İçeriğe atla

Lewis satranç figürleri

Lewis satranç figürleri (İngilizce : Lewis Chessmen) toplam 78 satranç figüründen oluşan bir karışımdır. Hebrides ada gruplarından sonra en büyüğü olan İskoç Hebridler'deki Lewis adasında(de•en) keşfedilmiştir. Norveç'te üretildiği tahmin ediliyor ve Orta Çağın oyun taşları olarak geçerliliğini koruyor. Ayrıca Roma süsleme sanatının muhteşem bir kanıtıdır.

Kökenleri

Bu satranç figürleri tahminen Norveç'te benzer figürlerin bulunduğu 12. yüzyılın ikinci yarısına dayanıyor.[1] Bu zaman diliminde Satranç Arap Bölgeleri'nden Sicilya ve İspanya üzerinden de Avrupa'ya yayıldı. Akdeniz'de Araplar ile hareketli bir ticaret yapan Vikingler satrancı önceleri İskandinavya'ya getirdiler. Böyle de İskandinav kökenli ancak daha çok arap figürlerine benzeyen 10. yüzyıldan dağınık satranç figürleri ortaya çıktı.[2] Lewis Satranç Figürleri'nde ise önceleri koşucu olarak bilinen Fil Piskopos olarak tasvir edildi.(Esaslı durumu file binen bir süvariydi) Bu sayede bu figürler Batı-Avrupa tipi fügürler olarak kabul edilmektedir.[3]

Lewis satranç figürleri, Romalı tarzda deniz ayısının diş kemiklerinden imal edilmiştir. Bugüne kadar ikisi tamamlanmış olan dört takıma ait toplam 78 figürden oluşmaktadır. Toplam olarak 8 şah (erkek tarzı), 8 şah(kadın tarzı), 16 piskopos(Fil/Koşucu), 15 at, 12 kale ve 19 piyon bulundu. Mezar taşına benzeyen piyonların haricinde tüm figürler insani özelliklere sahiptir. Şah (kadın ve erkek) tahta oturmuş, süvari atın üzerindedir. Elbiseler ve silahlar detaylı bir şekilde işlenmiştir. Örneğin piskoposlar bir piskopos değneği ve İncil ile donatılmıştır. Kalelerden birkaçı kalkanı arkasında vahşi bakış ile dişlerini biribirine bastıran vahşi bir savaşçı olarak tasarlanmıştır. Fakat birçok figür daha çok kederli veya şaşkın yüz ifadelerine sahiptir. En büyük oyun taşı 10,2 cm'ye kadar olan yüksekliğiyle piskoposlardır (filler). Bundan dolayı bir satranç tahtasının çapı 82 cm ye sahip olmalıdır. Figürlerin bazıları aslı itibarı ile kırmızıya boyandığından, satranç tahtasının beyaz ve kırmızı alanlara paylaştırılmış olması gerekir. Beyaz ve siyaha boyananlarda şahsi ve karşı tarafın figürleri pek ayırt edilememektedir.

Satranç figürleri'nin keşfi ve gösterimi

Keşif tarihi açıklık kazanmamıştır. Çeşitli efsaneler ve rivayetler vardır. Figürlerin Isle of Lewis adasına gelişi ile ilgili hakikatlerde meçhuldur. Tahmin edilen, 12. ve 13. yüzyıllarda Isle of Lewis adasında Norveçli bir satıcı tarafından saklanıldığıdır. Lewis Satranç Figürleri, ilk defa 11 Nisan 1831'de Society of Antiquaries of Scotland (İskoçya Antikatoplayıcıları Vakfı) tarafından bir toplantıda sergilenmiştir.

Günümüzde keşfine dair tam bir tarih yoktur. Fakat figürler Uig (Lewis adasında bir yerleşim merkezi) deki körfezin kumsalında gömülü olan bir kamaranın içinde bulunmuş olduğu tahmin edilmektedir. Satranç figürleri ile 14 yazısız levha ve tokalar bulunmuştur.

