İçeriğe atla

Lorenz Oken

Lorenz Oken
Lorenz Oken
DoğumLorenz Okenfuß
1 Ağustos 1779(1779-08-01)
Offenburg yakınlarında Bohlsbach, Baden (günümüzde Almanya)
Ölüm11 Ağustos 1851 (72 yaşında)
Zürih, İsviçre
Mezun olduğu okul(lar)Freiburg Üniversitesi
Würzburg Üniversitesi
Kariyeri
DalıDoğa tarihi
EtkiledikleriÉtienne Saint-Hilaire
(1772–1844)
Yazar alıntısı (botanik)Oken
Yazar alıntısı (zooloji)Oken

Lorenz Oken (1 Ağustos 1779 – 11 Ağustos 1851) Alman doğa tarihçisi, botanist, biyolog ve ornitolog. Lorenz Okenfuß adıyla günümüzde Offenburg'un bir parçası olan Bohlsbach'da doğdu. Freiburg ve Würzburg üniversitelerinde doğa tarihi ve tıp eğitimi aldı. Göttingen Üniversitesi'nde Privatdozent (ücretsiz eğitmen) oldu ve adını Oken olarak kısalttı. Lorenz Oken adıyla Grundriss der Naturphilosophie, der Theorie der Sinne, mit der darauf gegründeten Classification der Thiere (1802) adlı küçük bir eser yayımladı. Bu onu Almanya'da "Naturphilosophie" hareketinin lideri olmasını sağlayacak bir eserler serisinin ilkiydi.

Bu eserinde Immanuel Kant'ın (1724–1804) epistemoloji ve ahlâk üzerine uyguladığı felsefi ilkeleri fiziksel bilimlere uyguladı. Oken'den önce bu uyarlamayı yapan Gottlieb Fichte (1762–1814) Kant'ın bir evrensel bilim için gerekenleri keşfettiğini kabul ederek tek yapılması gerekenin bunları sistematik olarak koordine edilmesi olduğunu belirtmişti. Fichte, bunu amacı a priori yollarla bilginin tümünü kurmak olan "Bilim Doktrini" (Wissenschaftslehre) eserinde yapmaya çalıştı. Fichte tarafından yalnızca kaba hatları belirtilen bu girişim filozof Friedrich Schelling (1775–1854) tarafından daha da geliştirilmiştir. Oken, Schelling'in eserini temel alarak onun ulaşmak istediklerinin bir sentezini yapmıştır.

Oken, gravürlerini Johann Susemihl'in (1767–1847) yaptığı ve Stuttgrat'ta Hoffman tarafından 1839 ila 1841 yılları arasında yayımlanmış yedi ciltlik Allgemeine Naturgeschichte für alle Stände serisini yazmıştır.[1]

Yeni hayvan sınıflandırma sistemi

Oken daha sonra kendini geliştirmesine adadığı yeni sistemin kaba hatlarını 1802 yılında Grundriss der Naturphilosophie'de yayımladı. Bu eserinde ileri sürdüğü ve inanmaya devam ettiği görüşü "hayvan sınıflarının esas itibariyla duyu organlarının temsilinden başka bir şey olmadığı ve buna göre düzenlenmeleri" gerekliliğidir. Buradan yola çıkan Oken yalnızca beş hayvan sınıfı olduğunu ileri sürdü:

  1. Dermatozoa veya omurgasızlar,
  2. Glossozoa veya balıklar ya da gerçek dilin ilk olarak görüldüğü hayvanlar,
  3. Rhinozoa veya sürüngenler ya da burnun ilk defa ağza açıldığı ve hava soluyan hayvanlar,
  4. Otozoa veya kuşlar ya da kulağın ilk defa dışa açıldığı hayvanlar,
  5. Ophthalmozoa veya memeliler ya da tüm duyu organlarının tam olarak bulunduğu ve hareket edebilen gözlerin göz kapaklarıyla kapandığı hayvanlar.

