İçeriğe atla

Luna programı

Luna uzay programı
Луна Космическая Программа
Luna Kosmicheskaya Programma
Ay üzerindeki Luna iniş alanları kırmızı renkte işaretlenmiştir; Apollo görevleri yeşil renkte ve Surveyor görevleri sarı renkte işaretlenmiştir.
ÜlkeSovyetler Birliği
AmaçMürettebatsız Ay araştırması
DurumTamamlandı
Program geçmişi
Süre1958–1976
İlk uçuş
  • Luna E-1 No.1
  • 23 Eylül 1958
Son uçuş
  • Luna 24
  • 22 Ağustos 1976
Başarılar15
Başarısızlıklar29
Kısmi başarısızlıklar0
Fırlatma yeriBaykonur Uzay Üssü
Araç bilgisi
Fırlatma aracı

Luna programı (Rusça bir kelime olan "Luna"nın anlamı "Ay"dır), zaman zaman Lunik ya da Lunnik olarak telaffuz edilen, Sovyetler Birliği tarafından 1959'dan 1976'ya kadar Ay'a yollanan robotik uzay araçları programıdır.[1] Bu program sayesinde Ay'daki; toprağın kimyasal yapısı, yer çekimi, sıcaklık ve radyasyon miktarı hakkında bilgiler elde edilmiştir. Proje kapsamında, toplamda 24 araç görev almıştır.

ABD ile Sovyetler Birliği arasında yaklaşık 10 yıl süre Ay yarışını Temmuz 1969'da ABD, Apollo 11 ile kazanmıştı. Bundan sonra ABD uzay çalışmalarını biraz yavaşlatırken Sovyet Rusya uzay programlarını aksatmadan, hatta geliştirerek sürdürdü. SSCB'nin büyük programın bir bölümünü de 1959'da başlatan Luna programı oluşturuyordu. Bu programın bir öğesi olan Luna 16 adlı uzay aracı, 20 Eylül 1970'te aya indi. İndikten 26 saat sonra, uzay aracı, altındaki toprağı delmeye başladı. 35 cm derinden 101 gr. toprak örneği aldı. Toprağı sırtında getirdiği dönüş kapsülüne yerleştirdi. Kısa bir süre sonra kapsül kendi roketini ateşledi, Luna-16'dan ayrıldı ve Dünya'ya dönüş yolculuğuna başladı. 24 Eylül'de ay toprağı taşıyan kapsül paraşütle Kazakistan topraklarına iniş yaptı. SSCB, bu etkileyici girşimi aslında Apollo 11'in aya indiği gün, Luna 15 ile gerçekleştirmeyi planlamıştı. Böylece hem bütün dünyayı bir kez daha şaşırtacak hem de Amerikalılardan önce ay toprağını getireceklerdi. Ne var ki Luna 15, iniş sırasında Ay'daki dağlara çarparak parçalandı. Bu görev de 1,5 yıl sonra Luna 16'ya kaldı.

