İçeriğe atla

Lipozom

Sulu bir çözelti içinde fosfolipitler tarafından oluşturulan bir lipozomun şematik gösterimi.
Lipozomlar, fosfolipitlerden meydana gelen bileşik yapılardır ve diğer başka molekülleri az miktarda içerebilir. Lipozomların boyutu düşük mikrometre aralığından onlarca mikrometreye kadar değişebilse de, şekilde gösterildiği gibi tek lamelli lipozomlar tipik olarak daha düşük bir boyut aralığındadır. Yüzeylerine bağlı çeşitli hedefleme ligandları, bu lipozomların bir yüzeye bağlanmasına ve hastalığın tedavisi için patolojik alanlarda birikmesine izin verir.[1]

Bir lipozom, en az bir çift katlı lipit katmanına sahip, küre şeklinde küçük ve yapay bir veziküldür.[2] Lipozomlar, hidrofobiklikleri ve/veya hidrofiliklikleri, biyouyumlulukları, partikül büyüklükleri ve diğer birçok özelliklerinden dolayı,[2] mRNA aşılarındaki lipit nanopartiküller ve DNA aşıları gibi farmasötik ilaçların ve besin maddelerinin uygulanması için birer ilaç dağıtım aracı olarak kullanılabilir.[3] Lipozomlar, biyolojik zarları parçalayarak (sonikasyon gibi) hazırlanabilir.

Lipozomlar çoğunlukla fosfolipitlerden, özellikle de fosfatidilkolin ve kolesterolden oluşur[2] ancak çift katlı lipit katmanıyla uyumlu oldukları sürece yumurta, fosfatidiletanolamin gibi diğer lipitleri de içerebilirler.[4] Bir lipozomun tasarımında, sağlıksız dokuya bağlanmak için yüzey ligandları kullanılabilir.[1]

Çok lamelli vezikül (birkaç lamellar fazda çift katlı lipit katmanına sahip MLV), küçük tek lamelli lipozom vezikülü (bir çift katlı lipit katmanına sahip SUV), büyük tek lamelli vezikül (LUV) ve kokleat vezikülü, başlıca lipozom çeşitleridir. Daha az tercih edilen bir çeşidi de, bir vezikülün bir veya daha fazla küçük vezikül içerdiği multivesiküler lipozomlardır.

Lipozomlar, lizozomlarla, misellerle ve tek katmandan oluşan ters misellerle karıştırılmamalıdır.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Torchilin (2006). "Multifunctional nanocarriers". Advanced Drug Delivery Reviews. 58 (14): 1532-55. doi:10.1016/j.addr.2006.09.009. PMID 17092599. 
  2. ^ a b c Akbarzadeh, Abolfazl; Rezaei-Sadabady, Rogaie; Davaran, Soodabeh; Joo, Sang Woo; Zarghami, Nosratollah; Hanifehpour, Younes; Samiei, Mohammad; Kouhi, Mohammad; Nejati-Koshki, Kazem (22 Şubat 2013). "Liposome: classification, preparation, and applications". Nanoscale Research Letters (İngilizce). 8 (1): 102. doi:10.1186/1556-276X-8-102. ISSN 1556-276X. PMC 3599573 $2. PMID 23432972. 
  3. ^ "Cell Membranes - Kimball's Biology Pages". 16 Ağustos 2002. 25 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Cevc, Gregor (10 Haziran 2012). "Rational design of new product candidates: The next generation of highly deformable bilayer vesicles for noninvasive, targeted therapy". Journal of Controlled Release. Past, current and future applications of liposomes - Grand Challenges and Opportunities in Nanomedicine (İngilizce). 160 (2): 135-146. doi:10.1016/j.jconrel.2012.01.005. ISSN 0168-3659. 30 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023. 
  5. ^ Stryer S. (1981) Biochemistry, 213

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antibiyotik</span> bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde kullanılan ilaç

Antibiyotik, bakterilere karşı aktif olan bir tür antimikrobiyal maddedir. Bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmak için en önemli antibakteriyel ajan türüdür ve antibiyotik ilaçlar bu tür enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bakterileri öldürebilir ya da büyümelerini engelleyebilirler. Sınırlı sayıda antibiyotik de antiprotozoal aktiviteye sahiptir. Antibiyotikler soğuk algınlığı veya gribe neden olan virüsler gibi virüslere karşı etkili değildir; virüslerin büyümesini engelleyen ilaçlar antibiyotik yerine antiviral ilaçlar veya antiviraller olarak adlandırılır. Mantarlara karşı da etkili değildirler; mantarların büyümesini engelleyen ilaçlara antifungal ilaçlar denir.

