İçeriğe atla

Liberteryen sosyalizm

Madde serilerinden
Kuram ve uygulama
Kişiler
Felsefeler ve eğilimler
Anarşist eğilimler
Marksist eğilimler
  • Klasik marksizm
  • Liberter marksizm
  • Marxist hümanizm
  • Batı marksizmi
    • Frankfurt okulu
    • Freudo-marksizm
Diğer eğilimler
Başlıca tarihsel olaylar
  • Diggers
  • Paris komünü
  • Haymarket affair
  • Strandzha Commune
  • Şubat devrimi
  • Bavarian Soviet Republic
  • Biennio Rosso
  • Free Territory
  • Left-wing uprisings against the Bolsheviks
  • Escuela Moderna
  • İspanyol devrimi
  • Macar Devrimi
  • May 1968 in France
  • Left Communism in China
  • Zapatista Uprising
  • Argentinazo
İlişkili konular

Liberteryen sosyalizm veya özgürlükçü sosyalizm (tamamen aynı ideoloji olmasalar da, bazen sosyalist anarşizm olarak da adlandırılır),[1][2] güdümsüz, ekonomik ya da toplumsal katmansız, birey özgürlüğüne ve eşitliğine dayalı, her tür bilgiye erişmede ve kullanmada fırsat eşitliği sağlayan, anarşist özelliklere sahip bir sosyalizm anlayışıdır.[3]

Bu eşitlik ve özgürlük, ancak özel mülkiyetin sona erdirilmesiyle mümkün olacaktır.[4] Böylece üretim ve kaynakların, toplumun bütününü kapsayacak biçimde paylaştırılması sağlanır. Bununla birlikte liberteryen sosyalizm, gayrimeşru otoriteyi tanımlamayı, eleştirisini yapmayı ve sonuçta da toplum yaşamının her yanındaki varlığını ortadan kaldırmayı amaçlar. Liberteryen sosyalistlere göre “gerek ekonomik, politik, dinsel; gerekse cinsiyetçi olarak kurumsallaşan güç, hem özneyi (fail) hem nesneyi (meful) vahşileştirir.”[5]

Diğer yönetsel sosyalizm anlayışları devlette ya da siyasi partilerde egemenlik kurmak üzere ekonomi ve kamu yönetimi alanlarında etkinlik gösterirken; Liberteryen sosyalistler, sendikalar, meslek odaları, işçi konseyleri, belediyeler, yurttaş meclisleri (mahfilleri) vb. bürokratik olmayan, doğrudan demokrasi uygulanabilecek alanlara yönelmektedirler.[6] Liberteryen sosyalistler, devlet yapılanmasını kapitalist sınıf egemenliğinin surları ve kalesi olarak tanımlar.[7]

Liberteryen sosyalizm olarak nitelenen siyasi felsefe, anarko-komünizm, anarko-kolektivizm, anarko-sendikalizm gibi anarşizm varyantlarını,[8] ortaklığı,[9],toplumsal ekolojiyi,[10] özyönetimciliği ve konsey komünizmini kapsamaktadır.[11] Bazı kaynaklar liberteryen sosyalizmi kısmi ve yan anlamlı olarak anarşizm[12] ve sosyalist anarşizm ile bağdaştırır.[1][2]

Kaynakça

  1. ^ a b Ostergaard, Geoffrey. "Anarchism". A Dictionary Marxist Thought. Blackwell Publishing, 1991. p. 21.
  2. ^ a b Noam Chomsky, Carlos Peregrín Otero. Language and Politics. AK Press, 2004, p. 739
  3. ^ Baake, David. "Prospects for Libertarian Socialism", Zmag (June 2005).
  4. ^ Mendes, Silva. ‘Socialismo Libertário ou Anarchismo’ Vol. 1 (1896): “Society should be free through mankind's spontaneous federative affiliation to life, based on the community of land and tools of the trade; meaning: Anarchy will be equality by abolition of private property and liberty by abolition of authority”
  5. ^ Ackelsberg, Martha A. (2005). Free Women of Spain: Anarchism and the Struggle for the Emancipation of Women. AK Press. ss. s. 41. ISBN 978-1-902593-96-8. 
  6. ^ Rocker, Rudolf (2004). Anarcho-Syndicalism: Theory and Practice. AK Press. ss. s. 65. ISBN 978-1-902593-92-0. 
  7. ^ Guerin, Daniel, Anarchism: A Matter of Words: " Some contemporary anarchists have tried to clear up the misunderstanding by adopting a more explicit term: they align themselves with libertarian socialism or communism."
    Faatz, Chris, Towards a Libertarian Socialism.
  8. ^ Sims, Franwa (2006). The Anacostia Diaries As It Is. Lulu Press. s. 160. 
  9. ^ "A Mutualist FAQ: A.4. Are Mutualists Socialists?". 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2009. 
  10. ^ Bookchin, Murray. Post-Scarcity Anarchism AK Press (2004) p.xl
  11. ^ Chomsky, Noam. Chomsky on Democracy and Education Routledge (2002) p.133
  12. ^ Ross, Dr. Jeffery Ian. Controlling State Crime Transaction Publishers (200) p.400

