İçeriğe atla

Li Si

Li Si (/ˈl ˈs/ ; y. MÖ 280 – Eylül veya Ekim 208), Çin hanedanının Çinli bir politikacısı, filozofu ve hattatıydı. MÖ 246'dan 208'e kadar iki hükümdar altında Şansölye (veya Başbakan) olarak görev yaptı. Bunlar; Qin devletinin kralı ve daha sonra Qin hanedanının İlk İmparatoru olan Qin Shi Huang ve Qin Shi Huang'ın on sekizinci oğlu ve İkinci İmparator olan Qin Er Shi'dir.[1] İdari yöntemlerle ilgili olarak, Li Si, Shen Buhai ve Han Fei'nin tekniğine tekrar tekrar atıfta bulunarak, " Shen Buhai'nin fikirlerine hayran olduğunu ve bunları kullandığını" belirtti ancak hukukla ilgili olarak Shang Yang'ı izledi.[2]

Klasik Çin metinlerinin çevirmeni olan John Knoblock, Li Si'yi "Çin tarihinin en önemli iki ya da üç figüründen biri" olarak değerlendirdi. Li Si, İmparator Shi Huangdi'ye yasaları, hükûmet kararnamelerini, ağırlıkları ve ölçüleri ve standartlaştırılmış savaş arabalarını ve yazılı olarak kullanılan karakterleri birleştirmede yardım etti... Çin'in kültürel birliğini [kolaylaştırdı]. O, "yalnızca liyakate dayalı bir hükümet yarattı. Böylece imparatorlukta imparatorluk klanındaki oğullar ve küçük kardeşler soylulaştırılmadı, ancak değerli bakanlar oldu" ve "barbarları kuzeye ve güneye boyun eğdirerek sınır bölgelerini sakinleştirdi" demiştir. Feodal devletlerin silahlarını eritip müzikli çanlara ve büyük insan heykellerine döktürdü ve Shang Yang'dan miras kalan vergileri ve acımasız cezaları gevşetti.[3]

Popüler kültürde

  • Li Si, Elias Canetti'nin Auto-da-fe (1935) adlı romanında bahsedilmiştir.
  • Li Si, Koei'nin Romance of the Three Kingdoms XI adlı video oyununda özel karakterler olarak görünen 32 tarihi figürden biridir. Ayrıca Romance of the Three Kingdoms XIV'te özel bir karakter olarak görünür.
  • Li Si (李斯, Ri Shi), Yasuhisa Hara'nın popüler manga Kingdom'da Lord Changping ve Meng Wu ile birlikte Lu Buwei'nin Dört Sütunlarından biri olarak görünür. Ai'nin başarısız işgalinde komplocu olduktan sonra Lu Buwei'nin rezaletinden sonra hapsedildi, Ying Zheng'e sığındı ve Hukukçu bir milletvekili oldu.
  • The Venture Bros'da "Li Si'nin Beş Ağrısı " görünür. Sezon 05 Bölüm 07, önce bir "işkence jetonu" üzerinde, ardından "işkence çarkı" üzerinde.
  • Li Si, 74 bölümlük seri The Qin Empire IV'te kilit bir karakter ve 80 bölümlük The Legend of Chu ve Han olarak da bilinen The King's War serisinde küçük bir karakterdir.

Kaynakça

  1. ^ Sima Qian, Records of the Grand Historian
  2. ^ Herrlee G. Creel. Shen Pu-Hai: A Chinese Political Philosopher of the Fourth Century B. C.. pp. 138, 151–152
  3. ^ Xunzi Volume 1. p. 37. John Knoblock

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çin piramitleri</span>

Çin piramitleri, Çin'de bulunan Han Çinlileri tarafından inşa edilmiş piramit şeklindeki yapılara verilen, erken Çin İmparatorluğu'nun yöneticilerini ve akrabalarını barındıran höyük, mozale ve tümülüs benzeri anıt mezarlardır. Bu anıt mezarların yaklaşık 38 tanesi Shaanxi bölgesinde bulunan Xi'an kentinin 25–35 km kuzeybatısında yer almaktadır. Bu piramitlerin en bilineni ilk Qin imparatoru olan Qin Shi Huang'ın mozalesidir. Bu mozole Toprak askerleri de içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin Hanedanı</span>

Çin Hanedanı, MÖ 221 - MÖ 206 yılları arasında Çin'i yönetmiş ilk hanedandır. Qin Hanedanlığı adını bugün Gansu ve Shaanxi eyaletlerinin kalbinde bulunan Qin bölgesinden alır. Qin Hanedanlığı'nın gücü, Shang Yang'ın MÖ 4. yüzyılda Savaşan Devletler Çağı'ndaki kanunlarda yaptığı legalist reformlarla artmıştır. MÖ 3. yüzyılın ortalarında ve sonlarında, Qin Hanedanlığı güçsüz Zhou Hanedanlığı'ndan başlayıp kalan diğer altı savaşan devleti de fethetmiş ve tüm Çin üzerinde kontrol elde ederek yönetimi tek çatı altında toplamıştır.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

