Kilikya Ermeni Krallığı, Kilikya Ermeni Prensliği ya da kısaca Kilikya, 1080-1198 arası prenslik ve 1198-1375 arası krallık olan Çukurova bölgesinde bulunan bir devlettir. Bölgedeki I. Ruben adında olan bir Ermeni beyi tarafından Bizans İmparatorluğundan aldığı toprak üzerine kurulmuştur ve zamanla daha geniş bir alana yayılmıştır. 1375'te Memlük Sultanlığı tarafından varlığına son verilmiştir.
Levon Bey Balyan Osmanlı döneminde birçok mimari esere imzasını atan Balyan ailesinin son kuşağından bir mimardır.
Balyan ailesi, 18. ve 19. yüzyıllarda hassa mimarı olarak Osmanlı padişahları ve hanedanı tarafından yaptırılan birçok mimari esere imza atan ve birçok mimar yetiştiren Ermeni bir ailedir. Tarihçi İlber Ortaylı, bu ailenin her ne kadar Kayserili olduğu bilinse de aslen Maraş kökenli olduklarını iddia eder.
Anavarza, Türkiye'nin Adana ilinde, Kozan sınırları içerisinde, Kadirli, Ceyhan ve Kozan ilçe sınırlarının kesiştiği yerde, tarihi Kilikya bölgesinde bulunan antik kent. Çevresi mesire yeri olarak kullanılır. Kilikya ovasının önemli merkezlerinden olan Anavarza'nın antik kaynaklarda adı Anazarbos, Anazarba, Aynızarba veya Anazarbus olarak geçer.
Osmanlı Devleti kuruluş döneminde Ermeniler, genellikle Çukurova, Doğu Anadolu Bölgesi ile Kafkasya bölgelerinde bulunan beyliklerin egemenliği altında yaşamışlardır. Bursa'nın başkent olduğu dönemde Ermeni ruhani reisliği başkente alınmıştır. İstanbul'un fethinden sonra da İstanbul'a taşınmış ve daha sonra da İstanbul Ermeni Patrikhanesi kurulmuştur. Ermeniler Anadolu'dan gelen göçlerle İstanbul'da büyük bir cemaat oluşturmuştur.
Ruben Hanedanı, 1080-1375 yılları arasında Kilikya Ermeni Krallığı'nı yöneten ailedir. Bu aile ilk defa Bizans İmparatoru II. Basileios döneminde duyulmaya başlandı. Ülkeyi yöneten hükümdarlar şunlardı:
II. Leo, ayrıca II. Leon, II. Levon ya da II. Levon, Onuncu Kilikya Ermeni Lordu ya da "Dağların Lordu" ve ilk Kilikya Ermeni kralı ya da I. Levon.
IV. Boemondo, ayrıca tek gözlü olarak da bilinir, 1201 ile 1205, 1208 ile 1216 ve son olarak 1219'dan ölümüne kadar Antakya Prensliği prensi. 1187 yılından itibaren Trablusşam Kontudur.
II. Levon ya da Leon II, 1269/1270 yılından 1289 yılına kadar Kilikya Ermeni Krallığı Kralı. Kral I. Hethum ile Kraliçe Zabel çiftinin oğludur. Hethumid Hanedanı üyesidir.
Hethumid Hanedanı, Ayrıca Lampron Ailesi olarak da bilinir, 1226 yılından 1373 yılına kadar Kilikya Ermeni Krallığı yönetmişlerdir. Ruben Hanedanı üyesi ve Kilikya Ermeni Prensliğini Krallık yapıp ilk Kral olarak tac giyen I. Levon'un ölümü ile tacın yasal varisi olan kızı İsabella ile evlenen, Hethum ile başlayıp, çiftin oğlu II. Levon ile devam etmiş Ermeni hanedanıdır.
Krikor aşağıdaki anlamlara gelebilir:
- Aydınlatıcı Grigor ya da Krikor Lusavoriç, Hristiyanlığın Ermeniler arasında yayılmasını sağlayan bir aziz
- Aziz Krikor Lusavoriç Katedrali, Erivan'da yer alan ve Ermeni Apostolik Kilisesi'ne bağlı katedral
- Krikor Ağaton (1823-1868), Ermeni asıllı Osmanlı eğitimci, yönetici ve siyasetci
- Krikor Amira Balyan (1764-1831), Ermeni Osmanlı Balyan Ailesinden gelen mimari
- Krikor Zohrab (1861-1915), Osmanlı Ermeni asıllı siyâsetçisi, hukukçusu ve yazarı
Antakya Halefiyet Savaşı olarak da bilinen Antiochene Veraset Savaşı, 1201 ve 1219 yılları arasında Suriye'nin kuzeyinde, Antakyalı III. Boemondo ile tartışmalı halefi arasında gerçekleşen bir dizi silahlı çatışmadır. Antakya Prensliği, 12. yüzyılın son on yıllarında bölgedeki önde gelen Hristiyan gücüydü; ancak Ermeni Kilikya üstünlüğüne meydan okudu. Suriye'deki önemli bir kale olan Bakras'ın Kilikyalı I. Levon tarafından ele geçirilmesi, 1190'ların başlarında uzun süreli bir çatışma meydana getirmişti. Levon, Antakya'yı ele geçirmeye çalıştı; ancak Yunan ve Latin kentlileri bir komün kurdular ve Ermeni askerlerinin şehri işgal etmesini engellediler. III. Boemondo'nun en büyük oğlu Raymond, 1197'de arkasında Raymond-Roupen adında bir bebek oğlu bırakarak öldü. Çocuğun annesi, Ermenistanlı Alice, I. Levon'un yeğeni ve varsayımsal varisiydi. III. Boemondo ve Antakya soyluları, Raymond-Roupen'in Antakya'daki büyükbabasının yerini alma hakkını doğruladılar; ancak komün III. Boeemondo'nun küçük oğlu, Trablus kontu Boemondo'yu tercih etti.
Sparapet Sempad (1208–1276), bir asil ve Kilikya Ermenistanı'nda Kral I. Hethum'un ağabeyiydi. Kilikya'da diplomat, yargıç ve askeri subay olarak görev yapan, Ermenistan silahlı kuvvetlerinin başkomutanı Constable veya Sparapet unvanına sahip önemli bir figürdü. Aynı zamanda bir yazar ve çevirmendi, özellikle çeşitli yasal metinlerin çevirilerini sağlaması ve Kilikya tarihinin önemli bir kaydı olan Chronique du Royaume de Petite Armenie'nin çevirisiyle tanınıyordu. Mari Savaşı gibi birçok savaşı organize etti ve bu savaşlarda görev aldı ve kardeşi Kral Hethum tarafından Moğol İmparatorluğu ile gerçekleştirilen müzakerelerde önemli bir müzakereci olarak görevlendirildi.
Ermeni edebiyatı, Ermenice olarak üretilmiş sözlü veya yazılı eserleri kapsar.
Mari Muharebesi, 24 Ağustos 1266'da Mısır Memlûk Devleti ile Kilikya Ermeni Krallığı arasında yapılan bir çatışmadır.