İçeriğe atla

Lugal

Lugal (Sumerce: 𒈗), Sümercede "kral, hükümdar" anlamına gelen sözcük. Kelimenin tam anlamıyla bu terim "büyük adam" anlamına gelir.[1][2] Sümer dilinde lú "𒇽" "insan", gal "𒃲" ise "büyük" veya "büyük" anlamına gelir.[3] İlk Çağ Mezopotamya'sında birçok kenti egemenliği altına alan rahip-kral özelliğine sahiptir. Lokal güç sahibidir. Mezopotamya sitelerinde halkça, tanrıların yeryüzündeki vekili sayılan başkanların adıdır.

𒈗 LÙ GAL
Adab Kralı Lugal-dalu'nun Sümer heykelinin detayı - MÖ 3. binyılın ortalarına ait yazıtta belirtildiği gibi, Lugal'in Sümer çivi yazısı işaretini içeren yazıt
Yukarıda Lugal-dalu (𒁕𒇻𒈗) hükümdarının heykelinin yanında yazan ünvan açıklamasının yakın gösterimi yer alıyor.
Sümerce çivi yazısı yakın gösterimi.

Kaynaklar

  1. ^ Crawford, Harriet (29 August 2013). The Sumerian World. Routledge. p. 283. ISBN 978-1-136-21912-2.
  2. ^ "Sumerian lexicon search". www.sumer.grazhdani.eu. 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2024. 
  3. ^ Nafiz Aydın; Zgoll, Annette edt; Gülsevin, Gürer edt (2013). Büyük Sümerce Sözlük. PanLex Project The Long Now Foundation. Türk Dil Kurumu. ISBN 978-975-16-2609-7. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sümerler</span> Güney Mezopotamyadaki eski medeniyet ve tarihi bölge

Sümerler, yaklaşık MÖ 4000-2000 yılları arasında Irak'ın güneyinde yerleşik hayata geçmiş olup medeniyetin beşiği olarak bilinen coğrafi bölgede yaşamış bir uygarlıktır. MÖ 6'ncı ve 5'nci milenyumda Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı dönemi arasında ortaya çıkmış olup Dünyanın bilinen en eski uygarlıklarından birisi olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Elam</span> Antik bir medeniyet

Elam, İran'ın güneybatısında MÖ 3000'li yıllarda var olmuş antik bir medeniyet ve tarihsel bölge.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya</span> Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge

Mezopotamya, Orta Doğu'da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak'ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Mezopotamya'da yer alan şehirler günümüzde sürekli gelişmektedir. Ayrıca bu bölgede bol miktarda petrol bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Enlil</span> Antik Mezopotamya tanrısı

Enlil, daha sonra bilinen adıyla Elil veya Ellil, rüzgâr, hava, yeryüzü ve fırtınalarla ilgili Antik Mezopotamya tanrısıdır. İlk olarak Sümer panteonunun baş tanrısı olarak kaydedilen Enlil, daha sonra Akadlar, Babilliler, Asurlular ve Hurriler tarafından da tapınılan bir tanrı hâline gelmiştir. Enlil'in ana tapınma yeri, bizzat Enlil tarafından inşa edildiğine inanılan ve gökyüzü ile yeryüzünün "bağlantı noktası" olarak kabul edilen Nippur kentindeki Ekur tapınağıdır. Enlil, bazen Nunamnir olarak da anılmaktadır. Bir Sümer ilahisine göre, diğer tanrılar ona bakmaya cesaret edemez. MÖ 24. yüzyılda Nippur'un yükselişiyle birlikte önem kazanan Enlil kültü, MÖ 1230'da Elamlıların Nippur'u yağmalamasıyla zayıflamış ve sonuç olarak Mezopotamya panteonunun baş tanrısı ve Babil'in ulusal tanrısı Marduk tarafından konumu ele geçirilmiştir.

Sümerce, Sümerlerin ana dili. Güney Mezopotamya'da MÖ 4000 yılında konuşuluyordu. MÖ 2000'li yılların başlarında yerini konuşma dili olarak Akadcaya bıraktı ancak Mezopotamya'da MS 1. yüzyıla kadar kutsal, şölensel, edebî ve bilimsel bir dil olarak kullanılmaya devam etti. Daha sonra ise bu dil 19. yüzyıla kadar unutuldu. Mezopotamya'da konuşulan diğer dillerin aksine Sümercenin izole dillerden olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Ur (antik kent)</span> Sümer şehir devleti

