İçeriğe atla

Litürji

Litürji,[1] özellikle Hristiyanlıkta, halka açık dinî ibadetlerin (ayinlerin) nasıl yapılacağını belirleyen formlar (metot ve prosedürler) bütünü.[2] Bu formlara uygun olarak düzenlenmiş ayinlere de litürji denir.[2] Litürji sözcüğü özel isim olarak özellikle Ortodoks Kilisesindeki Efkaristiya (Ekmek şarap ayini) anlamında kullanılır.[2]

Liturji sözcüğünün kökeni Yunanca leitourgia (kamu hizmeti) kavramına dayanır. Antik Atina'da zengin bir vatandaş tarafından kendi mal varlığı ile gönüllü olarak yürütülen bir işe (ofise) litürji deniliyordu.[2][3] Örneğin gymnasiarch spor tesislerinden sorumluydu, choregus şehir tiyatrosunun korosundaki şarkıcıların maaşlarını ödüyordu.[3] Sözcük zamanla her türlü umumî hizmet için kullanılmaya başlandı. Tanah'ın Yunanca çevirisi Septuagint'te[4] bu kavram ilk kez tapınakla ilgili kamu hizmeti için kullanıldı (örneğin: Çıkış 38:27, 39:12).[3] Daha sonra din adamlarının görevleri ve tapınaktaki ritüeller için kullanılmaya başlandı. Yeni Ahit'le birlikte bu sözcüğün kullanımı Hristiyanlıkta yerleşti. Örneğin Luka 1:23'te Zekeriya "litürji günleri sona erince" (ai hemerai tes leitourgias autou) evine döner. İbraniler 8:6'da "Yeni Ahit'in yüksek rahibi daha iyi bir litürjiye sahip oldu," denir.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Katolik Kilisesi Din ve Ahlâk İlkeleri[] MeryemAna.net. Erişim: 13 Aralık 2011
  2. ^ a b c d "liturgy." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  3. ^ a b c d "liturgy." 16 Ağustos 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Catholic Encyclopedia. Erişim: 13 Aralık 2011.
  4. ^ "Septuagint." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mecaz</span> bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan söz veya kavram

Bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan sözlere veya kavramlara Türkçe eğretileme; Arapça mecaz, istiare; Fransızca trope denir.

Hristiyanlıkta apokrif, kanonik dini metinlerin ve kitapların parçası olmayan metin. Dini metinlerin doğruluğunun şüpheli olduğu durumları tanımlamak amacıyla kullanılır. Kitab-ı Mukaddes'e eklenmemiş metinler apokrif kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kilise (örgüt)</span> İsa Mesihe inancını kuran inançlı topluluk

Kilise, Hristiyanlıkta kendi din adamları, kendi binaları ve diğerlerinden ayrılan doktrinleri bulunan mezheplerden her birine verilen isim. Hristiyan mezhepleri Roma Katolik Kilisesi, Protestan kiliseler ve Ortodoks Kilisesi'dir.

Latince, anno Domini (AD) ve Mesih'ten sonra (MS), Jülyen ve Gregoryen takvimlerinde yılları etiketlemek veya numaralandırmak için kullanılır. Geleneksel olarak İsa'nın doğum tarihini tanımlar. İsa'nın efendi olarak tanımlanmasının nedeni, Hristiyanlıkta İsa'nın Tanrı'nın özünden olduğu yani Tanrı ve Tanrı'nın oğlu olduğu inancıdır. Latincede “Anno Domini” “Efendinin yılı” demektir, daha uzun yazılım şekli ise “Anno Domini Nostri Iesu Christi” buda “Efendimiz İsa’nın yılında” demektir. Hristiyan kronolojisi “0” yani sıfır yılını kullanmıyor. İsa'nın doğduğu yılı 1 olarak kabul ediyor. Örnek: 2022 yılı İsa'nın 2021 yıl önce doğduğunu belirtir.

