerinde de yoğun olarak yaşayan Azerilerin başkent Tahran'daki nüfusları da oldukça yüksek ve Tahran pazarına büyük oranda Azeri tüccarlar hakimdir. Çok heterojen etno-linguistik grubun üyeleri olan Azeriler, çok farklı sosyoekonomik koşullar altında yaşamlarını sürdürür.

<span class="mw-page-title-main">Talışça</span>

Talışça veya Talişçe, İran ve Azerbaycan'da konuşulan bir Kuzeybatı İran dilidir. Tatça ve Zazaca ile yakından ilişkili dil, İran'ın Hazar Denizi kıyılarındaki Gilan ve Erdebil eyaletleri ile Azerbaycan'ın güney illerinde yaklaşık 220.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Konuşurlar Hazar Denizi'nin batı ve güneybatı kıyı bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Glottolog Talişçeyi Türkiye'de konuşulan Zazaca ile Hazar Denizi'nin güney kıyılarında konuşulan Tatça ve lehçeleri ile birlikte Eski Azerice'den türeyen Azeri dilleri grubu içinde sınıflandırmaktadır.

Med dili veya Medce, Medler tarafından konuşulmuş bir dildir. Ölü bir dil olan İran dillerinin Kuzeybatı İran dilleri kolu içinde sınıflandırılmıştır. Aynı kol içinde sınıflandırılan diğer diller Kürt dilleri, Goranice, Eski Azerice, Zazaca, Tatça, Mazenderanca, Gilanca ve Beluçça gibi dillerdir. Med dili İskit dilleri, Saka dili, Avestaca ve Eski Farsça ile birlikte Antik dönemde konuşulmuş İran dilleri arasında yer almaktadır.

Batı İran dilleri, Doğu İran dilleri ile birlikte Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunu oluşturan iki koldan biridir. Batı İran dilleri temelde Kuzeybatı İran dilleri ve Güneybatı İran dilleri olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Eski Farsça, Medce, Partça ve Orta Farsça gibi diller İran dillerinin batı grubunda yer almış belgelenmiş en eski dilleridir. Farsça, Kürtçe, Beluçça, Lurca, Zazaca, Talışça, Tatça, Simnanca, Sengserce, Gilekçe gibi diller bu grupta yer almaktadır.

Harezm dili veya Harezmce, Soğdca ile yakından ilgili, soyu tükenmiş bir Doğu İran dilidir. Dil, Ceyhun yakınlarında bulunan Harezm bölgesinde konuşulmuştur.

Pamir dilleri, Pamir Dağları'nda, özellikle Panç Nehri ve kolları boyunca konuşulan bir Doğu İran dilleri bölgesel grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Bahtiyari halkı</span>

Bahtiyarlar İran'da yaşayan İrani halklarından biridir. Luri dilinin Bakhtiari lehçesini konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Bahtiyarca</span>

Bahtiyarca ya da Bahtiyari lehçesi, Lurca'nın Çaharmahal ve Bahtiyari Buşehr, doğu Huzistan ile İsfahan ve Luristan eyaletlerinin bazı bölgelerinde Bahtiyari halkı tarafından konuşulan bir lehçesidir. Farsçanın Boir-Ahamadi, Kohgiluyeh ve Mamasani lehçeleriyle karşılıklı anlaşılırdır.

Burucerdice, İran'ın Luristan Eyaleti'nin Burucerd şehrinde konuşulan Lur dilinin bir lehçesidir. Lurcanın kuzey lehçesiyle benzerlik göstermektedir.

Fars lehçeleri,, Farsçanın İran'ın güneyindeki Fars eyaletinde konuşulan lehçeleridir. Coğrafi olarak üç ana kümeye bölünebilecek bu lehçeler, güneybatı (Lurca), güney-merkez (Kuhmareyce) ve güneydoğu (Açomca) dil/lehçelerinden oluşmaktadır. Bu lehçeler ergatiflik özelliği göstermektedir.