İçeriğe atla

Letonya tarihi

Letonya tarihi
Antik Çağlar
Fin-Ugor kavimleri
Hint-Avrupa kavimleri
Orta Çağ
Principality of Jersika
Principality of Koknese
Tālava
Livonya Haçlı Seferi
Livonyalı Kılıç Kardeşleri
Livonya Tarikatı
Archbishopric of Riga
Bishopric of Courland
Terra Mariana
Baltık Almanları
Yeni Çağ'dan Yakın Çağ'a
Livonya Dükalığı
Kurlandiya ve Semigalya Dükalığı
Büyük Kuzey Savaşı
I. Dünya Savaşı
Ober Ost
Letonya Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti
Letonya Bağımsızlık Savaşı
Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı
II. Dünya Savaşı
Reichskommissariat Ostland
Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Orman Kardeşleri
Şarkı Devrimi
Letonya Cumhuriyeti

Letonya tarihi bugünkü Letonya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Orta Çağ

1200 yılında Baltık kavimlerinin yaşadığı bölgeler

İnsanların Litvanya topraklarına ilk olarak yerleşmesinin son Buzul Çağı'nın sona erdiği MÖ 10000 yılı civarında olduğu sanılmaktadır. MÖ 2500 civarında bölgeye Hint-Avrupa kavimleri yerleşti ve MÖ 2000 civarında Baltık halklarının etnik bilinci oluşmaya başladı. Günümüzdeki Letonyalılar ve Litvanyalılar bu Baltık halklarından gelmektedirler. İlk Çağ ve Orta Çağ'da mevcut olan çeşitli Baltık halkları (tarih boyunca eriyerek yok olmuşlar, sadece bu iki halk günümüze kadar ulaşmışlardır.

12. yüzyılda bölgeye ticaret amacıyla gelen Cermenler bölgede yaşayan Pagan Baltık ve Fin-Ugor halklarını Hristiyanlığa davet ettiler. İsteksiz halka Hristiyanlığı zorla kabul ettirmek amacıyla Papa tarafından asker gönderildiği bilinmektedir. Letonya'nın başkenti Riga 1201 yılında Cermenler tarafından kuruldu. 13. yüzyılda Töton şövalyeleri Estonya ve Letonya topraklarında Livonya Konfederasyonu adı verilen bir konfederasyon kurdular. 1282 yılında Riga dahil birçok Letonya kentleri Kuzey Alman Ticaret ortaklığı olan Hansa Birliği'ne katıldılar. Böylece Riga Doğu Baltık ticaret yollarında önemli bir yer kazandı.

Leh ve İsveç egemenliği

Lehistan-Litvanya Birliği döneminde Letonya

1558-1582 yılları arasında Rusya'yla Lehistan, Litvanya ve Danimarka arasında yapılan Livonya Savaşı Rusya'nın yenilgisiyle sonuçlanınca bölge önce Litvanya Grandüklüğü, sonra da Lehistan-Litvanya Birliği'nin eline geçti. Bu dönemde yayılmaya başlayan Protestanlık Letonya'yı da etkiledi. Bazı bölgeler Luthercilik etkisi altında girerken diğer bölgeler Katolik kaldı. 1600-1629 yılları arasındaki Lehistan-İsveç Savaşı Lehistan'ın yenilgisiyle sonuçlandı. Riga İsveç'in eline geçti. Diğer bölgeler Lehistan'ın elinde kaldı. Lehistan'ın 1793 yılında parçalanmasından sonra da Letonya Çarlık Rusyası'nın eline geçti.

Rusya egemenliği

19. yüzyılda Letonya hızla gelişerek Rusya'nın en gelişmiş bölgelerinden biri haline geldi. Serflik kaldırıldı. Sanayi gelişti. Bağımsızlık talepleri yükseldi. Letonya'daki Rus egemenliği I. Dünya Savaşı'na kadar devam etti. Savaş sırasında Letonyalılar hem Alman hem de Rus tarafında savaştılar. Savaşın sona ermesiyle 18 Kasım 1918 tarihinde Letonya bağımsızlığını ilan etti. 22 Eylül 1921'de de Milletler Cemiyeti'ne üye kabul edildi. 1930'larda Letonya Avrupa'nın en zengin bölgelerinden biri haline geldi.

