Leonidas (Λεωνίδας), Sparta Kralı ve II. Anaxandridas'ın oğullarından biri. Thermopylae Muharebesi sırasında ölmüştür.
Sparta Antik Yunanistan'ın Lakonya bölgesindeki öne çıkan bir şehir devletiydi. Söz konusu şehir devleti, antik dönemde Lakedemon olarak bilinirken, Sparta ismi Peloponez'in güneydoğusunda bulunan Lakonya bölgesindeki Evrotas Nehri'nin kıyısındaki ana yerleşim bölgesi için kullanılan bir isimdi. Sparta, MÖ 650'lerde Antik Yunanistan'daki baskın askeri kara kuvveti hâline gelmiştir.
Ksenofon, Sokrates'in öğrencisi olan Yunan filozof, yazar, tarihçi ve asker.
İstefe veya İstefa, Antik Yunanistan'da kurulan bir şehir devletidir. Atina'nın kuzeybatısındaki Böotya bölgesinde bulunmaktaydı. Tebai, Doğu Yunanistanda, Böotia'nın ortasında verimli bir yerde kurulmuştur. Tebai'nin ilk zamanlarına ait bilgiler efsanelere dayanır. Şehrin kuvvetli surlarla çevrili oluşu, buranın Böotia'nın merkezi olmasını sağladı.
Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile Küçük Asya'da (Anadolu) yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların, MÖ 756 ile MÖ 146 tarihleri arasında hüküm sürdükleri bölgenin adı.
Klazomenai, İzmir Körfezi'nin güney sahil şeridi üzerinde, İzmir'in 38 km batısında, Urla belediyesi sınırları içinde bulunan tarihi İyonya kenti. On iki İyonya kenti arasında anılır. Urla'nın doğusunda uzanan sahil şeridi için kullanılan Kilizman ismi, bu antik kentten kaynaklanmaktadır.
Klasik antik çağ, MÖ 8. yüzyıl ile MS 5. yüzyıl arasındaki Greko-Romen dünyası denen, Antik Yunanistan ve Antik Roma'nın iç içe geçmiş uygarlıklarını kapsayan, Akdeniz merkezli kültürel tarih dönemidir. Bu çağ, hem Yunan hem de Roma toplumlarının geliştiği ve Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya'nın büyük bölümünü etkileyen bir dönemdir.
Pirus, antik çağda yaşamış Epir kralı. Deyim olarak kullanılan Pirus zaferi ve yaptığı seferlerle tanınır.
Nabis, Sparta Tiranıdır. Philopoemen tarafından öldürülen Makhanidas'ın yerine geçti, paralı askerler topladı ve Sparta'da zenginlerine karşı eşitlikçi bir devrim yaptı. Bu devrim sırasında zenginleri kılıçtan geçirdi, işkence etti ve mallarını yağmaladı, ayrıca kızlarını helioslarla evlendirdi.
Pers-Yunan savaşları,, Ahameniş İmparatorluğu ile Yunan kent devletleri arasında MÖ 500 ile MÖ 459 arasında gerçekleşen bir dizi muharebedir. Politik olarak bölünmüş Antik Yunanistan'la, dönemin en güçlü imparatorluğu olan Pers İmparatorluğu arasındaki çatışmalar, esasen Büyük Kiros'un, MÖ 547 yılında İyonya'yı istila etmesiyle başlamıştı. Gerçekte Grek dünyası açısından Pers İmparatorluğu ile aradaki düşmanlık, İmparatorluk'un Büyük İskender'in seferi sonunda dağılmasına kadar iki yüzyıldan fazla bir süre devam etmiştir. Bu düşmanlık, Pers ordularının Yunanistan'a karşı MÖ 490'da ve MÖ 480-479 yıllarındaki iki saldırısıyla sıcak çatışmaya dönüşmüştü.
Peloponez Savaşı, Antik Yunanistan coğrafyasında yapılan, büyük şehir devletlerinden Atina ve onun imparatorluğunun, Sparta ve Peloponez Birliği karşısında yer aldığı savaştır. Korint ve kolonilerinden biri olan Korkyra arasındaki savaş Atina ve Sparta'nın karşı saflara geçmesiyle büyüdü ve MÖ 431'de Sparta ordusu Attika'ya yürüdü. Atina kuşatıldı. MÖ 460 yılında Atina şehrinin çevresine Pire'deki limanlarını kuşatan geniş bir sur inşa edilmiştir. Amaç donanma bağlantısının düşman tarafından kesilmesinin durdurulmasıdır. Kuşatmaya bu geniş surlarla direnmeye çalışmış ancak MÖ 430 yılındaki veba salgını, surların arkasına çekilmiş olan Atina nüfusunun üçte birini yok etmiştir. MÖ 405 Aegospotami Savaşı'nın kaybedilmesi ile yiyecek ikmali duran Atina açlıkla boğuşmaya başladı ve MÖ 404 yılında teslim olmak zorunda kaldı.
