İçeriğe atla

Libreboot

Libreboot
Libreboot'un maskotu koşan geyik Canteloupe'tur.
Libreboot'u donanım yazılımı olarak kullanacak şekilde değiştirilmiş İki ThinkPad X60 dizüstü
Orijinal yazar(lar)Leah Woods
İlk yayınlanma12 Aralık 2013 (10 yıl önce) (2013-12-12)
Güncel sürüm20160907 / 7 Eylül 2016 (8 yıl önce) (2016-09-07)
Geliştirme durumuEtkin
Programlama diliÇoğunlukla C ve %1 oranında Çevirme dili
PlatformIA-32, x86-64, ARMv7[1]
TürDonanım yazılımı
LisansGNU Genel Kamu Lisansı sürüm 2
Resmî sitesilibreboot.org
Kod deposu Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Libreboot özgür olmayan BIOS donanım yazılımlarını özgür olanla değiştirmeyi hedefleyen özgür yazılım tasarısıdır. Libreboot, çağdaş 32-bit veya 64-bit işletim sistemini yüklemek ve çalıştırmak için asgari sayıdaki hizmetleri yürütebilecek hafif tasarlanmış bir dizgedir.

Bir ThinkPad X200'e Libreboot kurulumu esnasında BIOS yongasına bağlı mandal

Libreboot coreboot'taki ikili geniş veri nesnelerini (İngilizceBinary blobs) içermeyen bir dağıtım olarak kuruldu.[2][3] Libreboot tam olarak coreboot çatallaması sayılmaz, halihazırda geliştirilen coreboot'u üst kaynak olarak kullanır, yapılan düzeltmeler mümkün olduğunca üst kaynağa gönderilir ve böylelikle coreboot ile aynı doğrultuda geliştirilir. Libreboot tasarısı ikili geniş veri nesnelerinin silinmesine ek olarak inşayı ve kurulumu otomatikleştirerek coreboot'un kullanımını kolaylaştırır.[4][5]

Özgür Yazılım Vakfı tarafından uygun bulunmuştur.[6] Çeşitli ThinkPad, Chromebook ve MacBook dizüstü bilgisayarların tamamiyle özgürleşmesini sağlayacak gerekli düzenlemeleri mümkün kılmıştır.[7][8] Kendi belgelendirmesine göre çizgeleme (İngilizceGraphics) için çekirdek kip ayarlama (İngilizceKernel mode setting) desteği bulunan tüm Linux dağıtımlarıyla birlikte çalışmaktadır. Windows'la çalışmamaktadır, bu bir hata değil özelliktir.[9]

Desteklediği dizgeler

Libreboot şu dizgeleri destekler:[8][10][11]

  • Gigabyte GA-G41M-ES2L
  • Intel D510MO
  • Intel D945GCLF
  • ASUS KCMA-D8
  • ASUS KFSN4-DRE
  • ASUS KGPE-D16
  • ASUS Chromebook C201
  • Lenovo ThinkPad X60/X60s
  • Lenovo ThinkPad X60 Tablet
  • Lenovo ThinkPad T60 (birkaç istisna ile)
  • Lenovo ThinkPad X200
  • Lenovo ThinkPad R400
  • Lenovo ThinkPad R500
  • Lenovo ThinkPad T400
  • Lenovo ThinkPad T500
  • Apple MacBook 1,1
  • Apple MacBook 2,1
  • Apple iMac 5,2

Kaynakça

  1. ^ "Coreboot ARM". coreboot. 15 Ekim 2013. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014. 
  2. ^ "Libreboot". Free Software Foundation. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2014. 
  3. ^ "Libreboot". Libreboot. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2014. 
  4. ^ "About the libreboot project". Libreboot. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2015. 
  5. ^ "Replace your proprietary BIOS with Libreboot". Free Software Foundation. 4 Ağustos 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2016. 
  6. ^ "Campaign for Free BIOS — Free Software Foundation — working together for free software". fsf.org. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015. 
  7. ^ Gay, Joshua (9 Ekim 2012). "Respects Your Freedom hardware product certification". Free Software Foundation. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015. 
  8. ^ a b "Hardware compatibility list". 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  9. ^ "Answers to Frequently Asked Questions about libreboot". Libreboot.org. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2016. 
  10. ^ Michael Larabel (28 Haziran 2015). "Libreboot Now Supports An AMD/ASUS Motherboard". Phoronix. 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015. 
  11. ^ Brad Linder. "Libreboot ported to Asus Chromebook C201 (free software bootloader)". Liliputing. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">GNU</span> bilgisayar işletim sistemi

GNU; çekirdeği, sistem araçlarını, açıcılarını, kütüphanelerini ve son kullanıcı yazılımlarını içeren, GNU Tasarısı kapsamında geliştirilen bir işletim sistemidir. İsminin açılımı "GNU's Not Unix" dir. Bu ismi almasındaki sebep de tasarımının Unix'e benzerken kendisinin özgür yazılım olması ve herhangi bir UNIX kodunu içermemesidir.

