Leopar (film)
| Il gattopardo | |
 "Leopar" (Il gattopardo) filminin Fransızca bir sinema afişi | |
| Yönetmen | Luchino Visconti |
|---|---|
| Yapımcı | Goffredo Lombardo |
| Senarist | Suso Cecchi d'Amico Giuseppe Tomasi di Lampedusa (roman) |
| Oyuncular | Burt Lancaster Claudia Cardinale Alain Delon |
| Müzik | Nino Rota |
| Görüntü yönetmeni | Giuseppe Rotunno |
| Kurgu | Mario Serandrei |
| Stüdyo | Titanus Pathé |
| Dağıtıcı | 20th Century-Fox |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram, tarih, dönem, epik, aşk |
| Renk | Renkli (Technicolor) |
| Yapım yılı | 1963 |
| Çıkış tarih(ler)i | Mayıs, 1963, Cannes Film Festivali Ocak 1965, İstanbul (Yeni Melek ve Site Sinemaları) |
| Süre |
|
| Ülke |  İtalya Fransa ortak yapımı |
| Dil | İtalyanca (yer yer Latince) Ayrıca filmin bir İngilizce versiyonu da var |
| Diğer adları | Leopar (Türkiye) Le guépard (Fransa) The Leopard (ABD/İngiltere) El gatopardo (İspanya) Der Leopard (Batı Almanya/Avusturya) |
Leopar, 1963 İtalya - Fransa ortak yapımı dönemsel tarihi filmdir. Özgün adı Il gattopardo olan ve ortak yapımcı ülke Fransa'da Le guépard adıyla gösterilen film Türkiye'de ilk kez Ocak 1965'te sinemalarda gösterime girmiştir.[1]
İtalyan Yeni Gerçekçiliği sinema akımının usta yönetmenlerinden Luchino Visconti'nin bazılarınca en iyi filmi sayılan ve çekmiş olduğu tarihsel epiklerin en kişiseli olarak değerlendirilen "Leopar",[2] Sicilyalı yazar Giuseppe Tomasi di Lampedusa'nın ölümünden bir yıl sonra, 1958'de yayımlanan aynı adlı çok satan otobiyografik romanından uyarlanmıştır.
Filmin uluslararası bir oyuncu kadrosu vardır. Bu oyuncuların arasında Amerikalı aktör Burt Lancaster ve Fransız Alain Delon'un yanı sıra İtalyan oyuncular Claudia Cardinale, Terence Hill ve Giuliano Gemma sayılabilir. "Super Technirama 70" geniş perde sistemiyle çekilmiş görüntülerinin Giuseppe Rotunno'ya ait olduğu filmin özgün müziğini Nino Rota bestelemiştir. Bu epik dönem filmi, dramatik yoğunluğu, cafcaflı görüntüleri, ödüllü kostüm tasarımları, titizce hazırlanmış inandırıcı dekorları ile çevrildiği yıl İtalyanların Rüzgâr Gibi Geçti'si olarak anılmaktaydı.[3]
Konusu 1860'ta, İtalyan birliğinin kurulması (il Risorgimento) sürecinin sonlarında geçen film; Sicilyalı aristokrat Salina ailesinin acılarını, diğer aristokratlar gibi güçlerini kaybederek yerlerini burjuva sınıfına bırakmalarını, yani İtalyan toplumundaki köklü değişimi anlatır. Filmde olaylar Salina ailesinin reisi yaşlı Prens Don Fabrizio (Burt Lancaster)'nun bakış açısından anlatılır. Visconti'nin kendisi de bir aristokrat olarak doğmuş ama sonradan komünist partiye girerek eski sınıfına karşı mücadele etmişti. Aristokrasinin çöküşünü ve burjuvazinin yükselişini anlattığı bu filmi bir bakıma onun kendi öyküsüne de yakın durmaktadır.
Mayıs 1963'te Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülünü kazanan film, "en iyi kostüm tasarımı" dalında Oscar'a aday gösterilmiş, aralarında David di Donatello ödülünün de bulunduğu 7 ödül daha kazanmıştır.