Kaynakça

  1. ^ "Biodiversity Heritage Library". 29 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Romantizm</span> sanat akımı

Romantizm veya Coşumculuk, 1800 ve 1850 yılları arasında Avrupa'da edebiyatı, müziği, felsefeyi ve sanatı etkileyen entelektüel bir akımdı. Bir ölçüde Sanayi Devrimi'ne, Aydınlanma Çağı'na aristokratik sosyal ve siyasi düzenine, doğanın bilimsel rasyonalizasyonuna ve klasisizme tepki olarak doğan, doğaya ve duygulara verdiği önemle bilinen bir akımdır. Ortaya çıkışında ise 1789 Fransız İhtilali sonrasındaki toplumsal, siyasal ve düşünsel yapının etkileri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Immanuel Kant</span> Alman filozof

Immanuel Kant, Prusya kökenli Alman filozof. Alman felsefesinin kurucu isimlerinden biri olmuş, Aydınlanma Çağı ve felsefe tarihinin kendisinden sonraki dönemini belirgin olarak etkilemiştir. Bugün Rusya topraklarında bulunan Königsberg'de doğan Kant'ın epistemoloji, metafizik, etik ve estetik alanlarındaki kapsamlı ve sistematik çalışmaları, onu modern Batı felsefesinin en etkili isimlerinden biri hâline getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Karındanbacaklılar</span>

Karından bacaklılar (Gastropoda), hayvanlar (Animalia) alemine ait yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin en kalabalık sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Schiller</span> Alman şair, filozof, tarihçi ve piyes yazarı (1759-1805)

Johann Christoph Friedrich von Schiller, 1802 yılında soyluluk unvanı almış bir şair, filozof, tarihçi ve en önemli Alman dram yazarıdır. Yazdığı çoğu tiyatro eseri Alman tiyatrosunda başyapıt niteliğindedir. Schiller doğa tasvirli şiirlerin şairi olarak da gayet başarılı olmuştur, ancak asıl alanı düşünsel/didaktik şiirdir, çoğu yazara ilham olmuştur ve dramatik şiirleri en sevilen Alman balatları arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Georg Wilhelm Friedrich Hegel</span> Alman filozof

Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Alman filozof.

<span class="mw-page-title-main">Arthur Schopenhauer</span> Alman karamsar filozof (1788–1860)

Arthur Schopenhauer, Alman filozof, yazar ve eğitmendir. Schopenhauer, Alman felsefe dünyasındaki ilklerdendir. Dünyanın anlaşılmaz, akılsız prensipler üzerine kurulu nedenselliklerinin olduğunu söyleyerek dikkat çekmiştir. Ayrıca Nietzsche'nin ilk akıl hocasıdır.

Alman felsefesi, 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarından itibaren belirgin bir ağırlık kazanan, bir bakıma felsefenin yurdu hâline gelen Alman felsefe geleneğini ya da başka bir açıdan farklı felsefi eğilimlere sahip olan Alman felsefecilerinin bütünlüğünü ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Johann Gottlieb Fichte</span> Johann Gottlieb Fichte, ünlü Alman düşünürü. Felsefedeki en önemli kavrayışı, temel çıkış noktası kendi özgürlük anlayışıdır

Johann Gottlieb Fichte, ünlü Alman düşünürü. Felsefedeki en önemli kavrayışı, temel çıkış noktası kendi özgürlük anlayışıdır.

<span class="mw-page-title-main">19. yüzyıl felsefesi</span>

19. yüzyıl felsefesi öncelikli olarak Alman felsefesinde romantizmin ve idealizmin zirveye ulaştığı bir dönemdir. Aynı şekilde materyalizmin de yeni bir derinlik kazandığı ve öne çıktığı görülür. Fransız felsefesinde bir yanda Charles Fourrier, Pierre-Joseph Proudhon, Claude Henri de Saint-Simon gibi reformcu düşünürler; öte yanda da August Comte ile pozitivizmin belirginleştiği görülür. Tarihçi Tocqueville ile sosyolog ve düşünür olan Emile Durkheim'ı da buraya eklemek gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Alexander von Humboldt</span> Prusyalı doğabilimci ve kâşif

Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt, Prusyalı doğabilimci ve kâşif. Prusyalı bakan, filozof ve dilbilimci Wilhelm von Humboldt'un küçük kardeşi. Humboldt'un botanik coğrafya üzerine yaptığı çalışmalar biyocoğrafya dalının temelini oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hermann von Helmholtz</span> Alman fizikçi ve fizyolog (1821-1894)

Hermann von Helmholtz Alman fizyolog ve fizikçi. Çok yönlü ilgi alanları ve çalışmalarıyla, özellikle de sinir iletimi, işitme ve görme üzerine yaptığı klasikleşmiş araştırmalarla yaşadığı dönemde "fiziğin başbakanı" olarak adlandırılan araştırmacı.