Görevler

  • Luna 1958A
    • Başlatma hatası, 23 Eylül 1958
    • Lunar impact attempt
  • Luna 1958B
    • Başlatma hatası, 11 Ekim 1958
    • Lunar impact attempt
  • Luna 1958C
    • Başlatma hatası, 4 Aralık 1958
    • Lunar impact attempt
  • Luna 1958D
    • Başlatma hatası, 17 Aralık 1958
    • Lunar impact attempt
  • Luna 1
    • 2 Ocak 1959'da fırlatıld
    • Lunar (Impact) Flyby
  • Luna 1959A
    • Başlatma hatası, 18 Haziran 1959
    • Lunar impact attempt
  • Luna 2
    • 12 Eylül 1959'da fırlatıldı
    • Lunar impact 14 Eylül 1959
    • Latitude 29.10 N, Longitude 0.00 - Palus Putredinis
  • Luna 3
    • 4 Ekim 1959'da fırlatıldı
    • Lunar Flyby
  • Luna 1960A
    • Başlatma hatası, 15 Nisan 1960
    • Lunar flyby attempt
  • Luna 1960B
    • Başlatma hatası, 19 Nisan 1960
    • Lunar flyby attempt
  • Luna - Sputnik 25
    • 4 Ocak 1963'te fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece bir gün sonra atmosfere geri döndü)
    • Soft landing attempt
  • Luna 1963B
    • Başlatma hatası, 3 Şubat 1963
    • Soft landing attempt
  • Luna 4
    • 2 Nisan 1963'te fırlatıldı
    • Lunar Flyby (Soft landing attempt)
  • Luna 1964A
    • Başlatma hatası, 21 Mart 1964
    • Soft landing attempt
  • Luna 1964B
    • Başlatma hatası, 20 Nisan 1964
    • Soft landing attempt
  • Luna - Cosmos 60
    • 12 Mart 1965'te fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece beş gün sonra atmosfere geri döndü)
    • Soft landing attempt
  • Luna 1965A
    • Başlatma hatası, 10 Nisan 1965
    • Soft landing attempt
  • Luna 5
    • 9 Mayıs 1965'te fırlatıldı
    • Lunar impact (yumuşak iniş denemesi) - Bulutlar Denizi
  • Luna 6
    • 8 Haziran 1965'te fırlatıldı
    • Attempted Lander - Missed Moon
  • Luna 7
    • 4 Ekim 1965'te fırlatıldı
    • Lunar Impact - Oceanus Procellarum
  • Luna 8
    • 3 Aralık 1965'te fırlatıldı
    • Lunar Impact - Fırtınalar Denizi
  • Luna 9
    • 31 Ocak 1966'da fırlatıldı
    • 3 Şubat 1966'da Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 7.08 N, Longitude 295.63 E - Oceanus Procellarum
  • Luna - Cosmos 111
    • 1 Mart 1966'da fırlatıldı (yörüngeden çıkamadı ve sadece iki gün sonra atmosfere geri döndü)
    • Lunar orbit attempt
  • Luna 10
    • 31 Mart 1966'da fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 1966A
    • Başlatma hatası, 30 Nisan 1966
    • Lunar Orbiter attempt
  • Luna 11
    • 24 Ağustos 1966'da fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 12
    • 22 Ekim 1966'da fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 13
    • 21 Aralık 1966'da fırlatıldı
    • 24 Aralık 1966'da Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 18.87 N, 297.95 E - Oceanus Procellarum
  • Luna 1968A
    • Başlatma hatası, 7 Şubat 1968
    • Lunar Orbiter attempt
  • Luna 14
    • 7 Nisan 1968'de fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 1969A
    • Başlatma hatası, 19 Şubat 1969
    • Lunar Rover attempt
  • Luna 1969B
    • Başlatma hatası, 15 Nisan 1969
    • Lunar Sample Return attempt
  • Luna 1969C
    • Başlatma hatası, 14 Haziran 1969
    • Lunar Sample Return attempt
  • Luna 15
    • 13 Haziran 1969'da fırlatıldı
    • Lunar Orbiter (attempted lander)
  • Luna - Cosmos 300
    • 23 Eylül 1969'da fırlatıldı
    • Lunar Sample Return attempt (yörüngeden çıkamadı ve sadece dört gün sonra atmosfere geri döndü)
  • Luna - Cosmos 305
    • 22 Ekim 1969'da fırlatıldı
    • Lunar Sample Return attempt (yörüngeden çıkamadı ve sadece iki gün sonra atmosfere geri döndü)
  • Luna 1970A
    • Başlatma hatası, 6 Şubat 1970
    • Lunar Sample Return attempt
  • Luna 1970B
    • Başlatma hatası, 19 Şubat 1970
    • Lunar Orbiter attempt
  • Luna 16
    • 12 Eylül 1970'te fırlatıldı
    • 20 Eylül 1970'te Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 0.68 S, Longitude 56.30 E - Mare Fecunditatis
    • Lunar Sample Return to Earth 24 Eylül 1970
  • Luna 17/Lunokhod 1
    • 10 Kasım 1970'te fırlatıldı
    • 17 Kasım 1970'te Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 38.28 N, Longitude 325.00 E - Mare Imbrium
    • Lunar Rover - Lunokhod 1
  • Luna 18
    • 2 Eylül 1971'de fırlatıldı
    • Lunar Impact (Lunar Sample Return attempt)
    • Latitude 3.57 N, Longitude 50.50 E - Mare Fecunditatis
  • Luna 19
    • 28 Eylül 1971'de fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 20
    • 14 Şubat 1972'de fırlatıldı
    • 21 Şubat 1972'de Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 3.57 N, Longitude 56.50 E - Mare Fecunditatis
    • Lunar Sample Return to Earth 25 Şubat 1972
  • Luna 21/Lunokhod 2
    • 8 Ocak 1973'te fırlatıldı
    • Moon 15 Ocak 1973'te Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 25.85 N, Longitude 30.45 E - LeMonnier Crater
    • Lunar Rover - Lunokhod 2
  • Luna 22
    • 29 Mayıs 1974'te fırlatıldı
    • Lunar Orbiter
  • Luna 23
    • 28 Ekim 1974'te fırlatıldı
    • Lunar Lander (Lunar Sample Return attempt) - Mare Crisium
  • Luna 1975A
    • 16 Ekim 1975'te fırlatma başarısız oldu
    • Lunar Sample Return attempt - Mare Crisium
  • Luna 24
    • 9 Ağustos 1976'da fırlatıldı
    • 18 Ağustos 1976'da Ay'a iniş yaptı
    • Latitude 12.25 N, Longitude 62.20 E - Mare Crisium
    • Lunar Sample Return- Mare Crisium