<span class="mw-page-title-main">Kolera</span> ince bağırsağın bakteriyel enfeksiyonu

Kolera, Vibrio cholerae isimli bakteri türünün bazı suşlarının neden olduğu bulaşıcı bir ince bağırsak hastalığıdır. Hiç belirti göstermeyebileceği gibi hafif ya da ağır seyredebilir. Klasik belirtisi birkaç gün süren büyük miktarlarda sulu ishaldir. Kusma ve kas krampları da eşlik edebilir. İshalin şiddetine bağlı olarak saatler içinde dehidratasyon ve elektrolit dengesizliği oluşabilir. Bu durum gözlerin içe çökmesi, ciltte soğukluk ve elastikliğin azalması ile el ve ayak derisinde buruşmaya yol açar. Dehidratasyon deri renginin maviye dönmesine sebep olabilir. Belirtiler bakterinin vücuda alınmasından iki saat ile beş gün sonrasında başlar.

<span class="mw-page-title-main">Romatoid artrit</span>

Romatoid artrit (RA), öncelikle eklemleri etkileyen uzun süreli bir otoimmün hastalıktır. Tipik olarak sıcak, şiş ve ağrılı eklemlerle sonuçlanır. Ağrı ve sertlik genellikle istirahatten sonra kötüleşir. En yaygın olarak, bilek ve eller tutulur ve aynı eklemler tipik olarak vücudun her iki tarafında tutulur. Hastalık ayrıca cilt, gözler, akciğerler, kalp, sinirler ve kan dahil olmak üzere vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir. Bu, düşük alyuvar sayısı, akciğer çevresinde iltihaplanma ve kalp çevresinde iltihaplanma ile sonuçlanabilir. Ateş ve düşük enerji de mevcut olabilir. Genellikle semptomlar haftalar ve aylar içinde kademeli olarak ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">Aşı (tıp)</span> belirli bir hastalığa karşı bağışıklık sağlamak için üretilen biyolojik ilaç

Aşı, belirli bir bulaşıcı veya malign hastalığa karşı aktif kazanılmış bağışıklık sağlayan biyolojik bir preparattır. Aşıların güvenliği ve etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Bir aşı tipik olarak hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya benzeyen bir ajan içerir ve genellikle mikrobun zayıflatılmış veya öldürülmüş formlarından, toksinlerinden veya yüzey proteinlerinden yapılır. Vücudun bağışıklık sistemi ajanı bir tehdit olarak tanır, yok eder ve bu sayede gelecekte karşılaşabileceği bu ajanla ilişkili mikroorganizmaları daha fazla tanır ve yok eder.

<span class="mw-page-title-main">Etanol</span> kimyasal bileşik

Etanol ya da etil alkol, renksiz, hoş kokulu ve yanıcı, hafif bir sıvıdır. Alkollü içeceklerde kullanılan tek alkol türüdür. Ayrıca çözücü olarak da kullanılır. Kimyasal formülü C2H5OH olup kısaca EtOH olarak da yazılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Pinositoz</span> Sıvının hücreler tarafından alınmasıyla sonuçlanan endositoz süreci

Pinositoz, hayvansal hücrelerin sıvı haldeki maddeleri, vezikül oluşturarak, sitoplazmalarına almalarına verilen ad. Hücre zarının içeri doğru çökmesi ile oluşan küçük cepler, daha sonra zarın kapanmasıyla birlikte içi sıvı dolu pinositotik vakuollere dönüşür. Hücre, bu yolla iyonları ve diğer küçük molekülleri bir miktar sıvı ile birlikte bünyesine alır.

Bir alt ünite aşı veya alt birim aşısı patojenin antijenik olan veya koruyucu bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkarmak için gerekli olan saflaştırılmış kısımlarını içeren bir aşıdır. Alt ünite aşı, hücre kültüründe veya rekombinant DNA ekspresyonunda dağılmış viral partiküllerden yapılabilir, bu durumda rekombinant alt ünite aşısıdır.

<span class="mw-page-title-main">İshal</span> gevşek veya sıvı bağırsak hareketleri

İshal veya diyare, bir günde en az üç kez gevşek, sıvı veya sulu bağırsak hareketlerinin olması durumudur. Genellikle birkaç gün sürer ve sıvı kaybı nedeniyle dehidrasyona neden olabilir. Dehidrasyon belirtileri genellikle cildin normal gerginliğini kaybetmesi ve sinirli davranışlarla başlar. Bu durum daha şiddetli hale geldikçe idrara çıkmada azalma, cilt renginde kayıp, hızlı kalp atışı ve yanıt vermede azalmaya kadar ilerleyebilir. Sadece anne sütüyle beslenen bebeklerde gevşek ancak sulu olmayan dışkı normaldir.