Konusu
Film 1860 yılında Sicilya'da başlar. Yaklaşık kırk yıldır devam eden iç çatışmaların ve İtalya yarımadasındaki birçok küçük devletin tek bayrak altında birleştirilmesi sürecinin artık sonuna gelinmiştir. Hareketin liderlerinden Giuseppe Garibaldi'nin Kızıl Gömlekliler adı verilen ordusuyla birlikte Sicilya'ya doğru harekete geçtiği haberini alan yörenin soylularından Prens Don Fabrizio Salina (Burt Lancaster) sosyal statüsünün risk altında olduğunu anlar ama çok köklü bir değişimin geleceğine de pek inanmaz. Ona göre iktidara gelecek olanlara verilecek bazı ödünlerle yeni duruma uyum sağlamak, servetlerini ve statülerini bir süre daha muhafaza etmek mümkün olabilecektir. Prensin fırsatçı yeğeni Tancredi (Alain Delon) ise daha aceleci davranarak Garibaldi'nin ordusuna subay olarak katılır. Palermo'daki bir çatışmada gözünden yaralanan Tancredi bir savaş kahramanı olarak eve geri döner. Aynı fırsatçı Tancredi, kralcıların Avusturya desteğinde Garibaldi'ye karşı galibiyet kazandıkları zaman da taraf değiştirmekten çekinmiyecektir. Zaten Tancredi'nin "Her şeyin aynı kalabilmesi için değişimi kabullenmeliyiz" şeklindeki felsefesinin altında yatan bilgeliği Prens de benimsemiştir.
Liberallerin ve yeni burjuva sınıfının yönetimi devralması, aristokratlarla (halk onlara senyörler adını vermiştir) beraber kiliseyi de mağdur edecektir. Bu nedenle ailesiyle birlikte Peder Pirrone (Romolo Valli)'yi de yanına alan Prens, malikanesini terkederek yazlık evlerinin bulunduğu Donnafugata adlı kasabaya göç eder. Prens, kasabanın arsa spekülasyonlarıyla zengin olmuş yeni belediye başkanı, sonradan görme Don Calogero Sedara (Paolo Stoppa)'dan pek hoşlanmasa da ufukta yeni toprak reformlarının gözüktüğü bu yeni dönemde ailesini ve servetini güvence altına almak için yeğeni Tancredi'nin başkanın güzel kızı Angelica (Claudia Cardinale)'yla evlenmesine onay verir. Orta üst sınıftan tüccarlardan, serbest meslek sahiplerinden ve politikacılardan oluşmuş bu yeni sınıf karşısında aristokrasinin miyadının artık geçmiş olduğunu en sonunda anlayan Prens kendisine yapılan senatörlük teklifini de geri çevirir.
Filmin sonunda Tancredi'nin Angelica'yı sosyeteye takdim ettiği ve bir saate yakın süren balo sahnesi ise sinema tarihinin en görkemli anıtlarından biri olmuştur. Prensin acılar çekerek malikaneyi odadan odaya tıpkı bir gölge gibi dolaştığı, yapayalnız oturduğu odalarda değişen bir devir üzerine derin düşüncelere daldığı ve olan biten her şeyin diyaloglardan çok görüntülerle anlatıldığı bu sahneler asil sınıfın can çekişmesinin bir metaforu olarak da okunabilir.
Filmin farklı sürümleri
Yönetmen Luchino Visconti'nin kurgusunu onayladığı filmin ilk versiyonu tam 205 dakika uzunluğundaydı ve filmin İtalya'da yapılan ilk özel gösteriminde bu özgün versiyon kullanıldı. Ancak bu süre genel gösterimler için çok uzun bulunduğu için Visconti prömiyerin hemen ardından ikinci bir kurgu daha yaptı. Yönetmenin ikinci resmi kurgusu adı verilen bu sürüm 195 dakika uzunluğundaydı ve Cannes Film Festivali'nde filmin bu versiyonu gösterilmiştir. Daha sonra yine yönetmenin onayıyla yeni bir kurgu daha yapıldı. 187 dakikalık bu versiyon Criterion Collection'ın çıkarttığı DVD'de de vardır. Filmin dağıtım haklarını elinde bulunduran 20th Century-Fox şirketinin ABD ve İngiltere piyasası için yaptırttığı İngilizce dublajlı versiyon ise 161 dakikaya indirilmişti. Bu versiyon da Criterion'un DVD box set'inde yer almaktadır.[4]
Özgün hali 205 dakika olan ve birçok ülkede kısaltılarak (195 ilâ 161 dak) gösterime verilen bu uzun soluklu epik filmin 1965 yılında Türkiye'de 130 dakikaya indirilerek gösterilmesini sinema yazarı Tuncan Okan o tarihte Milliyet Gazetesi'ndeki köşesinden eleştirmişti. Filmin eksiksiz bir kopyası ise Şubat 1967'de Türk Sinematek Derneği'nde gösterilmiştir.[1]
Filmin İtalyanca özgün versiyonunda Burt Lancaster'e İtalyanca dublaj yapılmış, ancak İngilizce dublajlı versiyonunda aktör kendi sesini kullanmıştır.[3]
"Leopar" 1980 yılında bizzat filmin görüntü yönetmeni Giuseppe Rotunno'nun gözetiminde bir restorasyona tabi tutulmuştu.