Kaynakça

  1. ^ Teitel, Amy Shira (30 Ocak 2016). "How Russia Beat the U.S. to the Moon". The Daily Beast (İngilizce). 22 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Luna programı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ay</span> Dünyanın doğal uydusu

Ay, Dünya'nın tek doğal uydusu ve Güneş Sistemi içindeki beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır. Jeofiziksel açıdan Ay, gezegen kütleli gök cismi veya uydu gezegendir. Kütlesi, Dünya'nın kütlesinin %1,2'si ve çapı 3.474 km (2.159 mi) ile Dünya'nın yaklaşık dörtte biri kadardır. Yüzeyinde kütleçekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlı Ay yolculukları</span>

İnsanlı Ay yolculukları, ilk defa 20. yüzyılda Uzay Yarışı'nın bir parçası olarak 1969–1972 yılları arasında Apollo Projesi kapsamında Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı NASA tarafından gerçekleştirilmiştir. Ay yüzeyine yapılan ilk başarılı insansız görev, 1959 yılında Sovyetler Birliği tarafından gerçekleştirilen Luna 2 görevidir. Luna 2, Ay yüzeyine ulaşan ilk insan yapımı nesne olmuştur. ABD ise Aralık 1968'de Apollo 8 ve Mayıs 1969'da Apollo 10 görevleri kapsamında Ay yörüngesine mürettebatlı yolculuklar yapmış, 20 Temmuz 1969'da da Apollo 11 göreviyle insanları Ay yüzeyine ulaştırmayı başarmıştır. Apollo 11 mürettebatından Neil Armstrong Ay'a ayak basan ilk insan, Buzz Aldrin de ikinci insan olmuştur. Devam eden yıllarda ABD, Ay'a beş insanlı görev daha göndermiştir ve toplam 12 astronot Ay yüzeyinde yürümüştür. 19 Aralık 1972'de çalışmalarını tamamlayan Apollo 17; Ay'a giden son insanlı görev, astronot Eugene Cernan da Ay'a ayak basan son insan olmuştur. Sonraki yıllarda Uzay Yarışı'nın hız kaybetmesiyle birlikte insanlık bir daha Ay'a gitmemiştir.