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Sosyalizm, sosyal ve ekonomik olarak toplumsal refahın, katılımcı bir demokrasiyle gerçekleşeceğini ve üretim araçlarının hakimiyetinin topluma ait olduğunu savunan, işçi sınıfının yönetime katılmalarına ağırlık veren, özel üretim yerine kamu bazlı üretimi destekleyen, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran ekonomik ve siyasi bir teoridir. Siyasi yelpazede ve dünyanın çoğu ülkesinde sosyalizm, standart sol ideoloji olarak kabul edilir. Sosyalizm türleri, kaynak tahsisinde piyasaların ve planlamanın rolüne ve kuruluşlardaki yönetim yapısına göre değişir.

Anarşizm, toplumsal otoritenin, tahakkümün, erkin ve hiyerarşinin tüm biçimlerini bertaraf etmeyi savunan çeşitli politik felsefeleri ve toplumsal hareketleri tanımlayan sosyal bir terimdir. Anarşizm, her koşulda her türlü otoriteyi reddetmektir. Reddedilen bu otoritelere patriyarki ve kapitalizm de dahildir.

Bireyci anarşizm, farklı geleneklerden oluşan bireyci anarşizm bireysel bilincin ve bireysel çıkarın, herhangi bir kolektif organ ya da kamu otoritesi tarafından engellenmemesi gerektiğine inanır.

<span class="mw-page-title-main">Anarko-kapitalizm</span> ekonomik teori ve politik felsefe

Anarko kapitalizm özel mülkiyet hakkına, iktidar müdahalesinin reddine ve temel toplumsal etkileşim mekanizması olarak rekabete dayalı serbest piyasanın savunusuna dayanan siyasal düşüncedir. Anarko-kapitalizm, özel mülkiyeti şu şartlarda meşru görür: bir emek ürünü ise, ticaret etkinliğinin bir sonucu ise veya hediye olarak elde edilmiş ise. Ekole göre, anarko kapitalist toplumda; serbest piyasa işleyişini, toplumsal kurumları, yasa uygulamalarını, güvenliği ve altyapıyı, devlet yerine kâr amaçlı rekabete dayalı şirketlerin, yardım derneklerinin veya gönüllülüğe dayanan birliklerin düzenlemesi öngörülür.

Demokratik sosyalizm, sosyalist piyasa ekonomisi içinde ekonomik demokrasi, işyeri demokrasisi ve işçilerin öz yönetimine veya alternatif bir merkeziyetçi planlı sosyalist ekonomi biçimine özel bir vurgu yaparak, siyasi demokrasiyi ve bir tür sosyal sermayeli ekonomiyi destekleyen solcu bir siyaset felsefesidir. Demokratik sosyalistler, kapitalizmin doğası gereği özgürlük, eşitlik ve dayanışma değerleriyle bağdaşmadığını ve bu ideallerin ancak sosyalist bir toplumun gerçekleştirilmesiyle elde edilebileceğini savunuyorlar. Çoğu demokratik sosyalist, sosyalizme kademeli bir geçiş arayışında olsa da, demokratik sosyalizm, sosyalizmi kurmanın aracı olarak devrimci veya reformist siyaseti destekleyebilir. Demokratik sosyalizm, 20. yüzyılda Sovyetler Birliği'nde ve diğer ülkelerde tek parti devletine doğru gerilemeye karşı çıkan sosyalistler tarafından popülerleştirildi.

Sosyal demokrasi, reformist ve aşamalı yöntemlerle laissez-faire kapitalizminin yarattığı eşitsizlikleri ortadan kaldırmayı hedefleyen politik bir ideolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Solculuk</span> toplumsal eşitliği ve eşitlikçiliği destekleyen siyasi ideolojiler, politik duruş

Solculuk, genellikle bir bütün olarak toplumsal hiyerarşiye veya belirli toplumsal hiyerarşilere karşı çıkarak, toplumsal eşitlik ve eşitlikçiliği destekleyen ve bunu sağlamaya çalışan siyasi ideolojiler yelpazesidir. Sol siyaset tipik olarak, taraftarlarının toplumda diğerlerine göre dezavantajlı olarak algıladıkları kişiler için endişe duymanın yanı sıra, uygulandıkları toplumun doğasını değiştiren radikal yollarla azaltılması veya ortadan kaldırılması gereken haksız eşitsizlikler olduğuna dair bir inancı da içerir.