Ur, Güney Irak'ta yer alan Zi Kar'daki Tel el Mukayyer bölgesinde bulunan antik Mezopotamya'ya ait önemli bir Sümer şehir devletidir. Ur, bir zamanlar Basra Körfezi'nde Fırat'ın ağzına yakın bir kıyı şehri olmasına rağmen kıyı şeridi değişmiş ve şehir, günümüzde oldukça iç kesimlerde Fırat'ın güney kıyısında kalmıştır. Günümüz modern Irak'ında yer alan Nasıriye'ye 16 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Anu</span> Sümer tanrısı

Anu, Sümer mitolojisinde ve daha sonra Asur ve Babil mitolojilerinde, gökyüzü tanrısı, cennetin tanrısı, takımyıldızların efendisi, tanrıların kralı olarak adlandırılır ve göksel katmanların en üstünde oturur. Suç işleyenleri yargılayacak güce sahip olduğuna ve kötülükleri yok etmek için asker olarak yıldızlar yarattığına inanılırdı. Anunnakunun babasıdır. Sanat eserlerinde bazen çakal olarak resmedilir. Çoğu zaman onun simgesi olarak kullanılan taç bir çift sığır ya da boğa boynuzu ile resmedilir.

<span class="mw-page-title-main">İnanna</span> Sümer tanrıçası

İnanna ; aşk, güzellik, seks, savaş, adalet ve siyasi güçle ilişkilendirilen antik Mezopotamya tanrıçasıdır. Sümerlerde kendisine "İnanna" adıyla ibadet edilirken daha sonraki dönemlerde Akad, Babil ve Asurlular tarafından İştar olarak tanımlanmış ve "Cennetin Kraliçesi" olarak anılmıştır. Ana tapınma merkezi Uruk'taki Eanna Tapınağı'dır ve buranın koruyucu tanrıçası kabul edilmiştir. Venüs gezegeniyle ilişkilendirilmiş ve aslan ile sekiz köşeli yıldız, en belirgin sembolü olmuştur. İştar'ın kocası, daha sonraki dönemlerde Tammuz olarak anılacak olan Tanrı Dumuzid iken yardımcısı (sukkal) ise sonraki dönemlerde erkek tanrılar İlabrat ve Papsukkal ile bir tutulacak olan Ninşubur'dur.

<span class="mw-page-title-main">Gutiler</span> antik çağda göçebe bir ulus

Gutiler, Güney Mezopotamya'da, Zagros Dağlarında yaşamış göçebe bir halk. Gutilerin yaşadıkları bölge Gutium olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sümer edebiyatı</span> MÖ 18-17. yüzyıl yazıları

Sümer edebiyatı, Sümer uygarlığı tarafından sürdürülen ve daha sonraki Akad ve Babil imparatorlukları tarafından büyük ölçüde korunan dini yazılar ve diğer geleneksel hikâyeler de dahil olmak üzere, bilinen en eski kayıtlı edebiyat külliyatını oluşturur. Bu kayıtlar Orta Tunç Çağı sırasında MÖ 18. ve 17. yüzyıllarda Sümer dili ile yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mušḫuššu</span> mitolojik yaratık

Muşuşu veya mušḫuššu , antik Mezopotamya mitolojisinde yer alan bir yaratıktır. Bir kartalın pençelerine benzeyen arka ayakları, kedi gibi ince ön bacakları, uzun boynu ve kuyruğu, boynuzlu bir kafası, yılan benzeri bir dili ve bir tepesi olan pullu bir ejderhadır. En bilinen Mušḫuššu, MÖ 6. yüzyıla ait Babil şehrinin yeniden inşa edilmiş İştar Kapısı'nda bulunmaktadır. “Mušḫuššu” biçimi, Sümercedeki 𒈲𒄭𒄊 MUŠ.ḪUS kelimesinin Akadcadaki yalın hâlidir.

<span class="mw-page-title-main">Electronic Text Corpus of Sumerian Literature</span>

Electronic Text Corpus of Sumerian Literature, Sümer edebiyatına dair metin ve çevirilerine çevrimiçi olarak ulaşılmasını sağlayan dijital kütüphaneydi. Bu projenin web sitesi "MÖ üçüncü ve ikinci binyılın başlarında antik Mezopotamya'da Sümerce oluşturulmuş 400'den fazla edebi eser" için "Sümer metni, İngilizce nesir çevirisi ve bibliyografik bilgiler" içermektedir. Proje Jeremy Black tarafından 1997 yılında kuruldu ve İngiltere'deki Oxford Üniversitesi Doğu Enstitüsü'nde bulunuyor. Leverhulme Vakfı ve Sanat ve Beşeri Bilimler Araştırma Kurulu ile Üüniversite tarafından finanse edildi. Projenin finansmanı sona erdi ve 2006'da kapatıldı ancak web sitesi kullanılabilir durumda.

