İçeriğe atla

Linobambaki

Linobambaki (YunancaΛινοβάμβακοι), Kıbrıs’ta yaşamış Katolik inancına sahip olan halk,[1] Birleşik Krallık yönetimi altında Kıbrıslı Türkler arasında asimile olmuştur.[2][3]

Etimoloji

Linobambaki ismi Yunanca kökenli λινο (lino), “keten” ve βάμβακοι (vamvaki), “pamuk” sözcüklerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş.[4] Bu terim bir metafor olup temeli, Linobambaki toplumunun Latin Katolik kökenli olmalarına karşın Müslüman olarak görünmeyi tercih etmelerine dayanmaktadır.[5]

Tarihçe

Kıbrıs folklorünün tarihsel figürlerinden Hasan Bulli (Hassan Pouli)

Osmanlı-Venedik savaşının (1570-1573), Kıbrıs adasının Osmanlı kontrolüne geçmesi ile sonuçlanmasının ardından adanın Latin nüfusu üzerine yaptırımlar başlamıştır.[6] İki devlet arasındaki mücadelenin yoğun olduğu bu dönem, Osmanlı yönetiminde Kıbrıs’ın Latin Katolik nüfusunun adanın güvenliğine potansiyel bir risk oluşturacağı kaygısı, özellikle de Venedik ve Haçlı donanmalarının adaya yönelmesi için bir neden oluşturacakları düşüncesi hâkimdi. Bu sebeple adadaki Katolik nüfusuna karşı tolerans, Rum Ortodoks nüfusa karşı olandan çok daha azdı.[7] Politik ve dinsel baskıların yanında bu kişilerin mülk edinme haklarının elinden alınmasına kadar varan ekonomik baskılar yürürlüğe konmuştu. Bütün bu baskılar nedeniyle yaşanan yoksulluk, kölelik ve idam gibi sonuçlardan kendini korumak isteyen, adanın başta Latin, Venedik, Ceneviz, Maruni ve Ermeni kökenli Katolik yerlileri İslam’ı kabul ederek Linobambaki ismiyle anılmaya başlamıştır.[8]

Linobambaki toplumu hayatlarını devam ettirmek adına değiştirdikleri dinlerini günlük yaşantılarına yansıtmıyorlardı. Genellikle çocuklarına bir Müslüman ve bir Hristiyan ismi veya iki dinde ortak bulunan İbrahim, Yusuf ya da Musa gibi isimleri vermeyi tercih ediyorlardı.[9] Osmanlı döneminde askere alımlarda genelde sayılıyor,[10] vergi zamanı gayrımüslimlerin verdiği vergilerden muaf tutuluyorlardı. Ancak bugünkü Kıbrıslı Türk kültürüne paralel olarak, Linobambaki toplumu yaşamlarını ve varlıklarını Osmanlı yönetiminden korumak için seçtikleri İslam dininin alkol kullanımı, domuz tüketimi[11] ve ibadet gibi temel sayılabilecek kurallarını bile günlük hayatlarına yansıtmıyorlardı. Birçok Linobambaki köyü Latin Katolik kökenlerinden dolayı άγιος (ayios) ile başlayan Hristiyan azizlerinin isimlerine sahiptir. Linobambaki toplumunun kültürel izleri, Kıbrıslı Türk toplumunun yaşantısı ve edebiyatına bakılarak görünebilinir. Kıbrıslı Türk edebiyatı ve tarihinin en önemli parçalarından "Gâvur İmam" ve "Hasan Bulliler"[12] gibi destanlar ve destanlarda adı geçen karakterler buna örnek olarak verilebilinir. Aynı zamanda Linobambaki toplumu bu iki tarihi olayda olduğu gibi adada gerçekleşen neredeyse tüm isyanlarda yer almışlardır.[13]

Yerleşim

Bugün Kıbrıslı Türk köyü ve bölgesi olarak kabul edilen birçok yer Linobambaki yerleşim bölgeleriydi. Bunlara örnek olarak:

  • Agios Sozomenos (Arpalık)[14]
  • Agios Theodoros (Boğaziçi)[11]
  • Armenochori (Esenköy)[15]
  • Ayios Andronikos (Yeşilköy)[16]
  • Ayios Iakovos (Altınova)[15]
  • Ayios Ioannis (Ayyanni)[17]
  • Ayios Khariton (Ergenekon)[15]
  • Dali (Dali)[14]
  • Frodisia (Yağmuralan)[18]
  • Galinoporni (Kaleburnu)[19]
  • Kato Arodhes (Aşağı Kalkanlı)[14]
  • Tylliria (Dillirga)[20]
  • Kornokipos (Görneç)[21]
  • Limnitis (Yeşilırmak)[22]
  • Louroujina (Akincilar)[23]
  • Melounta (Mallıdağ)[15]
  • Platani (Çınarlı)[21]
  • Potamia (Bodamya)[14]
  • Kritou Marottou (Grit-Marut)[24]
  • Vretsia (Vretça)[17]

Günümüzde

2011 Kuzey Kıbrıs protestolarında bir protestocu

Osmanlı dönemindeki millet sistemi İngiliz yönetimi tarafından ortadan kaldırılmıştır. Bu dönemde yapılan nüfus sayımları ve idari kayıtlarda ada halkı dinleri ve mezhepleri ile ayırmak yerine iki ana etnik grupta sayılmaya başlamıştır.[25] İngiliz yönetiminin bu kutuplaştırma politikaları neticesinde Linobambaki toplumu, Kıbrıslı Türk toplumuna entegre olmuştur.[11]

Son yıllarda KKTC'de bazı gruplar kendilerini Linobambaki kültürü ile daha çok bağdaştırmaya ve bu figürleri taşıyan organizasyonlar kurmaya başlamışlardır.[26]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Selim Deringil (2012). Conversion and Apostasy in the Late Ottoman Empire. Cambridge University Press. s. 112. ISBN 978-1-107-00455-9. 
  2. ^ Chrysostomos Pericleous (2009). Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan. I.B.Tauris. s. 131. ISBN 978-0-85771-193-9. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  3. ^ Hadjidemetriou (23 Mart 2010). "Οι κρυπτοχριστιανοί της Κύπρου". Church of Cyprus. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014. 
  4. ^ Pinar Senisik (2011). The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the Late Nineteenth Century. I.B.Tauris. s. 64. ISBN 978-0-85772-056-6. 
  5. ^ Idesbald Goddeeris (2004). De Europese periferie. Leuven University Press. s. 275. ISBN 978-90-5867-359-6. 
  6. ^ Servet Sami Dedeçay (2008). Kıbrıslı Türk kadınının eğitim aracılığı sayesinde dinsel mutaassıplıktan sıyrılıp çağdaş hak ve özgürlük kuralllarını kabullenişi. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi. s. 297. 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  7. ^ James Knowles (1908). The Twentieth Century and After. Spottiswoode. s. 753. 
  8. ^ Captain A. R. Savile (1878). Cyprus. H.M. Stationery Office. s. 130. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  9. ^ Luigi Palma di Cesnola; Charles William King; Alexander Stuart Murray (1878). Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs, and Temples : a Narrative of Researches and Excavations During Ten Years' Residence in that Island. Harper & Brothers. s. 185. 
  10. ^ Frederic Henry Fisher (1878). Cyprus, our new colony, and what we know about it. George Routledge and Sons. s. 42. 
  11. ^ a b c Tassos A. Mikropoulos (2008). "Linovamvaki". Elevating and Safeguarding Culture Using Tools of the Information Society: Dusty traces of the Muslim culture. Livanis. s. 93. ISBN 978-960-233-187-3. 
  12. ^ Celâl Erdönmez (2004), "Linobambakiler", Şer'iyye Sicillere Göre Kıbrıs'ta Toplum Yapısı (1839-1856) (PDF) (Ph.D.), Süleyman Demirel Üniversitesi, s. 44, 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 10 Haziran 2014 
  13. ^ Costas P. Kyrris (1984). Ανατομία του Οθωμανικού Καθεστώτος Στην Κύπρο 1570-1878. Lefkoşa: Dimos Lefkosias. ss. 64-66. 
  14. ^ a b c d Jan Asmussen (2001). "Wir waren wie Brüder": Zusammenleben und Konfliktentstehung in ethnisch gemischten Dörfern auf Zypern. LIT Verlag Münster. ss. 78-79. ISBN 978-3-8258-5403-4. 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  15. ^ a b c d Alexander-Michael Hadjilyra (2009). The Armenians of Cyprus. Kalaydjian Foundation. s. 13. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  16. ^ Ian Robertson (1981). Cyprus. Benn. s. 85. ISBN 978-0-510-01633-3. 
  17. ^ a b Marc Dubin (2002). Cyprus. Rough Guides. s. 412. ISBN 978-1-85828-863-5. 
  18. ^ Esat Mustafa (2013). Kıbrıs Tarihinde Yağmuralan (Vroişa). Lefkoşa: Ateş Matbaacılık. s. 39. 
  19. ^ Tuncer Bağışkan (15 Mart 2014). "Kaleburnu köyüne bir yolculuk (1)". YeniDüzen Gazetesi. Lefkoşa: United Media Group. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2014. 
  20. ^ Kiamran Halil (1983). The Rape of Cyprus. Prosperity Publications. s. 19. ISBN 978-0-905506-07-4. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  21. ^ a b Louis Mas Latrie (1879). L'île de Chypre: sa situation présente et ses souvenirs du moyen-âge. Firmin-Didot et cio. s. 43. 
  22. ^ Mahmut Islamoglu; Sevket Oznur (2013). Linobambaki: The Christian-Muslim Cypriots. s. 5. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  23. ^ Andrekos Varnava; Nicholas Coureas; Marina Elia (2009). The minorities of Cyprus: development patterns and the identity of the internal-exclusion. Cambridge Scholars. s. 204. ISBN 978-1-4438-0052-5. 31 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  24. ^ Arif Hasan Tahsin (3 Eylül 2004). "Yeter ki Tohum Çürük Olmasın". Yeniçağ Gazetesi. Lefkoşa. Erişim tarihi: 10 Haziran 2014. []
  25. ^ Samson Opondo; Michael J. Shapiro (2012). The New Violent Cartography: Geo-Analysis after the Aesthetic Turn. Routledge. s. 205. ISBN 978-1-136-34508-1. 1 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  26. ^ Olena Kagui (3 Nisan 2015). "Patriots Punished in Northern Cyprus: A Modern Day Political Occupation" [Kuzey Kıbrıs'ta Vatanseverler Cezalandırıldı: Bir Modern Zaman Politik İşgali]. The Huffington Post (İngilizce). New York. 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs</span> Akdenizde ada