Âyin ya da ritüel (Fransızca:rituel), genellikle önceden belirlenmiş kimi kurallara göre yapılan dinî tören. Ayinlerde çoğunlukla sembollerden ve tanrısal kavramlardan faydalanılır. Genellikle tapınaklarda, özel giysilerle ve bazı dinlerde özel makyajlarla yapılır. Yanlış bir kanı olarak genellikle Hristiyanlığa yüklenir. Türk Tasavvuf Teriminde kullanım alanı vardır. Örneğin: Mevlevî Âyin-i Şerîfi.

<span class="mw-page-title-main">Tapınak</span> dinî ve manevi faaliyetlerin gerçekleştirildiği yapı

Tapınak, ibadethane ya da mabet; yüce bir varlığa tapınılan ve bazı diğer dinî ritüellerin gerçekleştirildiği kutsal yapı. Türkçe tapınak sözcüğü tapmak kökünden gelir. İbadethane sözcüğü Farsça ve mabet sözcüğü Arapça kökenlidir.

Kanonik sözcüğü, Yunanca kanon kökünden türemiş bir sıfat. "genel olarak kabul edilen" veya "otoritelerce doğrulanmış" anlamlarında kullanılır. Teolojiden matematiğe kadar çok geniş bir kullanım alanı vardır.

Psişik; telepati, geleceği görme gibi doğaüstü yeteneklere sahip kişi. Aynı zamanda "bunlarla ilgili" anlamında bir sıfattır. Yunanca "ruh" anlamına gelen "psişe" sözcüğünün sıfatıdır ve zamanla isim anlamında da kullanılmaya başlanmıştır. Metapsişik alanda "bedene bağlı ruha ilişkin" ya da "alışılmamış ruhsal fenomenlere ilişkin" anlamında kullanılır.

Batı Kilisesi ya da Batı Hristiyanlığı, Batı Roma İmparatorluğu'nun Latin Kilisesi'nden doğan kiliselere verilen isimdir. Bu kavram genellikle Doğu Ortodoks Kilisesi haricindeki kiliseleri tanımlamak için kullanılır. Batı Kiliseleri şunlardır:

Lakap, ayama veya epitet; herhangi bir kimseye veya gruba belirli bir özelliğinden dolayı başkaları tarafından verilmiş takma ad. Lakaplar bir kimsenin fiziksel bir özelliğine atfen verilmiş olabileceği gibi yaptıkları işlere atfen de verilmiş olabilir. Lakaplar olumlu veya olumsuz anlamlar içerebilir.

Piskopos, bazı Hristiyan kiliselerinde, birkaç cemaatten oluşan bir bölgenin başpapazı olan, fetva verme yetkisine sahip üst kademeden din adamı.

<span class="mw-page-title-main">Proskenyon</span>

Proskenyon kemeri ya da kısaca proskenyon, bir gösteri salonunda sahne ile salonun seyirci kısmını (oditoryum) ayıran kemer veya çerçeve. İzleyiciler sahnenin doğrudan karşısına yerleştirilir ve oyun genelde içeri doğru bir perspektifte oynanır.

Milat, tarih hesaplamalarında İsa'nın doğduğu kabul edilen gün. İsa'nın doğum tarihine dair net bir bilgi olmamakla birlikte, miladi takvime göre oluşturulmuş zaman çizelgesinde başlangıç noktası yani 1 Ocak 1 tarihi olarak kabul edilir. Bu takvimde 0 yılı tanımlanmamıştır. Bu tarihten önceki tarihler milattan önce (MÖ), bu tarihten sonraki tarihler milattan sonra (MS) olarak tanımlanır. Ayrıca İsa'dan önce (İÖ) ve İsa'dan sonra (İS) terimleri de aynı anlamda kullanılır.