<span class="mw-page-title-main">Sümer ve Akad kralı</span> antik Mezopotamya kraliyet unvanı

Sümer ve Akad Kralı, antik Mezopotamya'daki Akad İmparatorluğu hükümdarlarının, sahip oldukları "Akad Kralı" yönetici ünvanıyla "Sümer Kralı" ünvanını birleştirmesiyle meydana gelen bir kraliyet ünvanıdır. Ünvan, Akad'lı Sargon tarafından kurulan antik imparatorluğun mirası ve ihtişamı üzerinde aynı anda bir hak iddia etmiş ve güneyde Sümer ve kuzeyde Akad bölgelerinden oluşan Aşağı Mezopotamya'nın tamamını yönetme iddiasını dile getirmiştir. "Sümer Kralı" ve "Akad Kralı" Ünvanlarının her ikisi de Akad kralları tarafından kullanılmasına rağmen ünvan, Yeni Sümer kralı Ur-Nammu'nun hükümdarlığına kadar birleşik haliyle takdim edilmemiştir. Ur-Nammu, bu ünvanı Aşağı Mezopotamya'nın güney ve kuzey kısımlarını kendi yönetimi altında birleştirme çabasıyla yaratmıştır. Daha önceki Akad kralları, Sümer ile Akad'ı bu şekilde birbiriyle bağlama aleyhinde olabilirler.

Sümer Guti Hanedanı veya Sümer Kral Listesinde Guti Hanedanı Sümer Kral Listesinde yer alan, Gutiler'in Sümer bölgesine hakim olduğu dönemdeki kralları ve hüküm sürelerini gösteren listedir.

<span class="mw-page-title-main">Anshar</span>

Anshar, veya Anšar, Babil yaratılış efsanesi Enuma Elis'te ilkel bir tanrıydı. Eşi, "Tüm Dünya" anlamına gelen Kişar'dır. Lahamu ve Lahmu'nun çocuğu ve Tiamat ve Apsu' nun torunuydu. Anshar ve Kişar cennet tanrısı, takımyıldızların efendisi, tanrıların, ruhların ve şeytanların kralı Anu'nun ebeveynleridir.

<span class="mw-page-title-main">Ashgi</span>

Antik Sümer dininde, Ashgi, Nintud, Ninlil veya Ninhursag ile ilişkili bir savaşçı tanrıdır. Kesh tapınağı ilahisi onun doğumunu anlatır:

''Başka biri Kesh kadar büyük bir şey ortaya çıkaracak mı? Başka bir anne, kahraman Acgi kadar büyük birini doğurur mu? Leydi Nintud kadar büyük birini kim gördü?''

<span class="mw-page-title-main">Akad kraliyet ünvanı</span> antik Mezopotamyada Akad döneminden itibaren hükümdarlar tarafından üstlenilen unvanlar

Akad ya da Mezopotamya kraliyet ünvanı, Akad Dönemi'nden Yeni Babil İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar antik Mezopotamya'daki hükümdarlar tarafından üstlenilen kraliyet ünvanları ve sıfatları anlamına gelir. Daha sonraki Ahameniş ve Seleukos dönemlerindeki kısıtlı kullanımları da kapsar. Ünvan ve rütbeler, kraldan krala farklılık göstermiş ve krallar arasındaki benzerlikler genellikle bir kralın kendisini, bir öncekiyle aynı konuma getirme konusundaki açık tercihinden kaynaklanmıştır. Akadca šar kibrāt erbetti ve šar kiššatim ve Neo-Sümerce šar māt Šumeri u Akkadi gibi bazı ünvanlar, birkaç farklı imparatorluk aracılığıyla bin yıldan fazla bir süre kullanımda kalmışken diğerleri yalnızca tek bir kral tarafından kullanılmıştır.

Alulim, hüküm süren ilk kral olarak kabul edilen mitolojik bir Mezopotamya hükümdarıdır. Sümer Kral Listesi, Erken Hükümdarlar Ballad'ı ve diğer benzer kaynaklarda geçmektedir. Mitolojiye göre tanrılar tarafından atanmıştır ve böceklerin yaratıcısıdır. Erken Hanedan kaynaklarında yoktur ve Asurologlar tarafından kurgusal olarak kabul edilir. Adı daha sonra Yunanca, Arapça ve Farsça eserlerde korunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Lugal-dalu</span>

Lugal-dalu muhtemelen MÖ 2500 civarında, MÖ 3. binyılın ortalarında Adab şehrinin Sümerli bir hükümdarıydı. Adı Sümer Kral Listesi'nde yer almaz, ancak varlığı adını taşıyan bir heykelden bilinmektedir. Heykel, I. En-anna-tum'un oğulları Meannesi veya Entemena gibi diğer Sümer krallarının heykelleriyle benzer bir stile sahiptir.