Kıbrıs, Güneybatı Asya'da bulunan ve Akdeniz'deki Sicilya ve Sardinya'dan sonra gelen üçüncü büyük adadır. Kıbrıs Cumhuriyeti, Birleşik Krallık'a bağlı üs bölgeleri dışında de jure olarak adanın tamamını, fiilî olarak adanın %59'luk güney kesmini yönetir. 1974'ten beri de facto olarak ikiye bölünmüş olan adanın kuzeyinde yer alan %36'lık bölgesinde günümüzde yalnızca Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti</span> Kıbrıs adasında fiili devlet

Kuzey Kıbrıs, resmî adıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Akdeniz'deki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan, fiilî devlet. Varlığı Türkiye ve Türk Devletler Teşkilatı dışında hiçbir ülke/oluşum tarafından tanınmamaktadır. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kuruluşlar ve uluslararası toplum tarafından 1974'te Türkiye'nin gerçekleştirdiği Kıbrıs Harekâtı'ndan beri Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Türkiye işgali altındaki toprağı olarak nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Harekâtı</span> Türkiyenin 1974te Kıbrısa düzenlediği askerî harekât

Kıbrıs Harekâtı, 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekât. Harekâtın ilk ayağı Yunanistan Hükûmetinin desteğiyle yapılan 15 Temmuz 1974 darbesinin ardından düzenlendi. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekâtla -Kuzey Lefkoşa da dâhil olmak üzere- adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı. 140 bin ila 200 bin Rum, adanın kuzeyinden; 42 bin ila 65 bin Türk, adanın güneyinden göçmen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türkleri</span> Kıbrısta yaşayan Türkler

Kıbrıs Türkleri veya Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Adası'nda yaşayan Türklerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1571 yılındaki Kıbrıs Adası'nı ele geçirmesinden sonra Anadolu'dan Kıbrıs Adası'na göç etmiş ve 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin adaya müdahale etmesinden sonra adanın ikiye bölünmesiyle birlikte çoğunluğu KKTC'de yaşamını sürdüren kesimine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyetinin başkenti

Lefkoşa, Kıbrıs adasının ortasında yer alan, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti</span> Akdenizde bir ada ülkesi

Kıbrıs Cumhuriyeti, Doğu Akdeniz'de yer alan Kıbrıs'ta, fiilî olarak adanın güneyini, hukuki olarak adanın tamamını yöneten devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Selimiye Camii (Lefkoşa)</span>

