İçeriğe atla

Leyla Asım Turgut

30 Mart 1930 tarihli Havacılık ve Spor dergisinde Leyla Asım Turgut
İstanbul Yelken Kulübü'nde Leyla Asım Turgut'un Madalyaları
1932 tarihli Moderne Welt dergisinde Leyla Asım Turgut

Leyla Asım Turgut (23 Kasım 1911[1][2], İstanbul-1988, İstanbul), Türk mimar, yüzücü.

Türkiye'de erken cumhuriyet döneminin ilk kadın mimarlarından biri ve ilk kadın milli yüzücülerdendir. 1970'li yılların İstanbul'un kültür ortamında yazıları, konferansları ve sanat festivali organizasyonlarıyla etkin olmuştur.

Leyla Hanım, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü akademik kadrosunda yer alan ilk kadın mimar idi. İstanbul Okmeydanı IETT Memur Evleri Gökdelen Projesi, en önemli mimari çalışmalarındandır. Yüzmede Türkiye'de 100 ve 400 metrelerde kırdığı rekor, 22 yıl boyunca kırılamamıştır.

Yaşamı

1911 yılında İstanbul'da Ayaspaşa Hariciye Nezareti Konağında (daha sonra Park Otel binası oldu) doğdu. Babası, Osmanlı Devleti Hariciye Nazırlarından Mustafa Asım Bey, annesi Avusturya'lı Letta Asım Hanım'dır.[3] 1970 yılında verdiği bir röportaja göre ailesinin köklerinin Turgut Reis'e kadar dayanır ve aile bu nedenden dolayı Soyadı Kanunu'ndan sonra Turgut soyadını almıştır.[1] Anne tarafında dedesi, frengi hastalığında dönemin otoritesi kabul edilen Çek asıllı tıp doktoru Franz Mraček, anneannesi ise Sophie Mraček'dir[3]

Babasının Hariciye Nazırı olduğu günlerde doğan Leyla Hanımi ailenin ikinci çocuğudur. 1914-1916 yılları arasında babasının görev yaptığı Tahran'da yaşadı. 1916'da ailecek Viyana'ya yerleştiler. 1916-1931 yılları arasında Viyana'da yaşadı ve liseyi bitiripViyana Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü'nde eğitimine başladı. 1932 yılında İstanbul'a dönüp ailesi ile Moda'ya yerleştiler.

Leyla Hanım, eğitimine Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme Sanatları Bölümü'ne ve ardından Mimarlık Bölümü'nde devam etti. 1939'da bu okuldan mezun oldu.

Mezuniyetinin ardından aynı kurumda akademik kariyerine devam etti ve Robert Vorhölzer'in asistanı olarak çalıştı.[2] Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü akademik kadrosunda yer alan ilk kadın mimar idi.[2] Ankara'da Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde çalıştı ve ayrıca İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde öğretim üyeliği yaptı.[4]

Aziz Ata, Ankara'yı başkent yapmış ve Türkiye büyük bir hızla ilerlemeye, gelişmeye başlamıştı. Onun ilerici ve yapıcı fikirleri ile o kadar dopdolu idim ki, mimar olup yeni baştan yapılan Türkiye'nin toprağı, çamuru ile güzel binalar yapmayı düşündüm gecelerce ... Ve bugün kararımı uygulamanın, Ata'mın gösterdiği yolda yürümenin verdiği kıvanç içerisindeyim ...

İlk Kadın Mimarlarımızdan. Leyla A. Turgut mimariyi seçimini anlatırken[5]

Akademi'deki görevinden ayrıldıktan sonra mesleğini serbest mimar olarak icra etti. Meslek yaşamı boyunca birçok mimari proje gerçekleştirdi. Köy Enstitüleri için açılan bir yarışmayı kazanmasının ardından Samsun'un Ladik ilçesindeki Akpınar Köy Enstitüsü, onun tasarısıyla uygulandı[1] (Akpınar Köy Enstitüsü olarak açılan okul, bir süre Akpınar Anadolu Öğretmen Lisesi olarak da hizmet görmüş 2014'te Akpınar Fen Lisesi olmuştur.).

1944 yılında düzenlenen Çanakkale Zafer ve Meçhul Asker Anıtı Yarışması'na Asım Mutlu ile birlikte katıldı; mansiyon aldı. Harbiye 2 numaralı parkta yapılacak olan Açıkhava Tiyatrosu yarışmasına tek başına katılıp ikincilik kazandı. 1946'da Ankara Teknik Üniversitesi Fizik ve Kimya Fakülteleri Yarışması'nda mansiyon, Suat Erdeniz ile birlikte katıldığı Ankara'da yapılacak sinema-otel yarışmasında ikincilik ödülü aldı.[3]

En önemli çalışması, dönemi için çok katlı sayılan İstanbul Okmeydanı IETT Memur Evleri Gökdelen Projesi olmuştur. 1957 yılında Berkok İlkünsal ile birlikte tasarladığı proje, 1962'de tamamlandı. Bu projeden sonra mimarlık sahasında çalışmaları görülmedi.