Satranç figürlerinin koleksiyonu ilk gösterimden sonra dağılmıştır. 10 figür boyacı Charles Kirkpatrick Sharpe tarafından satın alındı. 67 figür ise bugün halen daha sergilendiği Britanya Müzesi tarafından 84 britanya lirası karşılığında satın alınmıştır. Sharpe daha sonraları bir figür daha bulmuş ve elindeki 11 satranç figürünü koleksiyoncu Lord Londesborough'a satmıştır. 1888'de Society of Antiquaries of Scotland tarafından satın alınmış ve onlar Edinburgh'taki Kraliyet Müzesi'ne devredilmiştir.

Arkeolojik açıdan bakıldığında, Lewis Satranç Figürleri İskoçya'nın kuzey yerleşim merkezlerinin kanıtı olarak bakılabilir.[4] Her şeyden önce Britanya Müzesi'nin bu koleksiyonu figürlerin popülaritesine önderlik ediyor. Orta Çağ'ın en meşhur oyun figürleri olarak geçerliliğini korumakla beraber satranç oyuncuları için çeşitli taklitleri elde edilebilir. Harry Potter ve Felsefe Taşı adlı filmde figürlerden kırmızı şah (kadın tarzı olan) Lewis koleksiyonundan uyarlanmıştır. 2002 yılındaki televizyon filmi Geliebte Diebin'de ise bir adet Lewis Figürü, satranç oyununda önemli bir role sahiptir.

Dipnotlar

  1. ^ Ian Armit: The Archaeology of Skye and the Western Isles . Edinburgh University Press, Edinburgh 1996, s. 204.
  2. ^ Rolf Schneider: Alltag im Mittelalter. Das Leben in Deutschland vor 1000 Jahren. Bassermann, 2006, Sayfa 12
  3. ^ H. E. Bird:Chess History And Reminiscences. Kessinger Publishing Co, 2004. ISBN 1-4191-1280-5.
  4. ^ Anna Ritchie: Viking Scotland. B.T. Batsford Ltd, 2001. ISBN 0-7134-7225-1.

Bibliyografya

  • James Robinson: The Lewis Chessmen. British Museum Press, London 2004, ISBN 0-7141-5023-1. (ing.)
  • Neil Stratford: The Lewis Chessmen and the Enigma of the Hoard . British Museum Press, London 1997, ISBN

0-7141-0857-2. (ing.)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Lewis satranç figürleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Satranç</span> İki oyuncu ile oynanan, turnuvaları düzenlenen ve birçok farklı türü olan zeka oyunu

Satranç, iki oyuncu arasında satranç tahtası ve taşları ile oynanan bir masa oyunudur. Dünya çapında turnuvaları düzenlenir ve bir spor dalı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Satranç açılışları</span> satranç oyununun ilk hamleleriyle yapılan dizilim

Satranç açılışları ya da satranç açılımları, bir satranç oyununun ilk adımını oluşturan ve oyun ortasındaki pozisyonu belirlemede önemli olan "açılış hamleleri"dir. Tüm açılış dizilimleri beyazın hamlesiyle başlar ve siyahın bu hamleye yanıt vermesiyle biter. Çok sayıda açılış hamlesi ve bir o kadar da varyantları vardır. Bu açılışlar durgun pozisyon oyunlarından vahşi taktik oyunlarına kadar uzanır. Satranç oyunlarında, oyun 3'e ayrılır. "Açılış" oyunun ilk kısmıdır, piyonlarla merkez kuşatılır ve taş geliştirme yapılır, ardından genelde taş değişiminin yapıldığı "oyun ortası" ve son taşların kaldığı maçın kaderinin hemen hemen belirlendiği "oyun sonu" kısmı gelir.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

