İçeriğe atla

Linux-libre

Linux-libre
Freedo, Linux-libre'nin resmi maskotu
Linux-libre kernel 3.0.66-1 açılıyor
Geliştirici(ler)Özgür Yazılım Vakfı Latin Amerika
İlk yayınlanma20 Şubat 2008 (16 yıl önce) (2008-02-20)[1]
Güncel sürüm6.11.3-gnu[2] Bunu Vikiveri'de düzenleyin / 10 Ekim 2024
Geliştirme durumuAktif
Programlama diliC ve Assembly
İşletim sistemiUnix benzeri
Platformx86, x86-64, MIPS
Erişilebilirlikİngilizce
TürÇekirdek, Monolitik çekirdek
LisansGPL-2.0-only
Resmî sitesifsfla.org/svnwiki/selibre/linux-libre/index.en.html
Kod deposu
Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Linux-libre, Linux çekirdeğinin değiştirilmiş sürümlerinden sağlanan bir GNU paketi[3] ve işletim sistemi çekirdeğidir. Bu tasarının hedefi kaynak kodu olmayan, kod şaşırtması bulunan ve özgür olmayan her yazılımın Linux çekirdeğinden çıkarılmasıdır.

Kaynak kodu olmayan kısımlar ikili geniş veri nesneleri (İngilizce: binary blobs) olarak adlandırılır ve bunlar genellikle kullanıcıya değiştirme ve yeniden dağıtma özgürlüğünü sağlamayan, dolayısıyla özgür olmayan donanım yazılımlarıdır.

Geçmiş

Linux çekirdeği 1996'da ikili geniş veri nesnelerine yer vermeye başlamıştır.[4] Bu nesneleri temizleme işi 2006'da gNewSense'in find-firmware ve gen-kernel yazılımları ile başladı. Daha sonra bu çalışma 2007'de BLAG Linux dağıtımının deblob yazılımı ile devam etti ve Linux-libre doğdu.[5][6]

Linux-libre ilk olarak Özgür Yazılım Vakfı Latin Amerika (FSFLA) tarafından çıkarıldı, sonrasında tamamen özgür Linux dağıtımları için değerli bir bileşen olarak Özgür Yazılım Vakfınca onaylandı.[3] Mart 2012'de bir GNU paketi olmuştur.[7] Alexandre Oliva tasarının bakımcısıdır.

Özgür olmayan donanım yazılımlarının silinmesi

GNU logosu ile Freedo, Linux-libre'nin maskotu

Yöntemler

Silme işlemi deblob-main olarak adlandırılan betik tarafından gerçekleştirilir.[8] Bu betik gNewSense'in kullandığından esinlenmiştir. Sonraları, çeşitli gereksinimleri karşılaması ve BLAG ile birlikte kullanılması amacıyla Jeff Moe tarafından düzenlemeler yapılmıştır. Diğer bir betik ise deblob-check olarak adlandırılır,[9] bu betik bir çekirdek dosyasının, bir yamanın ya da bir sıkıştırılmış kaynaklar dosyasının hala özel mülk yazılım içerip içermediğini denetlemek amacıyla kullanılır.

Etkiler

Sadece özgür yazılımla çalışan bir sistem kullanmanın beklenen ana etkileri bir yana, kullanıcının üzerinde çalışmaya veya düzenlemeye izin vermeyen donanım yazılımlarını silmenin pratik sonuçları olarak hem pozitif hem negatif etkileri bulunur.

Hatalara, güvenlik sorunlarına ve (arka kapılar gibi) kötü niyetli işlemlere karşı denetlenemeyecek olan veya kaynak kodunu biliyorsa Linux çekirdek bakımcılarının onardığı donanım yazılımlarının silinmesi bu faydalardan biridir. Bir zararlı donanım yazılımıyla tüm sisteme hasar verilebilir ve üretici-kaynaklı donanım yazılımı üzerinde güvenlik incelemesi yapılamadığından, masum bir hata bile çalışan sistemin güvenliğini baltalayabilir.[10]

Çekirdekten özgür olmayan donanım yazılımlarını silmenin olumsuz tarafı; çeşitli donanımlarda özgür yazılım ile değiştirme olanağı bulunmadığından, işlev kaybına sebep olmasıdır. Bu, çeşitli ses, görüntü, TV kartı ve ağ kartları (özellikle kablosuz) ve bunlar gibi bazı aygıtları etkiler. Mümkün olduğunda, özgür olanla değiştirmek için yazılımlar sağlanabilir,[11] b43, carl9170[12] ve ath9k_htc[13] vb. kablosuz ağ kartı sürücüleri için openfwwf gibi.[14]