1988 yılında İstanbul'da doğduğu semt olan Ayaspaşa'da öldü.[3]

Ailesinden kalan fotoğraflar, belgeleri ve sanat koleksiyonu ile toprak altı koleksiyonunu ve özel eşyalarını, İstanbul Resim Heykel Müzesi, İstabul Deniz Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Türk İslam Eserleri Müzesi ve Çelik Gülersoy Vakfı'nın İstanbul Kitaplığı'na bağışlamıştır.[3]

Spor hayatı

9 Ağustos 1933 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Leyla Asım Turgut ve Demir Turgut kardeşler.
31 Temmuz 1933 tarihli Vakit gazetesinde Leyla Asım Turgut (xx işaretli)

Yüzmeye babasının devlet görevi nedeniyle bulunduğu Avrupa'da tahsil görürken başlamıştır. Şube Kaptanı Rüştü Dağlaroğlu'nun oluşturduğu Fenerbahçe yüzme takımına girmiştir. Girdiği tüm yarışlarda birinci gelerek ve Türkiye rekorlarını ele geçirerek tarihe geçmiştir. Sovyetler Birliği'nde ikili müsabakalara katılmak üzere 1934 yılında[6] ilk kez kurulan Yüzme Milli Takımında İstanbul Yüzme İhtisas Kulübü'nden Cavidan Erbelger ile birlikte dahil edilmiş ve ilk kadın milli yüzücülerden biri olmuştur. Türkiye'de 100 ve 400 metrelerde rakipsiz olmuş ve rekorları 22 yıl kırılamamıştır.[6]

1936 yılı Berlin Olimpiyatları'na yelkenci olarak katılan ağabeyi ile birlikte Almanya'ya giden ekibin içinde yer aldı.

Aktif sporculuğu bıraktıktan sonra Modaspor Kulübü'nde su sporları branşlarının kurulmasına önayak olmuştur.

Sanat ve arkeoloji yaşamı

Çocukluğundan itibaren sanatla içiçe bir yaşam sürdü. 1972 yılında İstanbul Sanat Festivali'nin düzenleme komitesinde Genel Müdür ve Sanat İşleri Yardımcısı olarak görev aldı.

Leyla Hanım, hobi olarak arkeoloji ile uğraştı; ağabeyi ile birlikte toprak altı malzemeleri koleksiyonu yaptı. Anadolu arkeolojisi hakkında bir kitap yazmıştır. Yakın dostu Çelik Gülersoy vasıtası ile Türkiye Turing Otomobil Kurumu bünyesinde konferanslar verdi.

Kaynakça

  1. ^ a b c Parmaksız, Esma İgüs; Koç, Pınar Bolel (2009). "Arşiv, Kadın, Kimlik: MSGSÜ Resim Heykel Müzesi Arşivinden Leyla Turgut Terekesi". Kadın belleğini oluşturma'da kaynak sorunu : Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı 20. Yıl Sempozyumu, 17-19 Nisan 2009, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. İstanbul. ISBN 978-975-8919-44-4. 
  2. ^ a b c Ekincioglu, Meral (15 Eylül 2015). "Leyla Turgut". archnet.org (İngilizce). 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021. 
  3. ^ a b c d e İgüs, Esma (24 Ekim 2023). "Mimar Olmak Ya da Kadın Olmak Tezahürleriyle, Cumhuriyetin İlk Kadın Mimarlarından Leyla Asım Turgut". Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 8 (Dr. Recep Yaşa’ya Armağan): 2730-2777. doi:10.24186/vakanuvis.1341640. ISSN 2149-9535. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  4. ^ "Köy Enstitülerinin Mimarisine Değen Kadın Elleri – Haldun Cezayirlioğlu Koleksiyon". halduncezayirlioglu.com. 14 Nisan 2014. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Toplumda Kadın İlk Kadın Mimarlarımızdan. Leyla A. Turgut". Pirelli Aylık Mecmua, 72. APA Ofset. 1970. ss. 20-21. 
  6. ^ a b Hiçyılmaz, Ergun (20 Haziran 2004). "İlk milli yüzücümüz". Sabah. 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu devlet üniversitesi

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ), merkez kampüsü İstanbul'un Fındıklı semtinde bulunan devlet üniversitesidir. Ağırlıklı olarak görsel sanatlar, mimarlık, sahne sanatları ve müzik alanında eğitim vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Leylâ Saz</span> Türk şair

Leyla Saz, Türk besteci, yazar, şair.