Selimiye Camii, tarihsel ismiyle Ayasofya Camii veya Ayasofya Katedrali, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde bulunan cami ve eski Katolik katedralidir. Kentin ana camisidir. Selimiye Camii, Kıbrıs'taki hayatta kalan en büyük ve en eski Gotik kiliseye ev sahipliği yapmaktadır.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Rumları</span> etnik grup

Kıbrıs Rumları veya Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs'ta bulunan Yunanca konuşan toplum. Adanın en büyük etnik topluluğunu oluştururlar, adanın tamamını kapsayan son nüfus sayımı olan 1960'taki sayıma göre ada nüfusunun yaklaşık %78'lik kesimine denk gelirler. Kıbrıs Rumlarının çoğunluğu Hristiyanlığın Ortodoks mezhebinden olmak üzere Kıbrıs Ortodoks Kilisesi'ne mensuptur ve kilisenin başpiskoposu geleneksel olarak cemaat liderleridir.

<span class="mw-page-title-main">Yeniboğaziçi</span>

Yeniboğaziçi veya Aysergi, Kıbrıs'ın doğusunda bir kasaba. Fiilî olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Gazimağusa ilçesine bağlı iki muhtarlıktan oluşan bir beldedir.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Kıbrısı</span> Birleşik Krallıkın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrısta kurduğu idare

Britanya Kıbrısı, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idaredir.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

Ayhan Hikmet, Kıbrıslı Türk avukat, gazeteci, siyasetçi. Londra'da eğitim görmüş bir avukattı ve haftalık Kıbrıs Türk gazetesi Cumhuriyet gazetesinde editör idi. Türk paramiliter grup TMT tarafından katledildiği iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">1955-1959 Kıbrıs olayları</span> Britanya Kıbrısında gerçekleşen askeri harekat

1955-1959 Kıbrıs olayları, 1955-1959 yılları arasında Britanya Kıbrısı'nda yaşanan bir çatışma dizisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Bozdağ, Lefkoşa</span>

Bozdağ veya Aytotoro Aşağı Pirgo'nun batısında, Kıbrıs'ın Lefkoşa kazasında bulunan bir köydür. 1960 yılında, tamamı Kıbrıslı Türk olmak üzere 232 kişilik bir nüfusa sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti demografisi</span> ülke demografisi

Kıbrıs nüfusu genel olarak Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler olarak iki büyük etnik topluma bölünmüştür; Bu toplumlar pek çok kültürel özellikleri paylaşır fakat etnik, din, dil ve anavatanlarına yakın bağlarla ayrılırlar. 1964'te toplumlararası çatışmalar başlamadan önce Kıbrıs nüfusu ada genelinde yayılmışlardı.

1931 Kıbrıs isyanı veya Ekim Olayları 21 Ekim ile Kasım 1931 arasında, İngiliz kraliyet kolonisi olan Kıbrıs'ta gerçekleşen sömürge karşıtı bir ayaklanmadır. Ayaklanmaya adanın Yunanistan ile Enosis'i (Birliğini) savunan Kıbrıslı Rum milliyetçiler öncülük etti. İsyancıların yenilgisi, İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürecek olan baskıcı bir İngiliz yönetimi dönemine yol açtı.

Kırbıs Cumhuriyeti'ne İslam, 1571'de ada Osmanlı'nın eline geçtiğinde Kıbrıs'a İslam getirilmiştir. Bundan önce, adadaki Müslüman varlığı geçicidir. İslam'a geçmek zorunlu değildi, ancak adadaki Katolik Latin nüfusunun çoğunluğu ve Rum Ortodoks nüfusunun daha küçük bir kesimi, vergi statüsü için İslam'a geçmişti. Bu vergi sistemi daha küçük bir ödeme gerektirir ve karşılığında vatandaşlar devletten ve diğer yardımlardan pay alırdı.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk milliyetçiliği</span>

Kıbrıs Türk milliyetçiliği, Kıbrıs'ta Rumlar'ın domine ettiği Kıbrıs Cumhuriyeti'nden ayrı bir ülke kurmayı hedefleyen bir tür etnik milliyetçiliktir. Adanın iki entite arasında bölüşülmesi fikrine taksim denmektedir. Kıbrıs Türk milliyetçilerinin bir özelliği de Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı olmayan bir ülkede yaşamayı istemeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk yerleşim bölgeleri</span>

Kıbrıs Türk yerleşim bölgelerinde, 1963-64 yıllarındaki toplumlar arası şiddet olayları ile 1974 yılında Türkiye'nin Kıbrıs'a barış harekatı sırasında Kıbrıslı Türkler yaşamıştır.