Yakın tarih

Letonya Sovyet Cumhuriyeti bayrağı

II. Dünya Savaşı'ndan önce Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında yapılan Molotov Ribbentrop Paktı sonucu Letonya SSCB'nin kontrolü altına girdi. Ancak 1 Temmuz 1941 tarihinde Alman ordusu Riga'ya girdi ve Letonya'nın büyük bir bölümü Alman ordusu tarafından işgal edildi ve ülkenin Yahudi halkı holokosta tabi tutuldu. 85.000 civarında Yahudi Letonya vatandaşı öldürüldü.

1944 yılında Sovyet ordusu Letonya'ya girdi ve böylece Alman işgali sona erdi. Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. 1941-1952 yılları arasında Litvanya Stalinizm'in en katı örneklerinden birine sahne oldu.

1980'lerin sonunda Sovyetler Birliği çözülmeye başladı. Baltık Ülkelerinde Sovyet baskısına karşı eylemler yapıldı. 23 Ağustos 1989 tarihinde Litvanya, Letonya ve Estonya'daki halk el ele tutuşarak Tallinn'den Riga'ya oradan da Vilnius'a kadar uzanan 600 kilometrelik bir insan zinciri oluşturarak dünyaya seslerini duyurmayı başardılar. Şarkı Devrimi adıyla anılan bu devrimi takiben 21 Ağustos 1991 tarihinde Letonya SSCB'den bağımsızlığını ilan etti. 2004 yılında da Letonya Avrupa Birliği'ne ve NATO'ya üye kabul edildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Letonya</span> Kuzey Avrupada yer alan bir ülke

Letonya ya da resmî adıyla Letonya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'da yer alan bir ülkedir. Kara sınırlarını kuzeyde Estonya, güneyde Litvanya; doğuda ise Rusya ve Belarus ile paylaşmaktadır. Aynı zamanda Letonya, İsveç ile denizden sınırdaştır. Letonya'nın en büyük şehri ve başkenti Riga'dır. 1 Mayıs 2004'ten beri Avrupa Birliği üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">XII. Karl</span> İsveç kralı

XII. Karl ya da Türkçe kaynaklarda kullanılan lakabıyla Demirbaş Şarl, 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 tarihleri arasında İsveç kralı. Bağlı bulunduğu hanedan Wittelsbach Hanedanı'nın bir kolu olan "Palatina-Zweibrücken" Hanedanı idi. XII. Karl'ın babası XI. Karl ve annesi Ulrika Elanoara Danimarkalı idi. Bunların hayatta kalan tek erkek çocuğu olarak 5 Nisan 1697'de babasının ölümü üzerine XII. Karl adıyla daha 14 yaşında İsveç Krallığı kralı ve babasının hanedanının hükümdarı olduğu modern Almanya'da bulunan "Palatina-Zweibrücken Dükü" oldu ve iki hükümdarlığı 30 Kasım 1718'de daha 36 yaşında iken Fredrikshald kuşatması sırasında öldürülmesine kadar yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Riga</span> Letonyanın başkenti

Riga, Letonya'nın başkentidir. Baltık Denizi'ne şehrin ortasından geçen Daugava Nehri ile açılır. Şehir 56° 58¹ Kuzey Paraleli, 24° 8¹ doğu boylamında yer alır. Riga, Baltık devletleri içinde en büyük şehir olmasının yanı sıra, önemli bir kültür, siyaset, eğitim, finans, ticaret ve endüstri merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Litvanya tarihi bugünkü Litvanya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Estonya tarihi, bugünkü Estonya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Konfederasyonu</span>

Livonya Konfederasyonu günümüzdeki Estonya ve Letonya topraklarında Töton şövalyeleri tarafından Ridzene ve Daugava nehirleri daha sonra Riga Şehri olacak bölgede kurulmuş, 1228-1560 yılları arasında var olmuş bir konfederasyondu. Livonya Tarikatı, Riga Başpiskoposluğu, Dorpat Piskoposluğu, Ösel-Wiek Piskoposluğu ve Kurlandiya Piskoposluğu olarak 5 küçük devletçikten oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Savaşı</span>

Livonya Savaşı 1558–1582 yılları arasında Rusya Çarlığı ile Danimarka, Litvanya Grandüklüğü, Lehistan Krallığı ve İsveç Krallığı'ndan oluşan bir koalisyon arasında yapılmış uzun süreli bir savaştır.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kurlandiya</span> tarihi bölge

Kurlandiya, bugünkü Letonya'ya bağlı tarihi bölge. Çoğu zaman Semigalya ve Selonya adlı iki bölge ile beraber anılır.

