İçeriğe atla

Levedi

Tamás Tulipán'ın modern portresi

Levedi veya Lebed,[1][2][3] Levedias, Lebedias ve Lebedi[4] (Yunanca: Λεuεδίας)[5] Macarların bilinen ilk lideri olan bir Macar reisiydi.[6][7][8][9]

Konstantin VII Porphyrogenitus'un De Administrando Imperio'suna göre, Macar halkının Hazarlarla yaptığı tüm savaşlarda gösterdiği ittifak ve cesaret nedeniyle "ilk voyvoda" Levedi ("protos voevodos", Yunanca: πρώτος βοέβοδος) Yiğitliğiyle de ünlü olan Macarlardan biri, "ondan çocuk sahibi olsun diye" Hazar soylu bir hanımla evlendirilmişti.[10] Ancak Levedi'nin bu hanımdan çocuk yapmadığı ortaya çıktı.

Daha sonra Hazarlar, Peçenekleri yenerek onları Macar topraklarına yerleşmeye zorladıktan sonra onları mağlup edip ikiye böldüler ve Hazarlar Levedi'yi seçtiler, "Macarlar arasında ilk"[10] ve "[Hazarların] sözüne ve [onların] emirlerine itaat edebilmesi" için onu Macar kabilelerinin prensi yapmaya çalıştı. Böylece Konstantin'e göre Hazar kağanı, Macar kabileleri üzerindeki hükümdarlığını güçlendirmek için onların komutasının merkezileştirilmesini başlattı.[11][12] Ancak Levedi, "bu kural için yeterince güçlü" olmadığı için reddetti. Konstantin bunun yerine Levedi'nin Macarların prensi olarak başka bir Macar voyvodası Álmos veya oğlu Árpád'ı önerdiğini iddia ediyor.

Ad ve unvan

Levedi'nin yaşamına ilişkin tek kaynak, Bizans İmparatoru Constantine Porphyrogenitus'un 950 civarında yazdığı De Administrando Imperio adlı kitaptır.[13] Bir teoriye göre adı, ortak Slav sözcüğü olan "Lebedi", kuğudan türemiştir.[14] Tarihçi Omeljan Pritsak'a göre Levedi'nin adı -aslında bir unvandır- Türkçedeki "alp edi" veya "cesur efendi" ifadesinden türemiştir.[13] Pritsak'ın teorisini reddeden Macar tarihçi Gyula Kristó, Levedi'nin adının Macarca "lesz" ("olmak") fiiliyle bağlantılı olduğunu söylüyor.[15] Diğer akademisyenler ismin kökeninin muhtemelen Fin-Ugor olduğu konusunda hemfikirdir.[16][17]

Kaynakça

  1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dictionary isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  2. ^ Lukinich, Imre (1968). A History of Hungary in Biographical Sketches. Books for Libraries Press. ss. 7-9. ISBN 9780836906356. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  3. ^ Bartha, Antal (1976). Hungarian Society in the 9th and 10th Centuries Volume 85. Akadémiai Kiadó. s. 48. ISBN 9789630503082. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  4. ^ Nagy, Sándor (1973). The Forgotten Cradle of the Hungarian Culture. Patria Pub. s. 136. ISBN 9780919368040. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  5. ^ Tóth 2015, s. 84.
  6. ^ Pop, Ioan Aurel; Csorvási, Veronica (1996). Romanians and Hungarians from the 9th to the 14th Century The Genesis of the Transylvanian Medieval State. Centrul de Studii Transilvane; Fundația Culturală Român. ss. 62; 227. ISBN 9789735770372. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  7. ^ Mekhon Ben-Tsevî shel yad Yitsh.ak. Ben-Tsevî (Yerûšālayim) (2007). The World of the Khazars New Perspectives. Brill. s. 274. ISBN 9789004160422. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. It is related that sometime earlier the Khazar ruler wanted to promote Levedi, a Hungarian chieftain to become the first arkhon among the Hungarians. 
  8. ^ Frank Northern Magill (2007). Great Events from History: Ancient and Medieval Series: 951-1500. Salem Press. s. 1212. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. [...] the temporary settlements of Levedia and Etelköz. The former is called after Levedi, the first Hungarian chieftain to be mentioned by name. 
  9. ^ Gyula Moravcsik, Constantine Porphyrogenitus de Administrando Imperio 7 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1967, p 171
  10. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; admin isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  11. ^ Kristó 1996, ss. 160–161.
  12. ^ Spinei 2003, s. 33.
  13. ^ a b Kristó 1996, s. 112.
  14. ^ Kristó 1996, s. 107.
  15. ^ Gy Ránki, György Ránki, (Ed.) (1984). Hungarian History--world History. Akadémiai K VIII. s. 10. ISBN 9789630539975. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 
  16. ^ Alfried Wieczorek, Hans-Martin Hinz, (Ed.) (2000). Europe's Centre Around AD 1000. Theiss. s. 370. ISBN 9783806215496. 
  17. ^ Kósa, László (1999). A Companion to Hungarian Studies. Akadémiai Kiadó. s. 43. ISBN 9789630576772. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macarlar</span> Macaristan vatandaşları veya sakinleri