Anarşizm (Önadsız), tarihçi George Richard Esenwein'in cümleleriyle "anarşizmin bir sıfatla tanımlanmamış formudur, yani komünist, kollektivist, mutualist veya bireyci gibi belirleyici sıfatların olmadığı bir düşünce akımı. Diğerleri için ... Anarşizm (önadsız) sadece, farklı anarşist ekollerin bir arada varolmasına tolerans gösteren bir tutumu ifade eder." Bu düşünce farklı anarşist ekoller arasında ortak noktaları vurgular ve bunları anti otoriter inançlar çevresinde birleştimeyi amaçlar. İfade Küba doğumlu Fernando Tarrido del Mármol tarafından 1889 kasım ayında, farklı anarşist hareketler arasında şiddetli tartışmaların yaşandığı bir dönemde, tarafları uzlaşmaya çağrısı sırasında kullanılmıştır.

Kolektivist anarşizm, özellikle Mihail Bakunin ve Birinci Enternasyonal’in anti-otoriter kesimi ile ifade edilen anarşist akımdır. Ayrıca Johann Most da bu yaklaşımın üyelerindendir. Komünal anarşizmle karıştırılmaması gerekir.

Liberteryenizm, özgürlüğün ve özgürlüğün bileşenlerinin siyaset içerisinde en önemli değer olduğuna inanan bir siyaset felsefesidir. Liberteryen felsefeye göre insanlar özgür olduğunda herkes için daha güvenli, daha iyi ve daha adil bir dünya yaratılabilir. Liberteryenizmin bazı türleri ise negatif özgürlüğe daha çok odaklanır. Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; seçim özgürlüğü, gönüllü iş birliği ve bireysel karar önceliğini vurgular, bu doğrultuda da devletin minimize edilmesini savunur. Popüler anlamda, otoriterlik ile zıt anlamda kullanılır. Liberteryenler otorite ve devlet iktidarı konusunda aynı şüpheciliği paylaşıyorlar, ancak bazıları mevcut ekonomik ve politik sistemlere muhalefetlerinin kapsamı konusunda farklılaşıyor. Çeşitli liberteryen düşünce okulları, devletin ve özel iktidarın meşru işlevlerine ilişkin bir dizi görüş sunar ve genellikle zorlayıcı sosyal kurumların sınırlandırılmasını veya tasfiye edilmesini ister.

<span class="mw-page-title-main">Aşırı sol</span> politik konum

Aşırı sol, radikal sol veya ekstrem sol siyasi yelpazenin solunda standart siyasi solun ötesinde olan politikalardır. Terimin tek ve tutarlı bir tanımı yoktur; bazı bilim insanları bunu sosyal demokrasinin daha solunu temsil ettiği şeklinde değerlendirirken diğerleri bunu komünist partilerin soluyla sınırlı tutar. Bazı durumlarda aşırı sol, bazı otoriterlik biçimleri, anarşizm, komünizm ve Marksizm ile ilişkilendirilmiş veya devrimci sosyalizm, buna ek olarak ilgili komünist ideolojileri veya anti-kapitalizm ve küreselleşme karşıtlığını savunan gruplar olarak karakterize edilmiştir. Aşırı sol terörizm, ideallerini demokratik süreçleri kullanmak yerine siyasi şiddet yoluyla gerçekleştirmeye çalışan aşırıcı, militan veya isyankar gruplardan oluşur.

Bireycilik, bireyin özgürlüğüne büyük ağırlık veren ve genellikle kendine yeterli, kendi kendini yönlendiren, görece özgür bireyi ya da benliği vurgulayan siyaset ve toplum felsefesidir.

Sağ liberteryenizm, siyasi analistler, akademisyenler ve medya kaynakları tarafından öz-sahipliği, sınırlı hükûmeti savunan, özel mülkiyet haklarını ve serbest piyasayı destekleyen laissez faire eğimli liberteryen felsefeleri tanımlamada kullanılan bir terimdir. İlk olarak klasik liberalizm üzerinden yola çıkmıştır ve günümüzde bu düşüncenin daha uç şekli olarak kabul edilir.

Sosyal bilimlerde, siyasi ideoloji, belirli bir toplumsal hareketin, kurumun, sınıfın veya büyük bir grubun etik ideallerini, prensiplerini, doktrinlerini, mitlerini veya sembollerini açıklayan ve toplumun nasıl çalışması gerektiğini ve belirli bir toplumsal düzen için bazı siyasi ve kültürel bir plan sunan bir dizi fikirler bütünüdür. Siyasi ideoloji, gücün nasıl dağıtılması gerektiği ve hangi amaçlar için kullanılması gerektiği konularıyla ilgilenir. Bazı siyasi partiler belirli bir ideolojiyi sıkı bir şekilde takip ederken diğerleri genel olarak ilgili ideolojiler grubundan ilham alabilir, ancak belirli bir ideolojiyi açıkça benimsemezler. Bir ideolojinin popülaritesi, bazen çıkarları doğrultusunda hareket eden ahlaki girişimcilerin etkisiyle de ilgilidir. Siyasi ideolojilerin iki boyutu vardır: (1) hedefler: toplumun nasıl organize edilmesi gerektiği; ve (2) yöntemler: bu hedefe ulaşmanın en uygun yolu.