İskoçya, Birleşik Krallık'a bağlı dört ülkeden biri. İskoçya anakarası, Büyük Britanya adasının kuzeydeki üçte birlik kısmını kaplar. Güneydoğusunda İngiltere ile 154 km uzunluğunda bir sınırı vardır. Kuzeyi ve batısı Atlas Okyanusu ile, kuzeydoğusu Kuzey Denizi ile ve güneyi İrlanda Denizi ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">British Museum</span> Birleşik Krallık, Londrada bir ulusal müze

British Museum, İngiltere'nin Londra şehrinde bulunan bir insanlık tarihi, sanat ve kültür müzesidir. Sekiz milyon eserden oluşan kalıcı koleksiyonu, dünyanın en büyük ve en kapsamlı koleksiyonlarından biridir. Müze, başlangıcından günümüze kadar insan kültürünün öyküsünü kayıt altına almaktadır. British Museum, tüm bilgi alanlarını kapsayan ilk halka açık millî müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Satranç türevi</span>

Bir satranç türevi, satranç oyunundan türetilmiş, bu oyunla ilgili ya da bu oyuna benzer bir oyundur.

Üstün satranç, 1978 yılında Maxwell Lawrence tarafından bulunmuş bir satranç türevidir. Daha sonra ortaya çıkan ve daha az sayıda açılış durumuna izin veren Satranç960 oyununun da ilham kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Burhan Doğançay</span> Türk fotoğrafçı ve ressam (1929-2013)

Burhan Cahit Doğançay, Türk fotoğrafçı ve ressam. Doğançay esasen, yarım asır boyunca dünyanın muhtelif şehirlerinde izlediği duvarları sanat eserlerine entegre etmesiyle tanınmıştır. En ünlü tablosu olan Mavi Senfoni, 2009 yılında Murat Ülker tarafından 2,2 milyon TL'ye alınmıştır.

<i>Lamassu</i> Mezopotamya mitolojisinde koruyucu ruh

Lamassu, genellikle insan kafalı, boğa ya da aslan gövdeli ve kuş kanatlarına sahip Asur koruyucu tanrısıdır. Bazı yazılarda kadın bir ilahı temsil ettiği tasvir edilmiştir. Lamassu'nun eril karşılığı anlamına gelen şedu daha az kullanılan bir isimdir. Lamassu; burçları, ana yıldızları ve takımyıldızlarını temsil eder.

<span class="mw-page-title-main">George Robert Gray</span>

George Robert Gray, İngiliz zoolog ve yazar. Kırk bir yıl boyunca Londra'daki şu anda Doğal Tarih Müzesi olan İngiliz Müzesi'nin ornitolojik bölümünün başkanıydı. Zoolog John Edward Gray'in küçük kardeşi ve botanikçi Samuel Frederick Gray'in oğluydu.

Dr Alison Morrison-Low, İskoçya Ulusal Müzesi'nden emekli bir bilim baş küratörüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ur Kraliyet Oyunu</span> Antik Mezopotamya kökenli kutu oyunu

Ur Kraliyet Oyunu, bilinen diğer adıyla Yirmi Kare Oyunu ya da kısaca Ur Oyunu, ilk olarak MÖ 3.000'lerin başlarında antik Mezopotamya'da oynanan iki oyunculu strateji yarış türünde bir masa oyunudur. Döneminde Orta Doğu'da tüm sosyal statüdeki insanlar arasında popüler olmuş ve oyunun tahtaları, Girit ve Sri Lanka gibi Mezopotamya dışındaki yerlerde de bulunmuştur. Popülerliğinin zirvesindeyken manevi bir önem kazanmış ve oyundaki olayların bir oyuncunun geleceğini yansıttığına ve tanrılardan veya diğer doğaüstü varlıklardan mesajlar taşıdığına inanılmıştır. Ur Oyunu, Geç Antik Çağ'a kadar popülerliğini korumuş ve muhtemelen zamanla tavlanın ilk biçimlerinden birine dönüşmüş ya da yerini tavlaya bırakmıştır. Neticede Hindistan'ın Koçi kentindeki Yahudi nüfusu dışında her yerde unutulmuş ve bu halk, İsrail'e göç etmeye başladıkları 1950'lere kadar oyunun bir versiyonunu oynamaya devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Burney Rölyefi</span> tarihi eser