Efkaristiya, Evharistiya, Komünyon ya da Rabbin Sofrası, Hristiyanlıkta İsa'nın çarmıha gerilmeden önceki gece havarileri ile yediği Son Akşam Yemeği'nin anıldığı ayindir. Roma Katolikleri tarafından Missa Ayini adıyla ifade edilir. İsa'nın bu yemekte havarilere ekmek verirken "Bu benim bedenim" ve şarap verirken "Bu benim kanım" dediğine inanılır. Bu nedenle -özellikle Hristiyan olmayanlar tarafından- Ekmek-Şarap Ayini olarak da bilinir. Efkaristiya ayini bazı kiliselerde haftada bir kez, bazılarında ise yılda birkaç kez düzenlenir.

Haham veya rabbi, Yahudilikte din adamıdır. Haham sözcüğü, Sami bir dil olan İbranicede bilge adam anlamına gelir ve Yahudi yasalarını bilen, Tanah'ı iyice öğrenmiş kişileri tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Üniforma</span> Bir grup insan tarafından giyilen benzer giysiler

Üniforma; meslekî, kurumsal ya da sanatsal nedenlerle giyilen tek tip kıyafet. Bazen forma olarak kısaltılır ve özellikle sporcu ve öğrenci üniformalarını tanımlamakta kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Polis karakolu</span>

Polis karakolu veya polis merkezi, polis memurlarının ve polis gücünde görevli sivil memurların görev yaptığı bina ve tesisler. Çoğunlukla sadece karakol olarak adlandırılır. Bünyesinde kısa süreli gözaltı (nezaret) hücreleri ve sorgu odaları bulunur. Polis araçları ve diğer araç-gereçlere ev sahipliği yapar. Polis karakolu, polisin sorumlu olduğu bölgelerde işlenen suçlarda, şüphelilerin götürüldüğü ilk kurumdur. Burada şüphelilerin ilk sorguları yapılır ve gerekirse gözaltına alınırlar. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, karakollarda araç trafik kaydı işlemleri gibi bazı idari işlemler de gerçekleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Septuaginta</span> İbrani Kutsal Kitabının koine Grekçe tercümesi; geleneğe göre İskenderiyede yetmiş bilgin tarafından yapılmıştır

Septuaginta, Tanah'ın elde mevcut olan en eski Koini Grekçe çevirisi. 70 anlamına geldiği için LXX şeklinde kısaltılır. Dil analizleri, Tevrat kısmının MÖ 3. yüzyılda, geri kalan kısmın MÖ 2. yüzyılda çevirildiğini göstermektedir. Muhtemelen Yunancanın Lingua franca olarak kullanıldığı Mısır'da yaşayan Yahudiler için çevirilmişti. Sonradan ilk Hristiyan kiliseleri tarafından da kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yule</span> Kış sezonunda kutlanan dini festival

Yule, Jul veya Yul; Cermen, İskandinav ve Kelt halkları tarafından kutlanan antik bir pagan kış festivali. En uzun gecenin yaşandığı ve günlerin uzamaya başladığı gün olan kış gündönümünün kutlandığı bir bayramdır. Hristiyanlığın yayılması ile birlikte Yule adı 11. yüzyıldan sonra İngilizcede Noel anlamında da kullanılmaya başlanmıştır. Yule, günümüzde bazı neopagan gruplar tarafından kutlanmaya devam edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Litürji</span> Doğu Kiliselerine özgü dinî ayin

Kutsal Litürji İsa'nın Büyük Kilisesi'nin riti olan Bizans Riti'nde Efkaristiya ayini. Hristiyan litürjisinin Antakya Riti'nden doğan Kutsal Litürji Doğu Ortodoks ve Doğu Katolik Kiliseleri'nde uygulanır. Ermeni Hristiyanlığında Ermeni Apostolikler ve Ermeni Katolikler de aynı kavramı kullanır. Kimi Oryantal Ortodokslar bunun yerine "kutsal sunu" terimi kullanılır.