İçeriğe atla

Livanura

Livanura (Gürcüce: ლივანურა; okunuşu: "livanura"), Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetişen sofralık üzüm cinsidir. Adını Artvin bölgesinin eski adı olan Livana’dan alır. Livanura, "Beyaz Livanura" (თეთრი ლივანურა) ve "Siyah Livanura" (შავი ლივანურა) olmak üzere iki ayrı asma cinsi kabul edilmektedir.[1] Her iki üzüm cinsi de Gürcü asma cinsleri arasında sofralık üzüm kategorisinde yer almaktadır.[2]

Gürcüce "Tetri Livanura" olarak adlandırılan Beyaz Livanura, yaygın olarak Yukarı Acara'da Çao köyü ile çevresinde yetiştirilmektedir. Sözlü geleneğe göre Çao köyü sakinleri tarafından 19. yüzyılda Livana'dan götürülmüştür. Bu asma cinsinin asıl adı bilinmemektedir ve Livana'dan sağlandığı için bu şekilde adlandırılmaktadır. Bu üzüm cinsine, Siyah Livanura'dan ayırt etmek için Beyaz Livanura denmiştir. Fazla bakım istemeyen ve bol meyve veren bir üzüm cinsidir. Güzel ve çekici salkımlara sahip olan üzüm tatlı bir tada sahiptir.[3]

Gürcüce "Şavi Livanura" olarak adlandırılanlan Siyah Livanura, tıpkı Beyaz Livanura gibi Livana'dan götülmüştür. Acara'nın iklimi Livana'ya benzediği için burada kısa sürede Yukarı Acara ve Orta Acara bölgelerinde yaygın hale geldi. 19. yüzyılın ortalarında yaylan mantar hasatalığı yüzünden sadece Keda'da ağaçlarda varlığını korudu. Fazla bakım istemeyen üzüm bol meyve vermektedir.[4]

Ayrıca bakınız

  • Gürcistan'da asma cinsleri

Kaynakça

  1. ^ "N. Ketshoveli (Editör), Gürcistan'ın Ampelografisi (Gürcüce: „საქართველოს ამპელოგრაფია"), Tiflis, 1960, s. 3". 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  2. ^ ""მევენახეობა-მეღვინეობა აჭარაში" (Acara'da Bağcılık ve Şarapçılık)". 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  3. ^ „ქართველი ხალხის ეთნოლოგიური ლექსიკონი: აჭარა" (Gürcü Halkının Etnografya Sözlüğü: Acara), Batum, 2018, s. 201 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941802737
  4. ^ Gürcü Halkının Etnografya Sözlüğü: Acara (Gürcüce: „ქართველი ხალხის ეთნოლოგიური ლექსიკონი: აჭარა"), Batum, 2018, s. 492 1 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941802737

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Üzüm</span> meyve, cins için Q191019 kullanın, türler için Q30046 kullanın

Üzüm, yaprak döken odunsu asmaların vitis cinsinden çiçekli bitki meyvesinin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aspindza</span>

Aspindza, Gürcistan’ın güney kesiminde, Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nin merkezi kasabadır (daba). Kura ırmağının sağ yakasında, Ahalkalaki ile Ahaltsihe arasında yer alır. Tedavi merkezi kaplıcalarıyla ünlüdür. Nüfusu yaklaşık 2.793’tür (2014).

<span class="mw-page-title-main">Çimenli, Artvin</span>

Çimenli, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çeçil</span> Doğu Anadolu (Erzurum) ve Doğu Karadeniz (Trabzon) yörelerine özgü peynir

Çeçil veya civil peynir, Erzurum, Kars, Ardahan ve Iğdır genelinde üretilen yağı alınmış sütten yapılan ve iplik şeklinde olmasından dolayı tel peynir de denilen yumuşak, tuzlu bir peynir çeşididir. Bazı yörelerde "Çeçil, Sacak, Tel, Dil ve Örgü" Peynir olarak da anılır. Yağlı bir peynirdir. Sodyum oranı diğer peynirlere oranla daha yüksektir, küflendikten sonra da yenilebilir.

Gorcolo peyniri, Gorcola olarak da bilinir, Türkiye ve Gürcistan'ın bazı bölgelerinde yağı alınmış sütten yapılan bir peynir çeşididir. Gorcolo (გორჯოლო), Gürcü dilinin Cavaheti diyalektinde düzgün almayan, eğri-büğrü taşa denir.

Ampelografi, botaniğin asmaların tanımlanması ve sınıflandırılmasıyla ilgili alanıdır. Geleneksel olarak bu alandaki çalışmalar, asma yapraklarının ve meyvelerinin şekil ve renk açısından karşılaştırılmasıyla yapılır.

Klarculi, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan tarihsel Klarceti bölgesinden adını aldığı kabul edilen asma cinsidir. Gürcistan'da asıl olarak Guria, Acara ve Maçaheli bölgelerinde yetişmektedir. Klarculi, Gürcü beyaz asma cinsleri arasında sayılmaktadır. Klarculi, Klarceti gibi Gürcüce "klarci" (კლარჯი) kelimesinden türemiştir ve Klarceti bölgesine özgü anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü üzüm cinsleri</span>

Gürcü üzüm cinsleri veya Gürcü asma cinsleri, sekiz bin yıllık bir geçmişi olan bağcılık ve şarap imal geleneğine dayanmaktadır. Çoğu şaraplık olmak üzere ülkede 527 cins asma bulunmaktadır. 1946 ve 1960 yıllarında yayımlanan ampelografik eserlerde bu asmaların kapsamlı tanımlamaları yapılmıştır.