Çin felsefesinde Legalizm, bir politik sistemin temellerini içeren felsefedir. İlkbahar ve Sonbahar Dönemi'yle Savaşan Beylikler Dönemi'nde yaygın olan dört felsefe okulundan biriydi. MÖ 770-MÖ 221 yıllarını içine alan bu dönem, Çin'de büyük kültürel mayalanmanın olduğu ve yeni düşünce tarzlarının ortaya çıktığı dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Zhou Hanedanı</span> Çu Devleti veya Zou Hanedanı

Zhou Hanedanı ; Çin tarihinde MÖ 1122'den MÖ 256 yılına kadar hüküm süren kraliyet hanedanı. Çin tarihindeki Zhou Hanedanı, diğer tüm hanedanlardan daha uzun süre hüküm sürmüştür. Bu hanedandan önce Çin'in yönetici hanedanı; Shang Hanedanı idi ve Çin Hanedanı'nı bu hanedan takip etmiştir.

Kitap yakımı ve bilginlerin gömülmesi, Çin'de Qin Hânedanlığı döneminde M.Ö 213 - M.Ö 206 târihleri arasında yapılmış olan ve birkaç kitap tür hâriç bütün kitapların alenen yakılarak tahrîbiyle sonuçlanıp bugüne kadar unutulamayan, târihe çizgisini koymuş eski bir sansür uygulanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Üç İmparatorluk</span>

Üç İmparatorluk dönemi, 220'de derbeylerden Cao Cao, Cao Pi'nin Batı Han Hanedanı'nın son imparatoru Xian di'den tahtını teslim alarak Kuzey Çin'de Vey hanedanını kurmasıyla başlayarak derbeylerden Liu Bei’nin bugünkü Sichuan’da kurduğu Şu ile yine derbeylerden Sun Jian’nun oğlu ve Sun Ce'nin küçük kardeşi olan Sun Quan Güney Çin'de kurduğu Vu olmak üzere üç ülkenin güç mücadelesi yaşadındığı dönem.

<span class="mw-page-title-main">Toprak Askerler</span>

Toprak Askerler ya da Terrakotta Ordusu, ilk Çin imparatoru Qin Shi Huang'ın mezarında bulunan terrakotta heykeller. MÖ 210 tarihinde yapılmış olan heykeller, 1974'te Çin'in Shaanxi eyaletine bağlı Xi'an yakınlarında bir çiftçi tarafından bulunmuştur. Ordunun "İlklerin imparatoru" olarak bilinen Qin Shi Huang'ın mezarını koruduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Üç Krallığın Hikâyesi</span>

Üç Krallığın Hikâyesi, Luo Guanzhong tarafından 14. yüzyılda Çin tarihindeki Han Hanedanı'nın son yıllarına ve 169'da başlayıp toprakların birleştirildiği 280 senesine dek süren Üç Krallık dönemine denk gelen çalkantılı yılları anlatan bir romandır.

<span class="mw-page-title-main">Çin sanatı</span>

Çin sanatı, Çin'de yapılan ya da Çinli sanatçıların yaptığı görsel sanattır. Erken "taş devri sanatı" M.Ö. 10.000 yıllarına dayanır ve çoğunlukla basit çömlekçilik ve heykeller içerir. Bu erken dönemin ardından Çin sanatı, Çin tarihiyle olduğu gibi çoğunlukla yüzlerce sene süren çok sayıda hanedanlık dönemiyle karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çin imparatoru</span>

Çin İmparatoru, MÖ 221'de Qin Hanedanı'nın kurulmasından Qing Hanedanı'nın 1912'de yıkılmasına kadar Çin hükümdarlarının unvanıydı. İmparator, aynı zamanda "Cennetin Oğlu" olarak kabul edilmekteydi. Uygulamada, çoğunlukla olsa da Çin'de her imparator yüksek güç sahibi değildi.