Macarlar, ağırlıklı olarak Macaristan'da, ayrıca azınlık topluluklar halinde Orta Avrupa'da yaşayan ve Fin-Ugor dil ailesine bağlı Macarcayı konuşan halk.

Kabarlar, 9. yüzyılda Hazarlar’dan ayrılarak Macar kabilelerine katılan Türk halkı.

<span class="mw-page-title-main">Ügyek</span>

Ügyek veya diğer adıyla Ugek, Álmos'un babası, ilk Macar Prensi'dir. Karısı Emese, rüyasında Tuğrul kuşunu görmüş ve Álmos doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Macar mitolojisi</span>

Macar mitolojisi, efsaneleri, masalları, olağanüstü öyküleri, insanüstü varlıkları ve tanrıları içeren bir anlatılar ve derlemeler bütünüdür.

<i>De Administrando Imperio</i>

De Administrando Imperio, 10. yüzyıl, Bizans İmparatoru VII. Konstantinos (905-959) tarafından yazılmış eserin Latince başlığı. Çalışmanın Grekçe orijinal adı Grekçe: Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν, Pros ton idion yion Romanon. Bu eser Konstantinos'un oğlu ve halefi, II. Romanos için yazılmış bir iç ve dış politika kılavuzudur. Eserin bulunan en eski el yazması geç 11. asırdan kalmadır. Kitabın şimdiki Latince başlığı ilk defa Hollandalı bilgin Johannes Meursius tarafından 1611'de eserin tercümesinde kullanılmıştır ve sonradan eserin evrensel adı olmuştur.

Maria Komnini, Macaristan kralı IV. Stefan'ın eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Álmos</span>

Álmos veya Almoş (820-895), Macar kabilelerinin öncüsü, hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Prensliği</span> İlk resmi Macar Devleti

Macaristan Prensliği veya Macaristan Dükalığı, Karpat Havzası'nın 9. yüzyıldaki Macar fetihinin ardından 895-896 yılında kurulan, ilk belgelenmiş Macar devletidir. Árpád liderliğindeki bir kabile ittifakı oluşturan yarı göçebe bir halk olan Macarlar Karpatlar'ın doğusundaki eski beylikleri olan Etelköz'den gelmişlerdir. Ancak Macar komutanlarının yönettikleri bölgelerde yarı bağımsız şehir devletleri haline dönüşmesi üzerine Macaristan Prensliğinin askeri başarılarına rağmen gücü gittikçe azalmaya başlamıştır. Bu bölgeler ilerleyen dönemlerde yine Arpad hanedanlığından olan I.István yönetimi altında birleşmiştir. Yarı göçebe olarak yaşamakta olan Macar nüfusu bu dönemle beraber yerleşik yaşamı benimsemeye başlamıştır. I.István dönemine dek kabilelere ayrılan macar toplumu I.István ile beraber devletleşmeye yönelik adımlar atmaya başladı. Macaristan Prensliği böylelikle 1000 yılında I.István tarafından Macaristan Krallığı'nın kurulması üzerine son bulmuştur. Bu sebeptendir ki Macarlar için, 896 ve 1000 yılları arasındaki dönem beylik dönemi olarak kabul görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Leon Rabduhos</span> Bizans aristokrat ve diplomat

Leon Rhabdouchos ya da Rhabduchus, Bizans aristokrat ve diplomat.

<span class="mw-page-title-main">Árpád</span> Büyük Macar Prensi

Árpád , 9 ve 10. yüzyılların başında Macar kabileleri konfederasyonunun başı. Macarların kutsal hükümdarı (kende) veya askerî lideri (gyula) olarak görev yapmış olabilir. Farklı kaynakların çelişkili bilgiler vermesinden ötürü hayatına dair çoğu detay tarihçiler arasında tartışmalıdır. Bu çelişkilere rağmen Macarların çoğu onu "ülkemizin kurucusu" olarak anar ve Macarların Karpat Havzası'nı ele geçirmesinde Árpád'ın önemli rolü, daha sonraki bazı tarihi kayıtlarda vurgulanmıştır. Árpád ile başlayan hanedanlık, 1301 yılına kadar Macaristan Krallığı'nı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zoltán</span>