Edinme

Linux çekirdeğinin özgür olmayan donanım yazılımlarının çıkarıldığı kaynak kodları ve önceden derlenmiş paketleri Linux-libre betiklerini kullanan dağıtımlardan edinilebilir. Freed-ora bir alt projedir ve Fedora çekirdeği tabanlı RPM paketlerini hazırlar ve onarır.[15] Ayrıca Debian[16] ve onun çatallaması olan Ubuntu gibi dağıtımlar için de önceden derlenmiş paketler bulunmaktadır.[17]

Dağıtımlar

Varsayılan olarak Linux-libre çekirdeğinin kullanıldığı dağıtımlar şunlardır:

Varsayılan olarak Linux çekirdeği kullanan ama Linux-libre'yi ikincil çekirdek olarak sunan dağıtımlar şunlardır:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "[blag-devel] linux-libre". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2016.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  2. ^ "6.11.3-gnu". 10 Ekim 2024. Erişim tarihi: 13 Ekim 2024. 
  3. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; fsf-directory isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  4. ^ "Take your freedom back, with Linux-2.6.33-libre". Free Software Foundation Latin America. 16 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  5. ^ Oliva, Alexandre. "Linux-libre and the prisoners' dilemma" (PDF). 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  6. ^ "BLAG :: View topic - Linux Libre". BLAG Forums. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  7. ^ Oliva, Alexandre. "GNU Linux-libre 3.3-gnu is now available". 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  8. ^ "How it is done". Free Software Foundation Latin America. 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  9. ^ "fsfla - Revision 8200: /software/linux-libre/scripts". Free Software Foundation Latin America. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  10. ^ Delugré, Guillaume. "Reversing the Broadcom NetExtreme's Firmware" (PDF). Sogeti. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  11. ^ "LinuxLibre:Devices that require non-free firmware". LibrePlanet. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  12. ^ "en:users:drivers:carl9170 [Linux Wireless]". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  13. ^ "en:users:drivers:ath9k_htc [Linux Wireless]". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  14. ^ "OpenFWWF - Open FirmWare for WiFi networks". unibs.it. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  15. ^ "Linux-libre's Freed-ora project". Free Software Foundation Latin America. 1 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  16. ^ Millan, Robert. "Linux-libre for Debian Lenny". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  17. ^ Gündüz, Ali. "Uncle Gnufs' World Famous Home Baked Free Kernel Shoppe". aligunduz.org/. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  18. ^ "Dragora overview". Dragora. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  19. ^ "[LAT] hello, dyne:bolic -rt and freeeee". 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  20. ^ "GNU Guix Reference Manual: GNU Distribution". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. 
  21. ^ "AUR (en) linux-libre". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  22. ^ Fossi, Damián. "Linux-libre: Resumen del proyecto". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  23. ^ O'Kelly, Tim. "Bug 266157". Gentoo Linux. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 
  24. ^ "Licenses: Common Setups". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Linux-libre ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Linux</span> Bir işletim sistemi çekirdeği

Linux ; Linux çekirdeğine dayalı, açık kaynak kodlu, Unix benzeri bir işletim sistemi ailesidir. GNU Genel Kamu Lisansı versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfı çatısı altında geliştirilen bir özgür yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds tarafından 1991 yılında verilmiştir. Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazların ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Özgür yazılım</span> belirli kullanıcı kullanım, kopyalama, değiştirme, yeniden dağıtma özgürlüğünün (değiştirilmiş dahil) mevcut olduğu yazılım

Özgür yazılım, kullanıcısına yazılımı herhangi bir amaç için çalıştırma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi, özel mülk yazılımdır.