Şyaulyay Taarruzu, Kızıl Ordu'nun 1. Baltık Cephesi kuvvetlerince girişilmiş bir taarruzdur ve genellikler Bagration Harekâtı olarak bilinir. Taarruz, Belarus Stratejik Taarruz Harekâtı'nın üçüncü evresinde girişilen bir harekâttır ve ana taktik hedefi Şyaulyay kenti olarak, Alman kuvvetlerinin Litvanya'dan çıkarılmasını amaçlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Baltık Yolu</span>

Baltık Yolu veya Baltık Zinciri, Özgürlük Zinciri olarak da bilinen ve 23 Ağustos 1989'da düzenlenen barışçıl bir siyasi gösteri. Yaklaşık iki milyon gösterici, Sovyetler Birliği'nin üç Baltık cumhuriyeti olan Estonya SSC, Letonya SSC ve Litvanya SSC'de el ele tutuşarak toplamda 675,5 kilometre uzunluğunda bir insan zinciri oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Livonya</span> Baltık Denizinin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge

Livonya, Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge. Adını günümüz Letonya kıyılarında yaşayan Livonyalılardan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Letonya Bağımsızlık Savaşı</span>

1918-1920 yılları arasında iki yıla yakın sürmüş Letonya bağımsızlık savaşı.

<span class="mw-page-title-main">Letonya kültürü</span>

Letonya kültürü, geleneksel Letonya ve Livonya mirasını ülkenin çeşitli tarihi mirasının etkileriyle birleştirir.

<span class="mw-page-title-main">Livonya Guberniyası</span>

Livonya Guberniyası, Rus İmparatorluğu'nun guberniyalarından biriydi. Guberniya, üç Baltık guberniyasından biri olup günümüz Letonya'nın kuzeyini ve Estonya'nın güneyini kapsamaktaydı. Guberniyanın merkezi Riga idi.

<span class="mw-page-title-main">Baltık Almanları</span>

Baltık Almanları veya Balt Almanlar günümüzde Estonya ve Letonya'nın bulunduğu Baltık Denizi'nin doğu kıyılarında yaşayan etnik Alman halk. 1939'da yeniden yerleştirilmelerinden bu yana, Baltık Almanlarının sayısı belirgin şekilde azalmıştır. Baltık Almanlarının soyundan gelen kişiler günümüzde en yoğun olarak Almanya ve Kanada'da yaşarlar. Letonya ve Estonya'da hala birkaç bin Balto-Almanın yaşadığı tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İlk Letonya Ulusal Uyanışı</span>

