İçeriğe atla

Lozi mitolojsi

Lozi mitolojisinin temel işlevi, orijinal Lozi halkının (Luyi veya Luyana da denir.), Zambezi Nehri'nin üst kısmındaki Barotse Taşkın Yatağında ikamet ettiklerini ve bu nedenle, bu vatan üzerinde tartışmasız bir mülkiyet talep etme hakkına sahip olduklarını göstermektir. İkinci olarak, Lozi mitolojisi, monarşiyi korur ve insanları Nyambe dediği bir yaratıcı tanrıya bağlayarak Lozi krallığının temellerine meşruiyet verir.

Nyambe'nin karısı Nasilele ("uzun şeylerle ilişkilendirilen kişi") ve annesi Ngula'ydı ("hamile kadın" anlamına geliyor). Nyambe'nin hem karısını hem de annesini yarattığı söyleniyor. Ayrıca cennet, Dünya ve tüm bitkiler ve hayvanlar da dahil olmak üzere var olan her şeyi yarattığı söylenir.

Kuruluş efsaneleri

Lozi'nin kurucu efsanesi taşa dökülmez, hikayeyi kimin anlattığına bağlı olarak birkaç versiyonu vardır. Diğer herhangi bir sözlü gelenek gibi, zamanla değişmiştir, ancak yaratıcı tanrının adı, ilk insanın adı ve ilk hükümdarın adı gibi değişmeyen bazı unsurlar vardır.

Lozi'nin kurucu mitinin aşağıda verilen üç versiyonu tek versiyon değildir.

Nyambe ve Kamunu

Nyambe'nin yaratıklarından biri ilk insan olan Kamunu'ydu. Nyambe, Kamunu'ya diğer tüm yaratıkları isimlendirme görevini verdi ve insana tüm hayvanların onun kardeşi olduğunu söyledi. Bu nedenle onlara bakmalıydı.

Nyambe'nin yarattıkları arasında en zeki olan Kamunu, Nyambe'nin çeşitli becerilerini hızla öğrendi ve kopyaladı: ateş üzerinde ustalık; metalin dövülmesi ; çanak çömlek kalıplama sanatı; kaşık, tabak ve kano oymacılığı ; ekin ekimi ; ve hayvanların evcilleştirilmesi. Kamunu bu süreçte avlanmayıda öğrenmişti. Nyambe, Kamunu'ya diğer yaratıkları öldürmemesini söyledi ama Kamunu durmadı. Bu uygunsuz davranışı cezalandırmak için Nyambe, Kamunu'nun eşyalarını almaya başladı: önce potu kırıldı, sonra köpeği öldü ve sonunda oğlu öldü. Lozililere göre ölümün insan ırkına gelme yolu buydu.

Hayal kırıklığı içinde, Nyambe birkaç kez Kamunu'dan uzaklaştı, ancak Nyambe Zambezi taşkın yatağında nereye giderse gitsin, Kamunu onu takip edecekti. Sonunda Nyambe Zambezi Nehri'ni geçmeye karar verdi, ancak Kamunu bir kano oydu ve onu takip etti. Nyambe bir dağ inşa etti ve zirvesinde yaşadı, ancak Kamunu dağa tırmandı ve Nyambe'yi buldu. Sonunda Nyambe, Dünya'dan cennete taşınmaya karar verdi (Lozi mitolojisinde Litooma olarak adlandırılır). Bunu başarmak ve Kamunu'nun takip etmesini engellemek için Nyambe bir örümceğe bir ağ örmesi talimatını verdi. Nyambe, Litooma'ya tırmanmak için örümcek ağını kullandıktan sonra, örümceğin gözlerini Kamunu'ya cennete nasıl gideceğini söylemesin diye kör etti.

Nyambe, hastalıkları ve ölümü önlemek için ilaç sağlamayı reddettikten sonra burada yaşamaya başladı. Dolayısıyla ölüm, itaatsiz davranışları için Kamunu'nun ilahi cezasıdır.

Nyambe Lozi ulusunu kurdu

Bu versiyonda Nyambe'nin Lozi ulusunun kurucusu olduğu gösteriliyor. Başlangıçta Nyambe ve eşi Nasilele'nin bir kızı Mwambwa ("hakkında konuşulan kişi" anlamına gelir) vardı. Bu temanın bir varyasyonunda, Nyambe'nin kendisi için birçok eş yarattığı ve hepsinden çocuk sahibi olduğu söylenir. (Bu hikâye aynı zamanda Lozi ulusundaki çok eşliliği meşrulaştırıyor.) Mwambwa büyüdüğünde, Nyambe ona aşık oldu ve onunla ensest cinsel ilişkiye girdi. Nasilele, kocasıyla kızı arasında ne olduğunu öğrendiğinde kocasıyla kavga etti ve kızını dövdü. Nyambe, karısının davranışından o kadar üzüldü ki, hizmetkarı Sasisho'yu çağırdı ve cennete dönme kararını açıkladı. Nyambe, bir örümceğe bir ağ örmesini emretti, böylece kendisi ve hizmetkarı Nasilele'yi Dünya'da bırakarak cennete tırmanabildi. Nasilele pişmanlığından dolayı birkaç hafta sonra öldü.