<span class="mw-page-title-main">GNU</span> bilgisayar işletim sistemi

GNU; çekirdeği, sistem araçlarını, açıcılarını, kütüphanelerini ve son kullanıcı yazılımlarını içeren, GNU Tasarısı kapsamında geliştirilen bir işletim sistemidir. İsminin açılımı "GNU's Not Unix" dir. Bu ismi almasındaki sebep de tasarımının Unix'e benzerken kendisinin özgür yazılım olması ve herhangi bir UNIX kodunu içermemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Debian</span> Linux çekirdeği kullanan işletim sistemi

Debian, 1993 yılında başlatılmış, Dünya'nın çeşitli bölgelerindeki gönüllüler tarafından hazırlanan; GNU/Hurd, GNU/Linux gibi farklı çekirdek seçeneklerine dayalı tamamen özgür bir Linux dağıtımıdır. En yaygın GNU/Linux dağıtımlarından biri konumundaki Debian, aynı zamanda Elive, Knoppix, Linux Mint, Mepis, Pardus, Parsix, Ubuntu, Peppermint OS ve Xandros gibi birçok GNU/Linux dağıtımına da kaynak teşkil etmekte ve Google başta olmak üzere iyi tanınan birçok Web sitesinde de tercih edilmektedir. Debian, farklı işletim sistemi çekirdekleriyle birlikte AMD64, ARM, DEC Alpha, i386, IA-64, PowerPC, SPARC, MIPS, HPPA, S390 gibi çok sayıda donanım platformunda da çalışabilmektedir. Desteklediği donanım ve çekirdek zenginliğinin yanı sıra Debian'ı diğer dağıtımlara nispetle özgün kılan en önemli husus, dağıtım kapsamındaki yazılımların bütünüyle özgür lisans şartlarına sahip olması, yazılım özgürlüğünü denetlemek ve sürekli kılmaya yönelik bir Debian Sosyal Sözleşmesi'nin bulunmasıdır.

Linux dağıtımı ; Linux çekirdeği, GNU araçları ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek bir yapılandırma araçları seti, yazılım güncelleme araçları vb. ile oluşturularak tam teşekküllü bir işletim sistemi haline gelen uygulamalar bütününü ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Açık kaynak yazılım</span> açık kaynak lisansıyla yayınlanmış programlama kodu

Açık kaynak yazılım ya da açık kaynak kodlu yazılım, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır. Kullandıkları lisans gereğince isteyen kişi ve grupların yazılımı kendi kişisel ihtiyaçlarına uyarlamalarına ve sonunda değişikliği benzer tercihlere sahip kullanıcılar için bir çatal olarak yayınlamalarına olanak tanır.

<span class="mw-page-title-main">Openmoko Linux</span>

Openmoko Linux Openmoko projesi tarafından geliştirilen akıllı telefonlar için bir işletim sistemidir. Çeşitli özgür yazılım bile oluşan Ångström dağıtımına dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Trisquel</span> Ubuntu tabanlı Linux dağıtımı

Trisquel, Özgür Yazılım Vakfı’nın %100 özgür GNU/Linux dağıtımları listesinde yer alan, Ubuntu tabanlı bir GNU/Linux dağıtımı. Geniş bir yelpazedeki kullanıcılara hitap ediyor; ev kullanıcılarını, eğitim kurumlarını, şirketleri, eski/güçsüz bilgisayarları hedefleyen dört farklı sürüm sunuyor.

<span class="mw-page-title-main">OpenOffice.org</span>

OpenOffice.org, 1999 - 2011 yılları arasında geliştirilmiş açık kaynaklı ve ücretsiz bir ofis paketi. Sun Microsystems'in 1999 yılında kurum içi kullanım için edindiği StarOffice'in açık kaynaklı bir türevidir. OpenOffice.org'un temelini oluşturan StarOffice ise 1985 yılında geliştirilmeye başlanmıştır. OpenOffice.org; Writer, Calc, Impress (sunu), Draw (çizim), Math ve Base (veritabanı) bileşenlerini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım</span> hem kullanımı özgür olan hem de açık kaynak kodlu olan yazılım

Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım, kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri veren bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır.

<span class="mw-page-title-main">GNU Projesi</span> Özgür yazılım projesi

GNU Tasarısı, toplu işbirliğini temel alan bir özgür yazılım tasarısıdır. Richard Stallman tarafından Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde 27 Eylül 1983 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştur. Tasarının hedefi işbirliği yoluyla özgür yazılımlar geliştirip dağıtarak bilgisayar kullanıcılarının bilgisayarlarını ve benzeri araçlarını kendi istekleri doğrultusunda özgürce kullanmalarını sağlamaktır. Bu tasarının temelinde kullanıcıların yazılımı çalıştırma, paylaşma, inceleme ve değiştirme konularında özgür olmaları yatar. GNU yazılımları bu özgürlükleri dağıtıldıkları lisans ile yasal olarak güvence altına alır, dolayısıyla GNU yazılımları özgür yazılımlardır.