<span class="mw-page-title-main">BSD lisansları</span>

BSD lisansları izin veren özgür yazılım lisansları ailesidir. Lisans ilk kez aynı isimdeki bir Unix benzeri işletim sistemi olan Berkeley Software Distribution (BSD) tarafından kullanıldı.

Chrome OS, Google tarafından geliştirilen Linux çekirdeğini kullanan, web uygulamaları ile çalışan işletim sistemidir. 7 Temmuz 2009 tarihinde duyurulan Chrome OS, 15 Haziran 2011 tarihinde Chromebook ile piyasaya çıkmıştır. Chrome OS bilinenin aksine özgür yazılım değildir.

<span class="mw-page-title-main">GNU Projesi</span> Özgür yazılım projesi

GNU Tasarısı, toplu işbirliğini temel alan bir özgür yazılım tasarısıdır. Richard Stallman tarafından Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde 27 Eylül 1983 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştur. Tasarının hedefi işbirliği yoluyla özgür yazılımlar geliştirip dağıtarak bilgisayar kullanıcılarının bilgisayarlarını ve benzeri araçlarını kendi istekleri doğrultusunda özgürce kullanmalarını sağlamaktır. Bu tasarının temelinde kullanıcıların yazılımı çalıştırma, paylaşma, inceleme ve değiştirme konularında özgür olmaları yatar. GNU yazılımları bu özgürlükleri dağıtıldıkları lisans ile yasal olarak güvence altına alır, dolayısıyla GNU yazılımları özgür yazılımlardır.

Özel mülk yazılım ya da sahipli yazılım, yazılımın yaratıcısının, yayıncısının veya diğer hak sahibi ortaklarının fikrî mülkiyet hakkını ve telif hakkını kendi elinde tuttuğu bilgisayar yazılımıdır. Yazılımın alıcılarına, yazılımı özgürce paylaşma veya değiştirme hakkı vermez. Özel mülk yazılımlar, mülk sahipleri tarafından ücretli ya da ücretsiz olarak yayınlanabilir.

Apple Inc. ABD merkezli çok uluslu anonim şirket. Apple şirketi, cep telefonu, tablet gibi tüketici elektroniği ürünleri, kişisel bilgisayar ve bilgisayar yazılım tasarlamakta ve satmaktadır. Şirketin bilinen ürünleri arasında Macintosh serisi bilgisayarlar, iPod, iPhone ve iPad bulunmaktadır. Mart 2014 itibarı ile şirketin 16 ülkede 425 mağazası ve 39 ülkede çevrimiçi mağazası mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">GNU LibreJS</span> Mozilla Firefox tabanlı tarayıcılar için özgür yazılım web tarayıcısı eklentisi

GNU LibreJS ya da kısaca LibreJS Mozilla Firefox tabanlı tarayıcılar için özgür yazılım web tarayıcısı eklentisidir. GNU Tasarısı tarafından oluşturulmuştur. Amacı kullanıcının web tarayıcısında özgür olmayan anlaşılması zor JavaScript programlarını engellemek ve özgür ya da anlaşılabilen programlara izin vermektir. Eklenti Richard Stallman'ın "JavaScript Tuzağı" olarak adlandırdığı sorunu gidermek için oluşturulmuştur, bu sorun birçok kullanıcının web tarayıcılarında bilmeden özel mülk yazılım çalıştırması hakkındadır.