Burney Rölyefi, İsin-Larsa veya Eski Babil dönemine ait yüksek kabartmalı Mezopotamya terakota plakadır. Kabartmada kanatlı, çıplak, tanrıçaya benzeyen, kuş pençeli, baykuşlarla çevrili ve iki aslanın üzerine tünemiş bir figür tasvir edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çatal (satranç)</span>

Satrançta çatal, bir taşın aynı anda 2 veya daha fazla taşa saldırdığı bir taktiktir. Saldıran taraf genellikle çatal atılan taşlardan birini almayı veya mat etmekle tehdidi amaçlar. Savunan taraf 2 veya daha fazla saldırıyı tek bir hamle ile savuşturmakta zorlanır.

Ania Bien Amerikalı bir fotoğrafçıdır. Polonya, Krakov'da Polonyalı-Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. 1958'de Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı ve burada resim ve kültürel antropoloji okudu. 1973'ten beri Amsterdam'da yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çifte şah</span>

Çifte şah, satrançta aynı anda 2 taşla birlikte şah çekmeye verilen isimdir. Satranç notasyonunda tek taşla çekilen şah ile aynı sembolle gösterilir. ("+"). Bazı durumlarda "++" şeklinde gösterilse de "++" aslında şah mat durumunun sembolüdür. Bu makalede "++" sembolü mat durumunu göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Timur satrancı</span>

Timur satrancı veya Timurlenk satrancı bir Orta Çağ satranç çeşididir. Modern satranç gibi, shatranj'dan türetilmiştir. Timur satrancı, Türk lider Timur döneminde Orta Asya'da geliştirilmiş, icadı da Timur'a atfedilmiştir. Timur satrancının üst varyantı, Chaturanga'nın daha büyük bir çeşidi olduğundan, yaygın satranca karşılık gelen Shatranj ash-shaghir 'a karşıt olarak Shatranj Al-Kabir olarak da adlandırılır. Oyun genel hatlarıyla modern satranca benzese de önemli farklılıklar bulundurmaktadır, örneğin piyonların çeşitlerinin olması ayırt edici bir özelliktir.

<span class="mw-page-title-main">Martynivka Hazinesi</span>

Martynivka Hazinesi 1909 yılında Ukrayna'nın Çerkası Oblastı'ndaki Martynivka köyünde bulunan 116 gümüş eşyadan oluşan bir hazinedir. Hazine şu anda Kiev'deki Ulusal Tarih Müzesi'nde ve Londra'daki British Museum'da korunmaktadır. Yaklaşık olarak MS 6.-7. yüzyıllara tarihlenmektedir.

Damiano Savunması aşağıdaki hamlelerle başlayan bir satranç açılışıdır:

  1. e4 e5
  2. Af3 f6?

Satrançta batarya, aynı yatayda, dikeyde veya çaprazda iki veya daha fazla taşın bir araya gelmesiyle oluşan bir yapıdır. Rakip şahın korumasını ortadan kaldırma veya sadece taş değişiminde kazançlı çıkmak için bir dizi taşı ortadan kaldırma taktiğidir.

<span class="mw-page-title-main">Mat kalıbı</span> matı sağlayan, tanınmış, özel veya çalışılmış bir taş dizilimi

Satrançta mat kalıbı; matı sağlayan, tanınmış, özel veya çalışılmış bir taş dizilimidir. Bazı mat kalıpları, yeterince sık meydana geldikleri için satranç yorumlarında belirli isimler kazanmıştır. Aşağıdaki diyagramlar, Beyaz'ın Siyah'ı mat ettiği bu tür matları göstermektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.