<span class="mw-page-title-main">GNOME Software</span>

GNOME Software, Linux ve Unix benzeri sistemlerde yazılım kurmak, kaldırmak ve güncellemek için kullanılan bir paket yöneticisi önyüzü. GTK+ arayüz aracı ile yazılmıştır. GNOME çekirdek uygulamalarının bir parçası olup ilk sürümü GNOME 3.10 ile birlikte Eylül 2013'te yayınlanmıştır. PackageKit için bir GNOME ön ucudur ve RPM, DEB gibi farklı tabanlı sistemleri destekler.

Özel mülk yazılım ya da sahipli yazılım, yazılımın yaratıcısının, yayıncısının veya diğer hak sahibi ortaklarının fikrî mülkiyet hakkını ve telif hakkını kendi elinde tuttuğu bilgisayar yazılımıdır. Yazılımın alıcılarına, yazılımı özgürce paylaşma veya değiştirme hakkı vermez. Özel mülk yazılımlar, mülk sahipleri tarafından ücretli ya da ücretsiz olarak yayınlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Guix System Distribution</span>

Guix System Distribution, GNU Guix paket yöneticisi etrafında inşa edilen bir işletim sistemidir. Linux-libre çekirdeğini kullanır ve gelişim aşamasındaki GNU Hurd çekirdeğini destekler. 3 Şubat 2015'te Özgür Yazılım Vakfı'nın özgür dağıtımlar listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">GNU Guix</span>

GNU Guix, GNU için bir paket yöneticisidir. Nix paket yöneticisini ve Guile Şeması uygulama programlama arayüzlerini taban almıştır. Tümüyle özgür yazılımdır.

<span class="mw-page-title-main">LibreCAD</span>

LibreCAD, 2B teknik çizimler için özgür bir bilgisayar destekli tasarım (CAD) uygulaması. Linux, Mac OS X, Unix ve Microsoft Windows işletim sistemleri üzerinde çalışmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yazılım kategorileri</span>

Yazılım kategorileri, yazılım gruplarıdır. Yazılımın bu kategoriler açısından anlaşılmasını sağlamaktadırlar. Farklı sınıflandırma şemaları, yazılımların farklı yönlerini dikkate alır.

LibrePlanet Özgür Yazılım Vakfı tarafından oluşturulan ve desteklenen bir topluluk projesidir. Hedefi yerel toplulukları ve kuruluşları bir araya getirerek yıllık bir konferans düzenlemek ve Özgür Yazılım'ın dünya çapında tanınmasını sağlamaktır.

Hyperbola GNU/Linux-libre, i686 ve x86-64 mimarileri için tasarlanmış bir işletim sistemidir. Arch anlık görüntüleri ve Debian geliştirme sürümü temellidir. Genel Linux çekirdeği yerine GNU işletim sistemi bileşenlerini ve Linux-libre çekirdeğini içerir. Hyperbola GNU/Linux-libre, Özgür Yazılım Vakfı tarafından Ücretsiz Sistem Dağıtım Yönergeleri kıstaslarını karşıladığı için tamamen özgür bir işletim sistemi olarak listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Librem 5</span>

Librem 5, Librem ürün serisinin bir parçası olan Purism tarafından üretilen bir akıllı telefondur. Telefon, mümkün olduğunca ücretsiz yazılım kullanmak amacıyla tasarlanmıştır, varsayılan olarak bir Linux işletim sistemi olan PureOS kullanır ve 2021 itibarıyla, Özgür Yazılım Vakfı tarafından önerilen tek akıllı telefondur. Diğer Librem ürünleri gibi, Librem 5 de gizlilik ve özgürlüğe odaklanır ve donanım kapatma anahtarları ve kolayca değiştirilebilen bileşenler gibi özellikler içerir. Sayısal "5" olan adı, yayın sürümünü değil ekran boyutunu belirtir. 24 Ağustos 2017'de yapılan duyurudan sonra, geliştirici kitlerinin ve sınırlı sürüm öncesi modellerin dağıtımı 2019 boyunca ve 2020'nin çoğunda gerçekleşti. Librem 5'in ilk seri üretim versiyonu 18 Kasım 2020'de sevk edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.