<span class="mw-page-title-main">Sanâyi-i Nefîse Mektebi</span> Osmanlı güzel sanatlar yüksek okulu

Sanayi-i Nefise Mektebi, güzel sanatlar alanında eğitim vermek üzere II. Abdülhamit döneminde İstanbul’da 1882’de kurulmuş bir yüksekokuldur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de mimarlık</span> Türkiyenin mimari geçmişine genel bir bakış

Türkiye'de mimarlık, Türk mimarisi veya Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi 1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin toprakları üzerinde süregelen mimarlık sürecini inceler. Türkiye’deki mimarlık uygulamaları belli dönemlerde yaygın olan mimari akımlardan, cumhuriyet tarihi boyunca yaşanan belli sorunlardan ve çelişkilerden etkilenerek veya onlara tepki olarak oluşmuştur. Bu çelişkilerden başta geleni özellikle cumhuriyetin ilk dönemlerinde gündeme gelen Doğu-Batı ikilemidir. Buna ek olarak ulusal-evrensel, geleneksel-modern veya dindarlık-laiklik gibi ikilemler ve farklı siyasi görüşler de mimarlık uygulamalarının seyrini etkilemiştir. Bu dönemlerin birbirinden kesin olarak ayrılması pek mümkün değildir. Bazı akımlar diğerleri ile iç içe belirli bir zaman dilimine kadar varlığını sürdümüşler; bir dönemin veya ekolün temsilcisi olarak nitelendirilen bazı Türk mimarlar, kariyerlerinin ileriki dönemlerinde daha farklı stillerde de eserler tasarlamışlardır.

Turgut Cansever, Türk mimar, şehir plancısı, düşünür. Dünyada üç kez Ağa Han Mimarlık Ödülü almış tek mimardır. "Bilge Mimar" da olarak anılır. Kent, imar, koruma alanlarında pek çok görev almış, Beyazıt Meydanı'nı tasarlamıştır. Türkiye'deki ilk sanat tarihi doktora tezinin sahibidir.

<span class="mw-page-title-main">Emin Onat</span> Türk mimar

Mehmet Emin Onat, Türk mimar, eski İTÜ rektörü, Mimarlar Odası 1 numaralı üyesi ve DP eski İstanbul Milletvekili (1954-1957). Türkiye'de mimarlık alanında özel bir yeri olan Emin Onat sürekli aşama göstermiş, İTÜ Mimarlık Fakültesi'nin örgütlenmesinde çalışmış, ulusal ve uluslararası boyutta ün yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Turgut Atalay</span> Türk ressam

Turgut Atalay, Türk ressam ve tiyatro dekoratörü.

<span class="mw-page-title-main">Vedat Tek</span> Türk mimar (1873–1942)

Mehmet Vedat Tek, Türk mimar. 20. yüzyılın başlarındaki çalışmalarıyla tanınmakta ve Birinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın Mimar Kemalettin Bey ile birlikte en önde gelen iki isminden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Uğur Tanyeli</span>

Uğur Tanyeli, Türk mimar, akademisiyen, mimarlık tarihçisi ve kuramcısı.

Güzel Sanatlar Birliği İstanbul'lu sanatçıların 1909 yılında kurdukları bir örgütlenmedir. Mimarlık bölümüne ek olarak diğer sanat dalları da mevcut idi.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Asım Turgut</span>

Mustafa Asım Turgut ya da Mustafa Asım Bey Osmanlı Devleti'nin son döneminde hizmet vermiş bir devlet adamıydı.

Turgut Pura, Türk heykeltıraş.

<span class="mw-page-title-main">İnas Sanâyi-i Nefîse Mektebi</span> Osmanlı güzel sanatlar üniversitesi

İnas Sanayi-i Nefise Mektebi, kadınlara güzel sanatlar eğitimi vermek için İstanbul'da 1914 yılında kurulan ve 1920’lerde kız-erkek ayrımının kalkmasına kadar hizmet veren okuldur.

Prof. Dr. Leman Cevat Tomsu, Türk mimar, akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Fenerbahçe (kadın yüzme takımı)</span>

Fenerbahçe kadın yüzme takımı Fenerbahçe'nin kadın yüzücülerinden oluşmaktadır. Branş yüzmenin yanı sıra, 2009 yılından beri senkronize yüzme dalında da faaliyet göstermektedir. Şube merkezi Fenerbahçe Burnu'ndadır.

Cahide Tamer Aksel, Türk, mimar ve ilk Türk kadın restoratör.

<span class="mw-page-title-main">Erol Akyavaş</span> Türk ressam

Erol Hakkı Akyavaş, Türk ressam.

Şadan Bezeyiş Türk sanatçı, ressam ve akademisyen.

Hamit Kemali Söylemezoğlu, Türk mimar, şehir şehir plancısı, yazar ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Park Otel</span> İstanbulda 1930da hizmete girmiş otel

Park Otel, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir oteldi. 1930 ila 1979 yılları arasında hizmet veren otel, Osmanlı Devleti'nin son döneminde Hariciye Konağı olarak hizmet vermiş olan tarihî bir yapıda bulunmaktaydı.