Bu liste Çin hükümdarları listesi'dir. Çin'de Zhou Hanedanı'ndan Qin Hanedanı'na kadar hükümdarlar genellikle "kral" unvanını kullandılar. Çin'in farklı Savaşan Devletler'e bölünmesiyle bu unvanın yaygın olması nedeniyle ülkeyi tek bir devlet halinde birleştiren ilk Çin imparatoru Qin Shi Huang "imparator" (huángdì) unvanını kullanmaya başladı. Çin'de imparator unvanı, 1912'de Qing Hanedanı'nın çöküşüne kadar, Çin'in imparatorluk döneminde kullanılmaya devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Çin İmparatorluğu (1915-1916)</span> MÖ 221 - MS 1912 arasında sürmüş olan tarih çağlarının en uzun süreli imparatorluğu olan Çin İmparatorluğunu canlandırma girişimidir

Çin İmparatorluğu (1915-16), MÖ 221 - MS 1912 arasında sürmüş olan tarih çağlarının en uzun süreli imparatorluğu olan Çin İmparatorluğu'nu canlandırma girişimidir.

Merkezileşme, bir düzenin tüm faaliyetlerinde özellikle de; planlamada, karar almada, strateji ve politika çerçevesinin saptanmasında yetkilerin belirli bir yer ve bir grupta toplanmasıdır. Bu durum önemli kararları alan ve planlamaları yapan güçleri düzenin merkezine taşır.

Shang Yang, Wei Yang olarak da bilinir. Aslen soyadı Gongsun, antik Çin filozofu, siyasetçi ve tanınmış Legalist bilginiydi. Savaşan Devletler döneminde Wei'nin Zhou vasal eyaletinde doğdu, Qin Devletine hizmet eden bir devlet adamı, şansölye ve reformcuydu. Burada politikalarının Qin devletini güçlendiren idari, siyasi ve ekonomik temelleri attığı ve sonunda Qin'in diğer altı rakip devleti fethetmesini sağlayarak Çin'i tarihte ilk kez Qin hanedanlığı altında merkezi bir yönetimde birleştirdi. Hem kendisinin hem de takipçilerinin Çin hukukçuluğu okulu için temel bir felsefi eser olan Lord Shang'ın Kitabı'na katkıda bulunduğunu düşünülmektedir.

Shen Buhai, Han devleti döneminde yaşamış bir Çinli filozof ve devlet adamı. MÖ 354'ten MÖ 337'ye kadar on beş yıl boyunca Zhao altında Han devleti şansölyesi olarak görev yaptı. Senkretist Shi Jiao ve Hukukçu Shang Yang'ın çağdaşı oluğ Zheng devletinde doğdu ve muhtemelen orada küçük bir memurdu. Han, MÖ 375'te Zheng'i fethettikten sonra, Han yetkililerinin saflarında yükseldi, topraklarını böldü ve başarılı bir şekilde reform yaptı. Kendisi ceza hukukuyla uğraşmasa da, idari yenilikleri, en ünlü halefi Han Fei tarafından "Çin Hukukçusu" devlet idaresine dahil edilecekti. MÖ 337'de görevdeyken eceliyle öldü.

<span class="mw-page-title-main">Kenneth Tsang</span>

Kenneth Tsang Kong, Hong Konglu tanınmış aktör.

<span class="mw-page-title-main">Lü Buwei</span>

Lü Buwei, Çin'de Savaşan Devletler Çağı'nda yaşamış bir Çinli tüccar ve devlet adamı. Zhuangxiang ve Ying Zheng'in saltanatı sırasında yaklaşık 16 yıl boyunca Qin devletinin şansölyesi olarak görev yaptı.

Fanyang'ın Lu klanı (范陽盧氏) Doğu Han hanedanlığının sonlarından Song hanedanlığının başlarına kadar etkin olan bir Çin siyasi klanıydı. Zhou hanedanlığı altında bir dükalık devleti olan Qi'deki soylu bir klandan geliyorlardı. Aile adları Lu 盧, Qi'nin yönetici Jiang ailesi tarafından kendilerine verilen tımarın adından türetilmiştir. M.Ö. 386 yılında Tian ailesinden Dük Tai'nin Qi yönetimini Jiang ailesinden almasının ardından Jiang (姜) ailesiyle akraba olan Lu ailesi, kalıtsal tımarlarını ve mülklerini kaybederek diasporada yaşayan bir aile haline geldi. Lu ailesi daha sonra bugünkü Pekin, Tianjin ve Baoding'i kapsayan Fanyang Kumandanlığı'na yerleşmiştir.

Boling Cui Klanı (博陵崔氏) Han Hanedanlığı'ndan Beş Hanedanlık ve On Krallık döneminin sonuna kadar siyasi olarak aktif olan soylu bir Çin klanıydı. Qinghe'nin Cui klanı ile aynı soyu paylaşıyorlardı. Bu klanın kurucu babası Cui Zhongmou (崔仲牟), Qinghe Cui klanının kurucu babası Cui Ye'nin (崔業) küçük kardeşiydi. Babaları Jizi (季子), bu iki klanın ortak atasıydı.