Nyambe ve Nasilele'nin kızı Mwambwa, daha sonra ilk Luyi hükümdarı ve dolayısıyla ulusun kurucusu oldu.

Nyambe ilk insan

Kurucu efsanenin bu versiyonunda, Nyambe yaratıcı tanrı değil, ilk insandı. Tüm Luyi halklarının ondan kaynaklandığı söyleniyordu. Bu hesapta, Yaratanın kimliği açıkça belirtilmemiştir. Bunun yerine, efsanedeki insanların Zambezi taşkın yatağında yaşadıkları söyleniyor. Nyambe'nin köyünün adı Litooma-mundi-wa-Nyambe (Luyana'daki "cennet, Nyambe'nin evi" anlamına gelir) ve ilk karısının adı Mwambwa idi. Daha sonra Luyi halkının ilk kadın şefi oldu. Bu efsaneye göre, Lozi kraliyetinin Mwambwa'dan geldiği söyleniyordu. Bu nedenle ona Njemakati ("krallığın doğduğu kadın" anlamına gelir) unvanı verildi. Ayrıca annesinin egemenliğini devralan Mbuyu adında bir kızı da dahil olmak üzere dokuz çocuğu daha doğurduğu söyleniyor.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Vampir</span> insanların kanını emdiğine inanılan yaratık

Vampir, günbatımı ile şafak arasında dirilerek mezarından çıktığına, insanlara saldırıp kanlarını emdiğine inanılan mitolojik bir varlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Erlik</span> Türk-Altay mitolojisinde kötülük tanrısı

Erlik Han, Türk ve Altay mitolojisinde kötülük, yeraltı ve yıkım tanrısıdır. Erlik Han, Gök Tanrı'nın oğlu ve eski Türklerin inancı Tengricilik'te yer altı âleminin efendisidir.. Moğollar ise Erleg veya Yerleg derler. Macar mitolojisindeki Ördög ile eşdeğerdir. Ülgen'in kardeşidir. Yer Tengri'nin yeğeni ve Kayra Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Cennet</span> Dini Mekan

Cennet, dinî kozmoloji veya transandental felsefede gök, yedi gök, uçmak, behişt gibi adlarla da anılan ilah, melek, cin, aziz, yeniden dirilmiş atalar gibi varlıkların yaşadığı, köken aldığı veya hüküm sürdüğüne inanılan yer. Bazı dinî inanışlara göre cennet yaratıkları yeryüzüne inebilir (reenkarnasyon) ve yerde yaşayanlar ölümlerinden sonra, bazı özel durumlarda yaşamakta oldukları hayat devam ederken cennete gidebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Tufan</span>

Tufan, birçok yerel efsaneye ve kutsal kitaplara göre Tanrı tarafından bir kavmi, milleti ya da tüm insanları cezalandırmak amacıyla gönderildiğine inanılan büyük felaket. Tufanın detayları farklı kültürlerde farklılıklar arz etmekle beraber en çok bilinen şekli Nuh Tufanı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Türk mitolojisi</span> altay türklerin oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Türk mitolojisi, tarihi Türk halklarının inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten ögeler taşımaktan çok sosyal ve kültürel temalarla doludur. Bunların bazıları sonradan İslâmî ögeler ile değiştirilmiştir. Dünyanın en eski edebi belgelerinden biri olarak geçen Dede Korkut destanlarının orijinal yapıtları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ay Ata</span>

Ay Dede veya Ay Ata - Tengricilik inancında ay tanrısı olarak görülebilecek bir kutsal varlıktır ve Gök Aleminin altıncı katında oturur. Bu inanca göre Ay Dede insanların ilk büyükbabası ve Gün Ana ilk büyükannesidir.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav mitolojisi</span> İskandinav kültürü, dinleri

Nors veya İskandinav mitolojisi, İskandinavya'da yaşamış Kuzey Cermen halklarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleri. Cermen mitolojisinin bir parçası olan İskandinav mitolojisi, Anglosakson mitolojisi ve Kıtasal Cermen mitolojisi ile yakından ilişkilidir.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kayra Han</span> Türk mitolojisinde Gök Tengrinin oğlu, yaratıcı tanrı

Kayra Han, Kayır Han ya da Kayrakan, Oğuzlarda ise Krayir, Türk ve Altay mitolojisinde yer alan yaratıcı ve baş tanrıdır. Altay, Tuva, Hakas ve Yakut mitolojilerinde ön plana çıkmaktadır. Babası ilk Tanrı olan Gök Tengri'dir, annesi yoktur.