Lunokhod 1, Ay yüzeyinde hareket edebilen ilk iki insansız, uzaktan kumandalı yüzey aracından ilki. Sovyetler Birliği'nin Lunokhod programı kapsamında çalışmalar yürütmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İnsansız uzay gemisi</span> otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemileri

İnsansız uzay gemisi ya da insansız uzay aracı, otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemilerine verilen genel addır. Ne derece insanlardan bağımsız, yani özerk olduğu gemi modelleri arasında farklıdır. Uzaktan kumandalı, uzaktan güdümlü ya da tamamen özerk (robotik) olabilirler. Mesela Salyut 7, Mir ve UUİ'nun modülü Zarya, insansız uzaktan güdümlü şeklide istasyonu işletebilme, her iki yeniden ikmâl aracı ve yeni modüllerle kenetlenme imkânına sâhipti. En yaygın insansız uzay gemileri robotik uzay gemileri, insansız yeniden ikmâl araçları, uzay sondaları ve uzay rasathaneleridir. Her insansız uzay gemisi robotik olmamaktadır. Meselâ uzaya yollanan bir yansıtıcı top, robotik değildir.

<span class="mw-page-title-main">Ay'a aslında gidilmediği iddiası</span>

Ay'a aslında gidilmediği iddiası, Apollo Projesi ile insanoğlunun Ay'a gidilmediğini, aslında tüm projenin bir aldatmacadan ibaret olduğu iddialarıdır. Kamuoyunda önemli miktarda taraftar toplamıştır. Bu iddialar, tarihçiler ve uzay araştırmaları camiasınca kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Özerk uzaylimanı insansız gemi</span>

Özerk uzaylimanı insansız gemi(İngilizce: Autonomous spaceport drone ship); ASDS olarak da bilinen, Just Read the Instructions isimli gemi okyanusta çalışabilen, mavnadan türetilmiş, uzay ve havacılık şirketi SpaceX tarafından yörüngedeki görevlerinden dönen roketlerin ilk aşamalarını indirmeye çalıştığı bir yüzen iniş rampasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Selenoloji</span> ayın fiziksel özelliklerinin bilimsel çalışması

Selenoloji ya da aybilim, Ay'ı inceleyen bilim dalına denir. Ay'ın yapısı, Dünya'nınkinden apayrıdır. Ay'ın hatırı sayılır bir atmosferi olmadığından hava durumu ve dolayısıyla ondan kaynaklanacak bir erozyon görülmez; Ay'ın levha tektoniği yoktur ve kütleçekimi, Dünya'nınkinden azdır. Küçük boyutlarından dolayı daha çabuk soğumuştur. Yüzeyinin karmaşık morfolojisi farklı süreçlerin kombinasyonuyla, bilhassa çarpma kraterleri ve volkanizmayla meydana gelmiştir. Ay farklılaşmış bir cisim olup kabuk, manto ve çekirdekten meydana gelir.

Luna 20, Sovyetler Birliği'nin gezegen bilimi kapsamında uyguladığı Luna programı kapsamında başarılı üç uzay aracından ikincisi.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin uzay programı</span> 1930lu yıllardan dağılıncaya kadar SSCB tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programları

Sovyetler Birliği'nin uzay programı, 1930'lu yıllardan 1991'de dağılıncaya kadar eski Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından yürütülen roket ve uzay keşif programlarından oluşuyordu. Altmış yıllık geçmişi boyunca, bu öncelikle sınıflandırılmış askeri program, uzay uçuşlarında bir takım öncü başarılar göstermişti, bunlar; ilk kıtalararası balistik füze (R-7), ilk uydu, Dünya yörüngesine ilk canlı taşıma görevi, uzayda ve Dünya yörüngesinde ilk insan, uzayda ve yörüngedeki ilk kadın, ilk uzay yürüyüşü, Ay'la ilk çarpışma, Ay'ın karanlık tarafının ilk görüntüsü ve insansız olarak Ay'a yumuşak iniş, ilk uzay gezgincisi, otomatik olarak ayıklanan ve Ay'dan Dünya'ya getirilen ilk Ay örneği ve ilk uzay istasyonundan oluşmaktadır. İlk gezegenler arası sondalar, kayda değer başka kayıtlar içeriyordu: Venera 1 ve Mars 1, sırasıyla Venüs ve Mars'a uçmuş, Venera 3 ve Mars 2, ilgili gezegen yüzeyi ile çarpışmış ve Venera 7 ve Mars 3 bu gezegenlere yumuşak iniş yapmıştır.