Uyarlandığı roman
19. yüzyılda İtalya'nın birleşmesi sürecinde İtalya'da, özellikle de Sicilya'da sosyal dengelerin altüst olması, aristokrat sınıfın çökerek yerini burjuva sınıfına terk etmesi konusunu işleyen bu destansı film, kendisi de Sicilyalı bir aristokrat olan yazar Giuseppe Tomasi di Lampedusa'nın aynı adlı çok satan romanından uyarlanmıştır. İtalya'nın en önemli ve en çok baskısı yapılan romanlarından biri olan Il Gattopardo yazarın ölümünden bir yıl sonra, 1958'de yayımlanmıştı. Tomasi di Lampedusa bu otobiyografik romanını büyük-büyük babasının yaşadıklarına dayanarak yazmıştı. Bilindiği gibi filmin yönetmeni Luchino Visconti de aristokrat sınıftan geliyordu. Film eleştirmeni Roger Ebert'e göre bu roman konuyu yazabilecek yegane insan tarafından yazılmış, sinemaya aktarabilecek yegane insan tarafından da filme alınmıştır.[5]
Lampedusa'nın romanı Türkçe olarak ilk kez 1963 yılında Altın Kitaplar tarafından yayımlanmıştı. Ayrıca Bilgi Yayınevi 1972'de filmin bir senaryo kitabını da basmıştı.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Burt Lancaster | Prens Don Fabrizio Salina |
| Claudia Cardinale | Angelica Sedara / Bertiana |
| Alain Delon | Tancredi Falconeri |
| Paolo Stoppa | Don Calogero Sedara |
| Rina Morelli | Prenses Maria Stella Salina |
| Romolo Valli | Peder Pirrone |
| Terence Hill | Kont Cavriaghi |
| Giuliano Gemma | Garibaldi'nin Generali |
| Serge Reggiani | Don Francisco Ciccio Tumeo |
| Pierre Clémenti | Francesco Paolo |
| Lucilla Morlacchi | Concetta |
| Ida Galli | Carolina |
| Ottavia Piccolo | Caterina |
| Carlo Valenzano | Paolo |
| Brook Fuller | Küçük Prens |
Filmin adı nereden geliyor
İtalyan birliği sağlanmış, eskiden ayrı bir devlet olan feodal Sicilya artık İtalya'nın bir parçası olmuştur. Reformlara girişmiş olan yeni yönetim deneyimlerinden yararlanmayı düşündüğü Prens Don Fabrizio Salina (Burt Lancaster)'ya senatörlük teklif etmiştir. Bir devlet görevlisi bu teklifi Sicilya'ya kadar gelerek bizzat prense iletir. Bunun bir yararı olmayacağını düşünen Don Fabrizio teklifi geri çevirir. Görevliye Sicilya'nın kendine özgü şartları olduğu ve değişimin sanılandan çok daha uzun bir zaman alacağını, feodal düzenin eninde sonunda değişeceğini ama yerine gelecek düzenin daha da kötü olacağını söyler. Birkaç gün misafir ettiği elçiyi uğurlarken ona şu sözleri sarfeder: "Bizler leoparlar, aslanlarız. Yerimizi çakallar, sırtlanlar alacak. Ama ister leopar, aslan, çakal veya kuzu olalım kendimizi bu toprağın özü saymaya devam edeceğiz". Elçi bu sözlerden bir anlam çıkaramaz.(filmin 135. dakikası). Prens eski düzendeki soyluları leopar ve aslanlara, onların yerini alacak olan orta sınıfı da çakallar ve sırtlanlara, halkı da kuzulara benzetmiştir. Filmin adı buradan gelmektedir.[6]
Kaynakça
- ^ a b "Milliyet Gazete Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2010.
- ^ "The Leopard/Plot Synopsis" (İngilizce). allmovie.com. 17 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2010.
- ^ a b Windeler, Robert (1985). Burt Lancaster. Jove Book. ss. sayfa 134.
- ^ "Alternate versions forIl gattopardo (1963)" (İngilizce). IMDb. 27 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2010.
- ^ "The Leopard (1963)" (İngilizce). rogerebert.suntimes.com. 20 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2010.
- ^ "Leopard/Production Values" (İngilizce). epinions.com. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2010.
Dış bağlantılar
- IMDb'de Leopar
- allmovie.com'da "The Leopard"17 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Roger Ebert'in eleştirisi20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