Şişvela, Gürcistan'ın Acara bölgesi ile Türkiye'de Artvin bölgesinde yetişen siyah asma cinsidir. Tiflis'te 1960 yılında yayımlanan Gürcistan’ın Ampelografisi adlı eserde Gürcü asma cinsleri arasında sayılmıştır. Gürcüce bir kelime olan "şişvela" (შიშველა), çıplak anlamına gelir.

Şavşura, Gürcü beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık olduğu gibi şarap da yapılıyordu. Şavşura adı, Şavşeti gibi “şavşi” (შავში) kelimesinden türemiştir ve Şavşeti bölgesine özgü anlamına gelir. Bu cins üzümün vatanının bugünkü Şavşat bölgesi olduğu ve orada yetiştiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Artvin'de bağcılık</span> bağcılık kültürü

Artvin'de bağcılık, dünyanın en eski bağcılık geçmişine sahip Gürcistan'ın tarihsel bölgeleri olan Lazeti, Klarceti ve Şavşeti bölgelerindeki geleneğe dayanmaktadır. Nitekim geleneksel Gürcü şarap küpleri olan Kvevri (ქვევრი) kalıntıları Şavşat ilçesinin Otluca, Ardanuç ilçesinin Güleş, Artvin'in merkez ilçesinde Bağcılar gibi yerlerde ortaya çıkarılmıştır. Öte yandan Gürcistan'ın Acara ve Guria bölgeleri ile Artvin'de benzer asma cinslerinin varlığı da bunu işaret etmektedir. Bu asma cinslerinin bazılarının adları, bugünkü Artvin bölgesindeki yer adlarıyla ilişkilidir. Livanura, Klarculi, Şavşuri, Orcohuli, Hopaturi gibi üzüm türleri bunların başında gelir. Klarceti-Şavşeti bölgelerinden Gürcistan'a götürülen asma cinslerine, götüldüğü yerlere atfen Livanura, Klarculi, Şavşuri gibi adlar sonradan verilmiş olup özgün adları bilinmemektedir. Bunların dışında, Gürcistan'ın genelinde yaygın olan şaraplık üzüm Saperavi, Artvin ilinin Berta vadisinde, "Gverda (Güverda) Bağları" olarak bilinen bağlarda yetiştirilmektedir.

Orcohuli, tarihsel Klarceti bölgesine özgü beyaz asma cinsidir. Türkiye'de Artvin ilinde ve Gürcistan'da Acara bölgesinde yetişmektedir. Adını, Artvin ilinin merkez ilçesinde, bağcılığıyla bilinen Sirya (Tsria) bölgesindeki Orcohi köyünden almıştır. Orcohuli, Orcohi (ორჯოხი) köyüne özgü anlamına gelir.

Aheleki, tarihsel Klarceti bölgesinin beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık ve şaraplık üzüm olarak yetiştirilmektedir. Türkçe adı "Akalek"e dönüşmüştür. Gürcistan'da ise Ahalaki (ახალაკი) adıyla Gürcü asma cinsleri arasında yer alır.

Hopaturi, Gürcistan'daki beyaz asma cinslerinden biridir. Asıl olarak Gürcistan'ın Acara bölgesinde yetiştirilir. Bu asmanın özgün adı olan Hopaturi, Artvin ilindeki bir yerleşim ve bölge olan Hopa’nın Gürcüce adı olan Hopati’den (ხოფათი) türemiştir ve "Hopa'ya özgü", "Hopa'ya ait" anlamına gelir.

Turvandi, beyaz Gürcü asma cinslerinden biridir. Günümüzde Acara bölgesinde az miktarda yetiştirilmektedir. Turvanda (თურვანდა) olarak da bilinen bu asma cinsi ayrıca Artvin bölgesinde yetiştirilen asma cinslerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adesa</span>

Adesa, Amerika kökenli siyah asma cinsidir. Doğal hibrit üzüm olarak bilinir. "İzabela" (იზაბელა) olarak da bilinir.

Aguna, Gürcü mitolojisinde bağ ve şarap tanrısıdır. Bu tanrı adına bugünkü Gürcistan ile Tao ve Klarceti bölgelerinde şenlikler düzenleniyordu.

Tzablana, Gürcistan'ın Acara Özerk Cumhuriyeti'nde, Hulo ilçesine bağlı bir köydür. Hulo kasabasına 20,5 kilometre uzaklıktadır.

Çao, Gürcistan'ın Acara Özerk Cumhuriyeti'nde, Hulo ilçesine bağlı bir köydür. Hulo kasabasına 6 kilometre uzaklıktadır.

Porka, Gürcistan'ın Acara bölgesi ile Türkiye'de yaşayan Gürcüler arasında bir tür kadın giysisine verilen isimdir. Porka kaba olarak da bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.