<span class="mw-page-title-main">AirDrop</span>

AirDrop Apple'nin OS X ve iOS için tanıttığı bir ad-hoc (MANET) hizmetidir. Mac OS X Lion ve iOS 7 ile tanıtıldı. Bununla, desteklenen Macintosh bilgisayarlar ve iOS cihazlar arasında posta veya yığın depolama aygıtı kullanmadan dosya transferi sağlar.

iPad Mini (1. nesil) 2012 tarihli Apple üretimi, ilk nesil iPad Mini tablet bilgisayar

iPad Mini 1 Apple tarafından tasarlanan, geliştirilen ve pazarlanan ilk nesil iPad Mini tablet bilgisayardır. 23 Ekim 2012'de, iPad hattının beşinci büyük ürünü ve standart 9.7 inçten farklı olarak, 7.9 inçlik bir ekran boyutuna sahip iPad Mini hattının ilk ürünü olarak ilan edildi. Ekran çözünürlüğü de dahil olmak üzere iPad 2'ye benzer dahili özelliklere sahiptir.

iSight

RFTrax'ten GPS sistemi için, ISight GPS sayfasına bkz.

Aşağıda Apple Inc. tarafından yayınlanan işletim sistemlerinin bir listesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Apple M1</span>

Apple M1, Haziran 2020'de WWDC 2020 etkinliğinde duyurulan Apple silikon çiplere geçiş sürecinde Apple tarafından geliştirilen ilk çiptir. 5 nm üretim süreci ile üretilen ilk kişisel bilgisayar çipi olan M1, 2020'nin Kasım ayında tanıtılan MacBook Air, MacBook Pro ve Mac Mini modellerinde kullanılmaktadır. Daha sonra 18 Ekim 2021 yılında Apple M1 Pro ve M1 Max çipleri sunuldu. TSMC şirketinin 7 nm'li teknolojisin'de üretilir.

Aşağıda Klasik Mac OS ve macOS gibi Macintosh işletim sistemleri'nde çalışan cihazların bir listesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Craig Federighi</span> Amerikalı yazılımcı

Craig Federighi, Apple'ın Yazılım Mühendisliği Kıdemli Başkan Yardımcısıdır. Federighi; iOS, iPadOS, macOS ve Apple'ın bilinen işletim sistemi, geliştirme ekiplerini denetler. Ekipleri, kullanıcı arayüzü ve uygulamalar dahil olmak üzere Apple ürünlerinin merkezinde yer alan yazılımı sunmaktan sorumludur.

Bu, macOS bileşenlerinin bir listesidir. Bunlar mevcut Mac işletim sisteminde bulunan özelliklerdir.

Bu, Asus ürünlerinin bir listesidir.

macOS Monterey İşletim sistemi sürümü

macOS Monterey, Apple'ın Macintosh bilgisayarlar için masaüstü işletim sistemi olan macOS'un 18. ana sürümüdür. macOS Big Sur'un halefi olarak 7 Haziran 2021 tarihinde gerçekleştirilen WWDC 2021'de duyuruldu ve resmî olarak 25 Ekim 2021'de yayınlandı. 7 Haziran 2021'de Apple Developer programına kayıtlı geliştiriciler için macOS Monterey'in beta sürümü yayınlandı. Temmuz 2021'in başında ise herkese açık bir beta sürümü yayınlandı. Tam sürüm ise 25 Ekim 2021 tarihinde kullanıma sunuldu.

Librem, Purism, SPC tarafından hazırlanmış özgür yazılım içeren bir bilgisayar serisidir. Dizüstü bilgisayar serisi, işletim sisteminde veya çekirdekte özgür olmayan (tescilli) yazılım sağlamayarak Intel Aktif Yönetim Teknolojisinden kaçınarak, ve bellenimi kademeli olarak serbest bırakmak ve güvenceye almak için tasarlanmıştır. Librem dizüstü bilgisayarlarda mikrofon, web kamerası, Bluetooth ve Wi-Fi için donanım kapatma anahtarları bulunur.

OpenBIOS, Open Firmware'in özgür ve açık kaynak uygulamalarını sağlamayı amaçlayan ve Assembly ile geliştirilen bir projedir. Aynı zamanda uygulamanın da adıdır.

<span class="mw-page-title-main">SeaBIOS</span>

SeaBIOS, x86 sistemleri için serbestçe kullanılabilen bir ürün yazılımı olarak hizmet veren bir x86 BIOS'un açık kaynaklı bir uygulamasıdır. Uyumluluğu hedefleyerek, tipik bir tescilli x86 BIOS tarafından uygulanan standart BIOS özelliklerini ve çağrı arayüzlerini destekler. SeaBIOS, coreboot yükü olarak çıplak donanım üzerinde çalışabilir veya QEMU ve Bochs gibi emülatörlerde doğrudan kullanılabilir.