<span class="mw-page-title-main">Antidepresan</span> Majör depresif bozukluk ve anksiyete gibi rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılan psikiyatrik ilaçlar

Antidepresanlar, majör depresif bozukluk gibi bazı duygudurum bozukluklarını, bazı anksiyete bozukluklarını ve bazı kronik ağrı durumlarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Antidepresanların yaygın yan etkileri arasında ağız kuruluğu, kilo alımı, baş dönmesi, baş ağrısı, cinsel işlev bozuklukları ve duygusal körelme bulunur. Antidepresanlar, çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler tarafından alındığında intihar düşüncesi ve davranışı riskinde artışa neden olabilir. Antidepresanların özellikle ani bir şekilde kesilmeleri sonucunda, antidepresan yoksunluk sendromu ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Vezikül</span> Bir zarla çevrili küçük, sıvı dolu, küresel organeller

Hücre biyolojisi'nde vezikül, maddeleri (ing:substance) depolayan veya taşıyan kapalı zardan oluşan, görece küçük hücre içi bir kesedir. Vezikülü sitozolden ayıran en az bir çift katlı lipit katmanı ile ayrılır. Eğer tek bir adet çift katlı lipit katmanı varsa unilamel vezikül bir taneden fazla ise multilamel vezikül olarak adlandırılmaktadır. Veziküller depolar, taşır veya hücre ürünlerini sindirir ve boşaltır.

<span class="mw-page-title-main">Aşılama</span> hastalıklara karşı koruma için aşının uygulanması

Aşılama, bağışıklık sisteminin bir hastalığa karşı bağışıklık geliştirmesine yardımcı olmak için bir aşının uygulanmasıdır. Aşılar zayıflatılmış, canlı veya öldürülmüş halde bir mikroorganizma veya virüs ya da organizmadan alınan proteinler veya toksinler içerir. Vücudun adaptif bağışıklığını uyararak, bulaşıcı bir hastalıktan kaynaklanan hastalıkları önlemeye yardımcı olurlar. Bir nüfusun yeterince büyük bir yüzdesi aşılandığında, sürü bağışıklığı ortaya çıkar. Sürü bağışıklığı, bağışıklık sistemi baskılanmış - zayıflatılmış bir versiyonu bile kendilerine zarar vereceği için aşı olamayan - kişileri korur. Aşılamanın etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Aşılama, bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde en etkili yöntemdir; çiçek hastalığının dünya çapında ortadan kaldırılmasından ve çocuk felci ve tetanos gibi hastalıkların dünyanın büyük bir kısmından yok edilmesinden büyük ölçüde aşılama sayesinde sağlanan yaygın bağışıklık sorumludur. Bununla birlikte, Amerika'daki kızamık salgınları gibi bazı hastalıklarda, 2010'larda nispeten düşük aşılama oranları nedeniyle - kısmen aşı tereddütlerine atfedilen - artan vakalar görmüştür. Dünya Sağlık Örgütüne göre aşılama sayesinde yılda 3,5-5 milyon ölüm önlenmektedir.

Bir polimeraz, merkezî işlevi RNA ve DNA gibi nükleik asit polimerleri ile ilgili olan bir enzimdir. Bir polimerazın esas fonksiyonu, mevcut bir DNA veya RNA kalıbı kullanarak, ikileşme veya transkripsiyon süreci içinde, yeni bir DNA veya RNA'nın polimerizasyonudur. Bu enzimler, bir grup başka enzim veya protein eşliğinde, çözeltide bulunan nükleotitleri alırlar ve baz eşleşme etkileşimlerinden yararlanarak, bir polinükleotit iplikçiğin karşısında yeni bir polinükleotit iplikçiğinin sentezini katalizler.

<span class="mw-page-title-main">Frederick Sanger</span>

Frederick Sanger, İngiliz biyokimyager. 1958 ve 1980 yıllarında 2 kez Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır. 1958 yılında "proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır ve bu ödülü aynı kategoride 2 kez kazanan tek kişidir. 1980 yılında da "nükleik asitlerdeki baz dizilerinin belirlenmesiyle ilgili katkıları nedeniyle" Walter Gilbert ile birlikte bu ödülü kazanmıştır. Aynı yıl ayrıca Paul Berg, "nükleik asitlerin, özellikle de rekombinant DNA'nın biyokimyası üzerine temel çalışmaları için" ödülü kazanan diğer isim olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Atriyal fibrilasyon</span>

