Liminal Mekan (estetik)

Liminal mekanlar ya da Eşikte mekanlar, boş, terkedilmiş alanları temsil eden ve deneyimleyen kişilerde ürkütücü, kimsesiz ve gerçeküstü hisler yaratan bir internet estetiği konusudur. Liminal mekanlar, Arnold van Gennep'in 1909 yılında oluşturduğu ve Victor Turner’ın geliştirdiği Liminality kavramına dayanır ve mimaride genellikle geçiş mekanları olarak tanımlanır. "Liminal mekân kavramı toplumda sıklıkla duymuş olduğumuz “iki arada bir derede kalma” sözüyle de tanımlanabilir. Karar verilemezlik ve bunun yaşattığı boşluk hissi (İng: "feeling of emptiness") ve aşılması gereken bir an olarak bakılır." ^[1]

Michael Lewis ve Alexander Diel'in Journal of Environmental Psychology'de (Çevre Psikolojisi Dergisi) yayınladıkları bir araştırmaya göre Liminal mekanlar garip veya ürkütücü olabiliyorlar çünkü mimarinin ve fiziksel mekanların “Tekinsiz vadisine” düşüyor.^[2] Pulse: The Journal of Science and Culture dergisinde yayımlanan bir makalede, bu ürkütücü atmosferi, gündelik hayattan aşina olunan mekanların genellikle gözlemlenen bağlamından eksik olmasına bağlamıştır.^[3] "Richard Rohr, (…) O zaman denenmiş ve doğru olanı bıraktınız, ancak henüz başka bir şeyle değiştiremediniz. Eski konfor bölgeniz ile olası herhangi bir yeni cevap arasında olduğunuz zamandır. Eğer kaygıyı nasıl yeneceğiniz, belirsizlikle nasıl yaşayacağınız, nasıl emanet edeceğiniz ve bekleyeceğiniz konusunda eğitilmediyseniz, bu korkunç bilinmezlikten kaçmak için her şeyi yapacaksınız."^[1]

Bu İnternet estetiği konusu, 2019 yılında bir kullanıcı tarafından 4chan'de paylaşılan "The Backrooms" sayesinde popülerlik kazanmıştır. O zamandan beri, Liminal mekan resimleri Reddit, X ve Tiktok gibi tüm internet topluluklarında paylaşılmış ve kendi içinde bir sanat formuna dönüşmüştür.

Genel olarak, Liminal mekan kavramı geçiş alanlarını ve durumlarını ifade eder bu fiziksel (örneğin koridor, girişler vb.) veya psikolojik (ergenlik dönemi) olabilir.^[4] Liminal mekanlar bu geçiş yerlerini (merdiven boşlukları, yollar, koridorlar veya oteller gibi) insanlardan yoksun ve rahatsız edici bir biçimde betimler.^[5] Görseller çoğunlukla eski zamanlara ait ve düşük çözünürlüktedir ve çoğunlukla aşina olunan yerlerdir. Mekanlar terkedilmiş ve ışık yetersizdir çoğunlukla karanlıkta kalan bölgeler bulunur. Her zaman ortamda birileri varmış gibi hissedilir fakat kimseler yoktur, kişi yalnızdır. Bu deneyimleyen kişiyi eşikte tutar, bu da gerilim yaratır.^[6] Bu estetik; ürkütücülük, gerçeküstülük, nostalji, üzüntü ve hem huzur hem de huzursuzluk ruh hallerini iletebilir.^[7]

Cardiff Üniversitesi'nden Alexander Diel ve Michael Lewis'in araştırması, Liminal mekanların rahatsız edici doğasını "Tekinsiz vadiye" bağlamıştır. Bu terim genellikle humanoidlere uygulanan ve belirsiz benzerliklerinin insanda rahatsızlık hissi oluşturmasını ifade eder aynı durum liminal görselleri açıklamak içinde kullanılabilir. Bu durumda, fiziksel mekanlar tanıdık görünebilir ancak yavaşça gerçeklikten sapmaktadır ve bu da ürkütücü hisler uyandırır. Bu liminal mekanların tipik özelliğidir.^[2]

Peter Heft, Pulse: the Journal of Science and Culture'daki “Betwixt and Between, Zones as Liminal and Deterritorialized Spaces” makalesinde bu ürkütücülük duygusunu araştırır. Heft, Mark Fisher'ın eserlerinden yararlanarak, birey bir durumu beklentilerinden farklı bir bağlamda gördüğünde böylesi ürkütücü hisleri deneyimleyebileceğini belirtir. Örneğin, yoğun öğretmen ve öğrenci karmaşası olması beklenen bir okul binası, doğal olmayan bir şekilde boş olarak tasvir edildiğinde rahatsız edici hale gelir. Bu “failure of presence” (mevcudiyet başarısızlığı), Fisher tarafından ürkütücü estetik deneyiminin belirgin özelliklerinden biri olarak kabul edilir.^[3]

Liminal mekanları tasvir eden görseller 4chan'de yazarı bilinmeyen kısa bir “creepypasta” ile popüler hale geldi.^[8]. Creepypasta, sarı halı ve duvar kağıdı ile donatılmış, liminal alanı örnekleyen bir resimle birlikte paylaşılan bir başlık içeriyordu. Başlık: "Gerçek hayatta sınırları (ing: noclippling) aşmak yok, ancak birisi arka odalara girebilir. Boş ve çorak koridorlar, sadece eski nemli halı kokusu, tek renkli sarı, maksimum gürültülü floresan ışıkların sonsuz arka plan sesi ve yaklaşık altı yüz milyon metrekarelik rastgele bölünmüş boş odada sıkışıp kalmak.”^[9] The Backrooms ayrıca doğaüstü canlıların yaşadığı yer olarak da tasvir edilmiştir.

Liminal mekan görüntüleri, internet üzerinde kısa sürede popülerlik kazandı ve Mayıs 2024'e gelindiğinde, /r/LiminalSpace isimli subreddit 723.000 üyeye, X'te liminal mekan görselleri paylaşan @SpaceLiminalBot 1.3 milyon takipçiye ve TikTok'ta #liminalspaces 2 milyardan fazla görüntülenmeye ulaştı.