İlk Letonya Ulusal Uyanışı veya İlk Uyanış, 1850-1880 yılları arasında Letonya'daki Baltık Alman hakimiyetine karşı çıkan bir grup iyi eğitimli olan Genç Letonyalılar arasında kültürel ve ulusal bir uyanış hareketiydi. Courland Valiliği, modern Letonya ulus devletinin temelini oluşturdu. Bu, Genç Letonyalılar Avrupa romantik milliyetçilik hareketlerinden ve Çek Ulusal Dirilişinden etkilenmiştir. Çabalarının çoğu Letonyalıları eğitmek, Almanları eleştirmek ve damgalamayı Letonca dilinden, geleneklerinden ve kültüründen çıkarmak için harcandı. Hareket, 1850'den sonra Livonya Valiliği'nde en yüksek eğitim yeri olan Tartu Üniversitesi'nde başladı ve yaklaşık 30 etnik Letonyalı öğrenci katıldı. Courland'dan bir öğrenci olan Krišjānis Valdemārs, yurt odasında kendini o zaman duyulmamış bir Letonya olarak tanımlayan bir not yayınladı. Çok geçmeden 10-13 kişilik bir grup onun etrafında büyüdü; Alman baskısı Letonyalıların durumu hakkında tartıştıkları “Letonya akşamları” düzenlediler. Juris Alunāns ve Krišjānis Barons kısa süre sonra lider üye oldular. Mājas Viesis ve Pēterburgas Avīzes gazetelerini kurdular. Hareket başlangıçta onu Alman hakimiyetinin olduğu Baltık eyaletlerine karşı bir araç olarak gören Rus yetkililer tarafından desteklendi. 1868'de Genç Letonyalı Fricis Brīvzemnieks, dainas olarak bilinen Letonya halk şarkılarını toplamaya başladı. Çalışmalarına 1894'te ilk dainas kitabını yayınlayan ve sonunda Dainas'ın Babası (Dainutēvs) olarak bilinen Krišjānis Barons tarafından devam edildi. Bir başka edebi aktivist, 13. yüzyıl Livonya Ryhmend günlüklerinde kırmızı-beyaz-kırmızı bayraktan söz eden öğretmen Atis Kronvalds'dı. Bu renkler sonunda Letonya'nın bayrağı oldu. Kronvalds, Letonyalılar arasında eğitimi teşvik etmek için yorulmadan çalıştı ve birçok yeni kelime oluşturarak Letonca dilini modernize etti. 1868'de, başlangıçta, Estonya mahsulü başarısızlığı mağdurlarına yardım etmek için bir yardım kuruluşu olarak, Riga ve bölgelerinde Letonya kültürel yaşamını organize eden Riga Letonya Derneği kuruldu. Olfdolfs Alunāns liderliğindeki ilk Letonya tiyatro topluluğu burada kuruldu ve Letonya'da oyun yazarlığının doğmasına neden oldu. 1873 yılında, ilk Letonya şarkı festivali Riga'da yapıldı, bu sırada şarkıların çoğu Letonya halk şarkılarıydı. Orada yapılan yeni şarkılardan biri, Baumaņu Kārlis'in bestelediği bir şarkıydı, daha sonra Letonya'nın milli marşı oldu. Milliyetçiliğin büyümesinden korkan orijinal adı “Tanrı, Letonya'yı korusun!” Rus sansürleri tarafından “Tanrı, Baltıkları kutsasın” olarak değiştirildi.1888'de, Andrejs Pumpurs tarafından yazılan ulusal destan Lāčplēsis ilk olarak yayınlandı. lk Uyanış, çoğunlukla iyi eğitimli sınıflar arasında kültürel bir hareketti ve Letonya toplumu daha olgunlaştıkça, yeni siyasi ve bilimsel fikirlerle ilgilendikçe kısa sürede ivme kaybetti. Önde gelen Genç Letonyalıların çoğu evlerinden uzakta erken öldü veya Rusya'da çalıştı. Letonyalılar ayrıca okullarda Letonca kullanımının yasaklandığı bir Ruslaşma dalgası yaşadılar. İlk Uyanışı, çok daha politik olan ve Sosyal Demokrat Parti'nin kurulmasına yol açan Yeni Akım hareketi izledi. İlk Uyanış'ın folkloğa olan ilgisi, 1920'lerde Ernests Brastiņš ve Kārlis Marovskis-Bregžis tarafından yaratılan Baltık neopagan hareketi Dievturība tarafından sürdürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Batı Rusya Gönüllü Ordusu</span> Rus İç Savaşı sırasında Baltıktaki Rus savaş ağaları

Batı Rus Gönüllü Ordusu veya Bermontiyalılar, Rus İç Savaşı'nın 1918-20 yılları arasında eski Rus İmparatorluğu'nun Baltık vilayetlerinde bir orduydu.

<span class="mw-page-title-main">Baltık Landeswehr</span>

Baltık Landeswehr veya Baltık Bölgesel Ordusu, 7 Kasım 1918'den 3 Temmuz 1920'ye kadar Couronian ve Livonian soylularının birleşik silahlı kuvvetlerinin adıydı. Temmuz 1920'de Letonya Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği arasında imzalanan barış antlaşmasının ardından Baltık Landeswehr güçleri Letonya Silahlı Kuvvetleri'ne katıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.