<span class="mw-page-title-main">Leopold von Ranke</span> Alman tarihçi ve kaynak bazlı modern tarihin kurucusu

Leopold von Ranke, 19. yüzyıl Alman tarihçisi. Ranke ile birlikte tarih incelemelerinde birincil kaynakların önemi, hikâyeci tarih ve özellikle uluslararası politikanın tarihte yeri özel anlam kazandı. Kaynağına, “aslında ne ise” ona sadık bir tarih yazımı üzerine düşünceleri ile kendinden sonraki tarih yazımının niteliğine önemli katkılarda bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Krotonlu Alkmaion</span> MÖ 5. yüzyıl Yunan filozof

Krotōnlu Alkmaiōn, MÖ 500'lerde yaşamış hekim ve filozoflardan biridir. Sokrates öncesi düşünürlerin arasında yer alır. Onun düşüncesinde insan ve hayvan arasındaki temel ayrılık insanın düşünce yapısından kaynaklanır. İnsanın düşünmesi hafıza, tasavvur ve bilgilerden meydana geliyordu ki, diğer biyolojik canlılarda olmayan bir niteliktir bu ona göre. Filozofluğunun yanı sıra hekimliğinin de bu düşüncelerinde etkisi olmuştur. Alkmaiōn'un bir başka önemli yanı ise, beynin, düşüncelerin temel maddesi ve insan algılayışının merkezi organı olduğunu tahmin etmiş ve öne sürmüş olmasıdır. Platon'un diyaloglarında ismi geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Altı bacaklılar</span>

Altı bacaklılar (Hexapoda) Eklembacaklılar bölümünün en büyük alt şubesidir. Yaklaşık olarak 30'un üzerinde takım içerir. Böceklerin yanı sıra içtençeneliler adı verilen kanatsız eklembacaklılardan Diplura, Protura ve Collembola'yı da içine alır. Göğüslerinin üç segmentli olması ve her segmentinde bir çift bacağın bulunması ile tanınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Gözün evrimi</span>

Gözün evrimi, taksonlarda geniş ölçekte rastlanan özel bir homolog organ örneği olarak anlamlı bir çalışma konusudur. Gözün görsel pigmentler gibi bazı bileşenleri ortak bir atadan geliyor gibidir. Yani bu pigmentler, hayvanlar farklı dallara ayrılmadan evvel evrimlerini tamamlamıştır. Bununla birlikte görüntü oluşturma yeteneğine sahip, karmaşık gözler, aynı proteinler ve genetik malzeme kullanılarak birbirinden bağımsız olarak 50 ila 100 kere evrimleşmiştir.

Çağdaş edebiyatın tarihi veya çağdaş edebiyat tarihi, Aydınlanma Çağı'nda Avrupa'da başlayıp 18. yüzyıldaki Barok dönem ile sonuçlanan süreci kapsayan tarihî gelişimdir. Bu gelişimi olgunlaştıran düşünsel temeller, Rönesans ve Erken Modern Dönem'de atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bilimde Romantizm</span>

Romantik dönemin Avrupalı bilim insanları, Aydınlanma'nın mekanistil doğa felsefesine karşı olarak, doğayı anlamanın kendini anlamak anlamına da geldiğini ve doğa bilgisinin "zorla elde edilmemesi" gerektiğini söylediler. Aydınlanmacılığın, bilimlerin suistimal edilmesini teşvik ettiğini düşündüler ve bu yüzden bilimsel bilgi elde etmenin başka bir yolunu, sadece insanlığa değil de doğaya da yarar sağlayan bir yolunu aradılar.

<span class="mw-page-title-main">Karl Ludwig Michelet</span> Alman Filozof

Karl Ludwig Michelet Alman filozof. Berlin'de doğdu ve yine orada öldü.