Kayıp Kozmonotlar veya Hayalet Kozmonotlar, Gagarin'den önce kimi Sovyet kozmonotlarının uzaya girdiklerini iddia eden bir komplo teorisidir; ancak varlıkları Sovyet ya da Rus uzay otoriteleri tarafından kamuya açıklanmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Chandrayaan-2</span>

Chandrayaan-2 (Sanskrit: चन्द्रयान-२; kelime anlamı ile 'Ay aracı'

<span class="mw-page-title-main">Artemis Programı</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak üç aşamadan oluşan uzay programı

Artemis Programı ya da Artemis görevi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) liderliğinde, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) gibi uluslararası ortaklar tarafından yönetilen bir robotik ve insanlı Ay keşif programıdır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 5</span>

Chang'e 5,, Çin Ay Keşif Programı'nın beşinci ay keşif görevi ve Çin'in ilk Ay'dan örnek getirme göreviydi.

<span class="mw-page-title-main">Artemis 1</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak bir dizi görevin ilk aşaması

Artemis I, Kasım 2022'de gerçekleştirilen fırlatmayla başlamış mürettebatsız bir Ay yörüngesi göreviydi. NASA'nın Artemis programının ilk büyük uzay uçuşu olan Artemis I, ajansın elli yıl önce sona eren Apollo programından sonra Ay'a dönüşünü simgeliyordu. Orion uzay aracı ve Space Launch System (SLS) roketinin ilk entegre uçuş testiydi ve ana amacı, sonraki Artemis görevlerine hazırlık olarak Orion uzay aracını ve özellikle de ısı kalkanını test etmekti. Bu görevler, Ay'da yeniden insan varlığı oluşturmayı ve Mars'ın araştırılması da dahil olmak üzere gelecekteki bilimsel çalışmalar için gereken teknolojileri ve ticari yaklaşımları göstermeyi amaçlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Chandrayaan-3</span>

Chandrayaan-3, Hindistan'ın Chandrayaan programı kapsamında ISRO tarafından gerçekleştirilen üçüncü, en yeni ve başarılı olan Ay keşif görevidir. Bu görev, tıpkı Chandrayaan-2'deki gibi Vikram iniş aracını ve Pragyan adında bir keşif aracını (rover) içermektedir. İtki modülü, bir yörünge aracı gibi işlev görür. Bu itki modülü, aracın 153 × 163 km'lik bir ay yörüngesine ulaşana kadar iniş ve keşif aracı konfigürasyonunu taşıdı.

<span class="mw-page-title-main">Ay görevleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Ay'ın insan tarafından keşfedilmesinin bir parçası olarak, Dünya'nın doğal uydusunu incelemek amacıyla çok sayıda uzay görevi gerçekleştirildi. Ay'a inişlerden Sovyetler Birliği'nin Luna 2'si, yüzeyine başarıyla ulaşan ilk uzay aracıydı ve 13 Eylül 1959'da kasıtlı olarak Ay'a çarpmıştı. 1966'da Luna 9, kontrollü yumuşak iniş gerçekleştiren ilk uzay aracı olurken, Luna 10 yörüngeye giren Luna 10 yörüngeye giren ilk görev olurken, 1968'de Zond 5 yaşam formlarını (kaplumbağaları) Ay'ın yakınına taşıyan ilk görev oldu.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 6</span>

Chang'e 6, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından gerçekleştirilen robotik bir Ay keşif göreviydi. Çin Ay Keşif Programı'ndaki öncüllerine benzer şekilde bu uzay aracı da adını Çin ay tanrıçası Chang'e'den almıştır.

Aşağıda yer alan Dünya dışı yörünge araçlarının listesinde dış yörüngede bulunan uzay araçları listelenmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.