<span class="mw-page-title-main">İtbarak</span> Mitolojik varlık

İtbarak ; eski Türk destanlarında sözü edilen, Türklerin sürekli savaşa tutuştukları, o zamanki Türklerin kuzeybatısında yaşayan "köpek başlı insana benzer yaratıklar". Efsanelere ilk defa "Çok tüylü köpek" manasında geçmiştir. Oğuz Kağan destanlarına göre, "İtbarak'ların yurdu, kuzey-batıya dogru uzanan, karanlık ülkeleri içindeydi. Oğuz Han, İtbarak'lara karşı bir akın yapmış; fakat yenik ayrılıp, dağlar arasındaki bir nehrin ortasında bulunan, küçük bir adacığa sığınmak zorunda kalmıştır.

<i>Ay Işığı</i> (oyun)

Ay Işığı, Harold Pinter'in 1990 yılında yazdığı tiyatro oyunudur. Oyun ilk kez 7 Eylül 1993'te Londra Almeida Theatre'da sahnelendi. Yer yer vodvil türünde eğlenceli bir oyun olan Ay Işığı, Eve Dönüş'ten bu yana Pinter'in yazdığı en önemli oyun olarak nitelendirilir.

Su Ana - Türk, Tatar ve Altay mitolojilerinde Su Tanrıçası. Değişik Türk dillerinde Suv Ana olarak da bilinir. Moğollar Usan (Uhan) Ece olarak adlandırırlar.

<span class="mw-page-title-main">Aborijin mitolojisi</span>

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Thor (Marvel Comics) yardımcı karakterleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Marvel Comics'in Cermen mitolojisinden uyarladığı Thor çizgi romanında birçok yardımcı karakter bulunmaktadır. Bu karakterlerin de çoğunun Cermen mitolojisi ve diğer mitolojilerden alınmış olduğu gibi Marvel'in kendi yarattığı kurgusal karakterleri de mevcuttur. Bu karakterler başta süper kahramanlar olmak üzere dünyalı insan ve mutantlardan Elf, Troll, Dev ve Ejderha gibi sihirli yaratıklara ve uzaylılardan tanrılar ve diğer kozmik varlıklara kadar çok geniş bir yelpazede yer almaktadır. Diğer Marvel kahramanları önemli karakterlerdir. En önemli karakterler Thor'un ailesi ve halkı olan Asgard tanrılarıdır. Ayrıca, bu çizgi romanda görünen mitolojik tanrılar arasında en önemli tanrılar da onlardır. Elf Faradei, Troll Ulik, Kara Elf Malekith gibi pek çok dost ve düşmanı da bu panteonla bağlantılı sihirli yaratıklardır. İkinci en önemli tanrı grubuysa Thor'un dostu Herkül'ün de mensubu olduğu Olympos tanrılarıdır. Vişnu, Manitu, Horus ve Leir gibi diğer panteonların tanrıları da sık sık bu çizgi romanda yer almıştır. Galactus, Celestialler,Eternaller gibi kozmik varlıklar ve Skrull, Kree, Korbinite gibi uzaylı ırklar da önemli yer tutar.

<span class="mw-page-title-main">Maya mitolojisi</span>

Maya mitolojisi, Mezoamerikan mitolojisinin bir parçasıdır ve doğanın kişileştirilmiş güçlerinin, tanrıların ve bunlarla etkileşime giren kahramanların ana rolleri oynadığı tüm Maya masallarını kapsar. Maya sözlü geleneğinin diğer kısımları burada dikkate alınmaz.

<span class="mw-page-title-main">Tibet mitolojisi</span>

Tibet mitolojisi, Tibet halkı tarafından aktarılan geleneksel ve dini hikâyelere atıfta bulunur. Tibet mitolojisi, esas olarak Tibet kültüründen kaynaklanan ulusal mitolojinin yanı sıra hem Tibet Budizmi hem de Bön Dininden gelen dini mitolojiden oluşur. Bu efsaneler genellikle sözlü olarak, ritüellerle veya heykeller veya mağara resimleri gibi geleneksel sanatlarla aktarılır. Ayrıca, tanrılardan ruhlara ve canavarlara kadar çeşitli farklı yaratıklar da Tibet mitolojisinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu mitlerin bazıları ana akım Batı medyasına girmiştir, en dikkat çekici olanı ise İngilizce Abominable Snowman olarak bilinen Yeti'dir.

<span class="mw-page-title-main">Çimmesya mitolojisi</span>

Çimmesya mitolojisi Çimmesyanlar ve Aborijin halkına ait mitolojidir. Çimmesya halkının çoğu Britanya Kolumbiyasın'da yaşarken diğerleri Alaska'da yaşıyor.

<span class="mw-page-title-main">Miwok mitolojisi</span>

Miwok Yerli Amerikalılarının mitolojisi, dünya düzenlerinin mitleri, yaratılış hikâyeleri ve "varlıkların nasıl ortaya çıktığı" dır. Miwok mitleri onların ruhani ve felsefi dünya görüşlerini önerir. Miwok halkından derlenen birkaç farklı yaratılış öyküsünde, Coyote, bazen başka hayvanların yardımıyla dünyayı oluşturan ve insanları tüy veya dal gibi mütevazı malzemelerden yapan varlıktır, onu ataları ve yaratıcı tanrıları olarak görülüyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.