Atriyal fibrilasyon, anormal kalp ritmi ile karakterize edilen, kalp kulakçıklarının hızlı ve düzensiz bir şekilde kasılmasıdır. Zamanla daha uzun ve muhtemelen sabit hale gelecek kısa süreli anormal kalp atşları halinde başlayan atriyal fibrilasyonda genellikle semptom görülmez. Ancak bazen kalp çarpıntısı, bayılma, baş dönmesi, nefes darlığı veya göğüs ağrısı olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Favipiravir</span> Favipiravir kimyasal bileşik

T-705, Avigan veya favilavir olarak da bilinen Favipiravir, Japonya menşeli şirket Toyama Chemical tarafından bir RNA virüsü olan influenza'ya karşı geliştirilmiş bir antiviral ilaçtır. Favipiravir grip, Batı Nil ve sarıhumma virüslerinin yanı sıra flavivirüsler, arenavirüsler, bunyavirüsler ve alphavirüslere karşı da etkinlik göstermektedir. Enterovirüsler ile Rift Vadisi ateşi virüsüne karşı etkinlik de rapor edilmiştir.

Atık su gözetimi, atık suyu kirleticiler açısından izleme sürecidir. Diğer kullanımlarının yanı sıra, biyo-gözetim için, yerel nüfusta patojenlerin varlığını tespit etmek, ve psikoaktif ilaçların varlığını tespit etmek için kullanılabilir.

Herpes simpleks, herpes simpleks virüsünün neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Enfeksiyonlar, vücudun enfekte olan kısmına göre kategorize edilir. Oral uçuk, yüzü veya ağzı içerir. Genellikle uçuk veya gruplanmış küçük kabarcıklara neden olabilir veya sadece boğaz ağrısına neden olabilir. Genellikle basitçe herpes olarak bilinen genital herpes, minimal semptomlara sahip olabilir veya küçük ülserlerle sonuçlanan kabarcıklar oluşturabilir. Bunlar tipik olarak iki ila dört hafta içinde iyileşir. Kabarcıklar ortaya çıkmadan önce karıncalanma veya ağrılar oluşabilir. Herpes, aktif hastalık dönemleri arasında döngü yapar ve arada semptomsuz dönemler mevcuttur. İlk bölüm genellikle daha şiddetlidir ve ateş, kas ağrıları, şişmiş lenf düğümleri ve baş ağrıları ile ilişkilendirilebilir. Zamanla, aktif hastalık ataklarının sıklığı ve şiddeti azalır. Herpes simpleksin neden olduğu diğer bozukluklar şunları içerir: parmakları tuttuğunda herpetik dolama gözün herpes enfeksiyonu, beynin herpes enfeksiyonu ve yenidoğanı etkilediğinde yenidoğan herpes enfeksiyonu.

<span class="mw-page-title-main">Hepatit D</span>

Hepatit D, hem viroid hem de virüsoid ile benzerlikler paylaşan küçük, küresel zarflı bir partikül olan hepatit delta virüsünün (HDV) neden olduğu bir viral hepatittir HDV, bilinen beş hepatit virüsünden biridir: A, B, C, D ve E. HDV, yalnızca hepatit B virüsü (HBV) varlığında yayılabildiği için bir uydu virüs olarak kabul edilir. HDV bulaşı eş zamanlı olarak HBV enfeksiyonu yoluyla gerçekleşebilir (birlikte-enfeksiyon) ya da kronik hepatit B veya hepatit B taşıyıcılığında sonradan gelişebilir.

Misoprostol, mide ve oniki parmak bağırsağı ülserlerini önlemek ve tedavi etmek, doğumu başlatmak, düşüklere neden olmak ve rahmin zayıf kasılması nedeniyle doğum sonrası kanamayı tedavi etmek için kullanılan sentetik bir prostaglandin ilacıdır. Misoprostol, NSAID kullanan kişilerde mide ülserini önlemek için kullanıldığında ağızdan alınır. Kürtajlarda tek başına ve mifepriston veya metotreksat ile birlikte kullanılır. Tek başına kürtajın etkinliği %66 ile %90 arasındadır. Doğum indüksiyonu veya kürtaj için ağızdan alınır, ağızda eritilir veya vajinaya yerleştirilir. Doğum sonrası kanamalarda makattan da kullanılabilir.

İmmünolojide adjuvan, bir aşıya karşı bağışıklık tepkisini artıran veya modüle eden bir maddedir. "Adjuvan" kelimesi Latince adiuvare kelimesinden gelmektedir ve yardım etmek veya yardımcı olmak anlamına gelmektedir. "İmmünolojik bir adjuvan, spesifik aşı antijenleri ile birlikte kullanıldığında antijene özgü bağışıklık tepkilerini hızlandıran, uzatan veya geliştiren herhangi bir madde olarak tanımlanır."