Gorgo Sparta Kralı I. Kleomenes 'in tek çocuğu ve kızıdır. Thermopylae Muharebesi'nde savaşıp ölen Kral I. Leonidas'ın karısıdır. Gorgo, Herodot tarafından anılan çok az sayıdaki kadın tarihi kişilikten biridir. Siyasi kabiliyeti ve bilgeliğiyle dikkat çeker. 3 farklı Sparta kralının kızı, eşi ve annesi olan tek kadındır. Doğum tarihi kesin olarak belli olmamakla beraber MÖ 510 ila MÖ 506 yılları arasında olması muhtemeldir.
Pausanias (Yunanca: Παυσανίας
- Atinalı Pausanias, Platon'un Sempozyum adlı eserinde bir karakter
- Pausanias, M.Ö. 5. yüzyılda Spartalı general ve kral naibi
- Sicilyalı Pausanias, M.Ö. 5. yüzyılda fizikçi ve Empedocles'in arkadaşı
- Spartalı Pausanias, M.Ö. 409'den M.Ö. 395'e kadar Sparta Kralı
- Makedonyalı Pausanias, M.Ö. 399'dan M.Ö. 393'e kadar Makedonya Kralı
- Pausanias, M.Ö. 360'larda krallığa hakkı olduğunu iddia eden kişi
- Orestisli Pausanias, M.Ö. 336'da Makedonya Kralı II. Philip'e suikast düzenleyen muhafız
- Pausanias, Antik Yunan gezgini, coğrafyacı ve yazar
- Şamlı Pausanias, Antik Yunan tarihçi
Attika-Delos Birliği, MÖ 477 yılında, sayıları 150 – 173 arasında olan Grek kent devletleri arasında oluşturulan ve MÖ 404 yılına kadar devam eden askeri - politik bir birliktir. Birliğin oluşturulması Atina'nın girişimleriyle sağlanmış ve liderliği Atina tarafından üstlenilmiştir. Atina, Sparta'nın ve Yunanistan'daki bir kısım kent devletlerinin desteğiyle Ahameniş İmparatorluğu'nun Yunanistan'ı istila girişimine karşı yürüttüğü mücadelenin ardından Ege Denizi ve Batı Anadolu Bölgesi'ndeki Pers direnek noktalarına yönelik saldırılara girişmişti. Bu saldırılarla, yerel destek de sağlanarak Ege Adaları'nın ve Batı Anadolu'nun Grek kent devletlerinin Pers hakimiyetinden kurtulması sağlanmış ve böylelikle bir güç birliği oluşturulmuştu. Günümüz Batılı kaynaklarda Birlik'in adlandırılması, başlangıçtaki resmi toplantı yeri olan Delos Adası'na dayandırılarak Delos Birliği olarak yapılır. Bununla birlikte Perikles MÖ 454 yılında resmi toplantı merkezini Atina'ya taşımıştır. Türkçe kaynakların bir kısmında da bu şekilde ya da Attika-Delos Deniz Birliği olarak geçer.
Helotlar Sparta'nın egemenliği altındaki Lakonia ve Messinia bölgelerindeki halkın çoğunluğunu oluşturan özgür olmayan kesimdir. Antik dönemdeki tam durumları tartışmalıdır. Critias'a göre köle, Pollux'a göre köleyle özgür insan arasında bir konumdadırlar. Toprağa bağlı olan helotlar ekonomik alanda Sparta vatandaşlarını destekler konumdaydılar. Sparta hakimiyetindeki bölgelerde çok kötü davranılan Helotlar dönemsel olarak toplu şekilde cezalandırılmış, işkence edilmiş hatta cezai yaptırım olmadan öldürülmüşlerdir.