Zoltán veya Zolta, Gesta Hungarorum'da 907 yılı civarında babası Árpád'ın yerine geçen Macarların üçüncü büyük prensi olarak anılmaktadır. Diğer vakanüvislerin onu Macar yöneticiler arasında listelememesinden ötürü modern tarihçiler, Zoltán'ın egemenliğine dair bu raporu reddetmektedir fakat Zoltán tahta asla oturmasa bile Macaristan'da 955 yılı civarlarından sonra hüküm süren tüm hükümdarların Árpád Hanedanı'na bağlı olarak Zoltán'ın soyundan geldiğine dair görüş birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">I. István</span> Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001den 1038deki ölümüne kadar Macaristanın ilk kralı

I. István veya Aziz István Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Pál Tomori</span> Macar Katolik Din Adamı ve asker

Pál Tomori Katolik keşiş ve Macaristan'ın Kalocsa başpiskoposuydu. 1523 yılında Sremska Mitrovica yakınlarında bir Osmanlı ordusunu yendi.

<span class="mw-page-title-main">Macar Kabileleri</span>

Macar kabileleri veya Macar boyları, Ural Dağları bölgesinden gelen bu klanlar 9. yüzyılın sonlarında Karpat Havzası'nı işgal edene ve ardından Macaristan Prensliği'ni kurana kadar, Macarların yaşadığı temel siyasi birimlerdi.

<span class="mw-page-title-main">II. Béla</span> Macaristan kralı (1108-1141)

II. Béla, , 1131'den itibaren Macaristan ve Hırvatistan Kralıdır. İsyancı babası Álmos ile birlikte Álmos'un kardeşi Macaristan Kralı Coloman'ın emriyle gözleri kör edildi. Béla, Coloman'ın oğlu II. István döneminde manastırlarda büyüdü. Çocuksuz kral II. István, Béla'yı Helena ile evlendirdi. II. Béla'nın hükümdarlığı boyunca Helena kocasının eş yöneticisi olacak görev yaptı.

Yula, Müslüman ve Bizans kaynaklarına göre 9. ve 10. yüzyıllarda Macar kabile federasyonunun liderlerinden birinin ve sıralamada ikinci olanın ünvanıydı. En eski Macar kaynaklarında ünvan adı yalnızca kişisel ad olarak kaydedilir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Ladislaus</span> Macaristan Kralı (1262-1290)

IV. Ladislaus, Kuman Ladislaus olarak da bilinir, 1272'den 1290'a kadar Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. Annesi Elizabeth, Macaristan'a yerleşmiş pagan Kumanlardan bir reisin kızıydı. Yedi yaşındayken Sicilya Kralı I. Charles'ın kızı Elisabeth ile evlendi. Asi bir lord olan Joachim Gutkeled onu kaçırıp hapse attığında, Ladislaus henüz 9 yaşındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Macar folklorunda Şamanistik kalıntılar</span>

Macar şamanizmi, Macar halk masallarının, şarkılarının, dilinin, karşılaştırmalı kültürlerinin ve tarihi kaynaklarının etnografik verilerini analiz etmek ve araştırmak için tasarlanmış etnolojideki karşılaştırmalı yöntemlerle keşfedilir.

<span class="mw-page-title-main">Emerik</span> Macar kralı (1174-1204)

Emerik, aynı zamanda Henry veya Imre olarak da bilinir, 1196 ile 1204 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıydı. 1184 yılında babası Macaristan Kralı III. Béla, kral olarak taç giymesini emretti ve 1195 civarında onu Hırvatistan ve Dalmaçya'nın hükümdarı olarak atadı. Emerik, babasının ölümünden sonra tahta çıktı. Saltanatının ilk dört yılında, Emerik'i kendisini Hırvatistan ve Dalmaçya'nın hükümdarı yapmaya zorlayan asi kardeşi András ile savaştı.

<span class="mw-page-title-main">III. Ladislaus</span> Macaristan kralı (1199-1205)

III. Ladislaus, 1204 ile 1205 yılları arasında Macaristan ve Hırvatistan Kralıdır. Kral Emerik'in tek çocuğudur. Ladislaus, küçük oğlunun verasetini güvence altına almak isteyen hasta babasının emriyle kral olarak taç giydi. Ölen kral, kardeşi András'u Ladislaus'un küçük olduğu dönem için naip yaptı. Ancak Dük András çocuğun çıkarlarını göz ardı etti. Sonuç olarak, Ladislaus'un annesi Aragonlu Konstanz, Ladislaus'u da yanına alarak Avusturya'ya kaçtı. Ladislaus beklenmedik bir şekilde Viyana'da öldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.