<span class="mw-page-title-main">Anti-devletçilik</span>

Anti-devletçilik, devletin bireylerin kişisel, sosyal ve ekonomik işlerine karışmasına yönelik karşıtlığı ifade eden bir terimdir. Anti-devletçiler devletsiz bir toplumu savunur ve devleti tamamen reddeder.

<span class="mw-page-title-main">Egoist anarşizm</span> Anarşist düşünce ekolü

Egoist anarşizm, bireyci anarşizmin etkili biçimidir. Bireyci anarşizmin bilinen en eski savunucularından Max Stirner'ın, 1844'te yazdığı Biricik ve Mülkiyeti adlı eseri felsefesinin kurucu metnidir. Stirner’ın felsefesi bireyci anarşizmin egoist formudur; ona göre tanrı, devlet, ahlak kuralları ve toplumu dikkate almadan istediği gibi eyleyen bireyin, toplum üyelerine karşı hiçbir sorumluluğu yoktur. Stirner’a göre haklar insan aklındaki korkulardır ve toplum denen şey yoktur; “bireyler onun gerçekliğidir” Mülkiyeti haklarla değil, güç ve kudretle sahip olunan varlıklar olarak görür. Stirner egoistler birliğini insanları bir araya getirecek örgütlenme modeli olarak görür.

Sol piyasa anarşizmi, sol liberteryenizm, bireyci anarşizm ve liberter sosyalizmin bir formudur. Kevin Carson, Roderick T. Long, Charles Johnson, Brad Spangler, Samuel Edward Konkin III, Sheldon Richman, Chris Matthew Sciabarra, ve Gary Chartier gibi günümüz akademisyenleriyle ilişkilidir. Radikal bir şekilde serbest piyasaların değerini vurgulamaktadırlar. Bu liberteryenler serbest piyasalar aracılığıyla devletçi ve kapitalist ayrıcalıkların ortadan kalkacağına inanmaktadır. Taraftarları sol piyasa anarşistleri veya piyasa odaklı sol liberteryenler olarak ifade edilmektedir.

Sosyal anarşizm, bireysel özgürlüğü karşılıklı yardımlaşma ile bağlantılı gören anarşizmin bir dalıdır. Sosyal anarşist düşünce özerklik ve kişisel özgürlüğün tamamlayıcısı bağlamında topluluk ve sosyal eşitliği vurgular. Bu dengeyi ademi merkeziyetçi bir federalizmde korunan ifade özgürlüğü, düşüncede etkileşim özgürlüğü ve yetki ikamesi aracılığıyla gerçekleştirmeye çalışır.

Anarşistler geleneksel olarak örgütlü dine şüpheyle yaklaşmış ya da şiddetle karşı çıkmışlardır. Yine de bazı anarşistler, devleti yüceltmenin günahkâr bir putperestlik biçimi olduğu fikri de dâhil olmak üzere, anarşizme dini açıdan yorumlar ve bakış açıları getirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri'nde liberteryenizm</span>

Amerika Birleşik Devletleri'nde özgürlükçülük yahut liberteryenizm, bireysel özgürlüğü destekleyen bir politik felsefedir. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki muhafazakarlık ve liberalizmin ortak anlamlarına göre, özgürlükçülük ekonomik konularda muhafazakar ve kişisel özgürlük konusunda liberal olarak tanımlanır; ve genellikle müdahalesizliğe dayalı bir dış politikayla ilişkilendirilir. Genel olarak, liberteryenizm içinde dört temel gelenek vardır: 20. yüzyılın ortalarında, New Deal ile ilişkilendirilen liberalizmden sonra Amerika Birleşik Devletleri'ndeki klasik liberalizmin yeniden canlanma geleneğinden gelişen liberteryenizm; Avusturya Okulu ekonomisi ve öznel değer teorisi lehine değer; 1970'lerde Robert Nozick tarafından geliştirilen ve Amerikan ve Avrupa klasik liberal geleneklerinde temelleri atılan liberteryenizm; ve 1971'de kurulan, David Nolan ve Ron Paul gibi politikacıların da dahil olduğu Özgürlükçü Parti ile bağlantılı liberteryenizm


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.