I. Peloponez Savaşı, MÖ 460 – 446 yılları arasında, Sparta'nın başat güç olduğu Peloponez Birliği ile Atina İmparatorluğu ve bazı müttefikleri arasında gerçekleşen bir dizi muharebedir. Bu çatışmalara yer yer başta Thebai olmak üzere Sparta müttefikleri ve Atina tarafında Argos da katılmıştır. Savaş, görünürdeki birkaç nedene bağlanmaktadır. Bunlar, Atina'nın kent ile liman arasında "uzun duvarlar" olarak adlandırdığı surları inşa etmesi, Attika'daki Megara kentinin Peloponez Birliği'nden ayrılması ve Atina İmparatorluğu'nun gelişmesinden Sparta'nın duyduğu tedirginlik olarak verilmektedir. Savaş MÖ 460 yılında Oenoe Muharebesi'yle başlamıştır. Atina savaşın ilk evrelerinde üstün donanması sayesinde denizde bazı başarılar elde etmiştir. Kara muharebelerinde de başarılı sonuçlar elde ettiler. Bununla birlikte MÖ 457 yılında Sparta ve müttefikleri karşısında Tanagra Muharebesi'nde yenilgiye uğradılar. Ancak bir Atina karşı taarruzuyla Boeotia kuvvetleri Oenophyta Muharebesi'nde ezici bir yenilgiye uğratıldı. Ardından Atina kuvvetleri Thebai hariç olmak üzere tüm Boeotia topraklarını istila etmiştir. Daha sonra Atina Aegina donanmasını yenerek kenti kuşattı, düşürdü ve Mora Yarımadası kıyılarını yakıp yıkarak savaştaki durumunu sağlamlaştırmıştır. Ancak Atina'nın Mısır'a gönderdiği donanma ve ordunun MÖ 454 yılında yenilgiye uğraması durumu Atina açısından kötüleştirmiştir. Bunun üzerine Sparta ile beş yıllık bir ateşkes antlaşması yapılmıştır. Bu ateşkes süresinin sona ermesinin ardından MÖ 448 yılında savaş, II. Kutsal Savaş'la yeniden başlamıştır. Daha sonra MÖ 446 yılında Boeotia ayaklandı, Atina kuvvetlerini Koronea Muharebesi'nde yenilgiye uğratarak yeniden bağımsızlığını kazandı. I. Peloponez Savaşı, Atina ile Sparta arasında, Otuz Yıl Barışı olarak bilinen bir barış antlaşmasıyla sona erdirilmiştir. Antlaşma MÖ 446 – 445 kışında yapılmıştır. Bu antlaşmanın hükümlerine göre her iki taraf da kendi topraklarına çekilecektir. Atina denizde hakim durumunu sürdürürken Sparta da karada hakim durumda kalmıştır. Savaş sonunda Megara Peloponez Birliği'ne dönmüştür. Aegina ise Attik Delos Birliği'nin vergisini ödeyen otonom bir üyesi oldu. Peloponez Birliği ve Atina İmparatorluğu arasında yeniden, MÖ 431 yılında savaş başladı ve Atina'nın Sparta tarafından işgal edildiği MÖ 404 yılına kadar sürdü. Sonuç, Attik Delos Birliği'nin dağılması ve Atina İmparatorluğu'nun yıkılmasıydı.
Sparta hegemonyası, Antik Yunan'da en büyük kara gücünü oluşturmuş olan Sparta kentinin hakimiyetindeki dönemi anlatır. Klasik dönemde Sparta Peloponez bölgesini denetimi altında tutmuş, yönetmiş ve etkilemiştir. Atina ve müttefiklerinin MÖ 431 - MÖ 404 yılları arasında yapılan Peloponez Savaşı'nda Sparta'ya yenilmelerinin ardından Antik Yunan dünyası MÖ 404 - MÖ 371 döneminde Sparta hakimiyetine girmiştir. Spartalılar düşmanlarına bilgi vermemek amacıyla içişlerine dair kayıt tutulmasına engel olmuştur. Sparta'ya dair tarih yazılarının hepsi Spartalı olmayan Ksenofon, Herodot, Plutarkhos ve Tukididis gibi tarihçiler tarafından yazılmıştır. Bu yüzden Sparta siyasi altyapısının işleyişine dair anlayış geliştirilmesinde sorun yaratmaktadır.
Sparta anayasası veya Politeia, Dor şehir devleti olan Sparta'nın MÖ 8. yüzyıldaki efsanevi yasa koyucusu Lycurgus döneminden Sparta'nın MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu'na dahil edilmesine kadar geçen süre zarfındaki yönetim ve kanun esaslarını kapsar. Bu dönemde Antik Yunan şehirlerinin hepsinin egemen olduğu ve kendi yönetim şekillerine sahip olmasına rağmen Sparta'nın anayasası çok katmanlı toplumsal yapısı ve güçlü askeri örgütlenme yapısıyla özgün yapısıyla dikkat çekmiştir.
Gerousia (γερουσία), altmış yaşın üzerindeki erkeklerden oluşan Spartalı yaşlılar konseyiydi. Halkın bir araya gelmesinin aksine, aristokrat ve oligarşik bir unsurdur. Yarı efsanevi Spartalı kanun koyucu Likurgus tarafından MÖ yedinci yüzyılda Great Rhetra adlı eserinde yaratılmıştır. Likurgus'un biyografi yazarı Plutarch'a göre Gerousia'nın yaratılması, Lycurgus tarafından kurulan ilk önemli anayasal yenilikti.
Alcamenes veya Alcmenes, Alkamenos; Sparta'nın 9. Agiad hanedanı kralı idi. MÖ 740 - MÖ 700 yılları arasında hüküm sürdü.
