Lenin'in Vasiyeti
Lenin'in Vasiyeti, Bolşevik lider Vladimir Lenin tarafından 1922 yılı sonu – 1923 yılı başında yazılan belge. Belgede Lenin Sovyetler Birliği yönetim organlarında değişiklik yapılması gereğini bildirmektedir. Ayrıca Sovyet liderleri hakkında düşüncelerini de sıraladığı belgede özellikle Josef Stalin'in Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri görevinden alınmasını önermiştir.[1] Yaptırım özelliği olmayan belgenin Merkez Komite'de gündem edilmesi üzerine Stalin görevinden istifa etse de, Merkez Komite tarafından buna izin verilmemiştir.
Belge
Lenin belgenin Nisan 1923'te yapılacak olan XII. Kongre'de okunmasını istiyordu. Ancak Mart ayında geçirdiği beyin kanaması yüzünden felç oldu ve konuşma yetisini kaybetti. Bunun üzerine vasiyet eşi Nadejda Krupskaya tarafından gizlendi ve saklandı. Krupskaya, Lenin'in iyileşeceğini umuyordu. Ancak Lenin'in 21 Ocak 1924 günü ölmesiyle beraber vasiyeti Komünist Partisi Merkez Komitesi Sekretaryasına teslim etti. Vasiyetin Mayıs 1924'te yapılacak olan XIII. Kongre delegelerine de bildirilmesini istedi.
Lenin'in vasiyeti, partide Troçki'ye karşı örgütlenmiş olan Josef Stalin, Grigori Zinovyev ve Lev Kamenev'i çok zor durumda bıraktı. Eğer vasiyet örtbas edilirse haklarındaki eleştiriler partililer tarafından öğrenilmemiş olacaktı. Ancak parti önderliği ve Bolşevikler arasındaki saygınlığı tartışılmaz olan önderleri Lenin'in isteğini kabul etmemeleri daha büyük sorunlara yol açardı. Partinin yönetimiyle ilgili özellikle Leon Troçki ile iktidar mücadelesinin ortasında olan liderlik açmazda kalmıştı. Sonunda Merkez Komitede önerilen ve kabul edilen uzlaşmaya göre vasiyet XIII. Kongre delegelerine aşağıdaki şartlarla verilecekti:[2]
- Vasiyet her bölge delegeleri tarafından ayrı ayrı okunacak, eş zamanlı okuma olmayacaktır.
- Vasiyet hakkında not almak yasaktır.
- Kongre süresince vasiyetten bahsedilmeyecektir.
Öneri Merkez Komitede Nadejda Krupskaya'nın muhalefetine rağmen kısmi çoğunlukla kabul edildi. Bu şekilde vasiyet Lenin'in öngördüğü etkiyi yaratmadı. Stalin ise Merkez Komite'ye istifasını sunmasına rağmen bu talep Troçki'ye karşı güç kaybetmek istemeyen Zinovyev ve Kamenev'in itirazıyla kabul edilmedi. Stalin Genel Sekreterliğe devam etti.
Ancak belge parti içinde süren hizip mücadelelerinde sürekli gündemde kaldı. 1924-1927 yılları arasında Sol Muhalefet ile Stalin-Buharin ekibi arasındaki mücadele döneminde Stalin 1926 Temmuz ayındaki Merkez Komite birleşiminde vasiyeti okumak zorunda kaldı. Vasiyetin tashih edilmiş bir versiyonu Aralık 1927'de yapılan XV. Kongresinde delegelere basılı olarak verildi. Ancak belge parti dışında yaygın olarak basılmadı.
Vasiyetin varlığı ve içeriği ile ilgili olarak batı ülkelerinde ilk haberler Max Eastman'ın Lenin Öldüğünden Beri adlı 1925 yılında yazılan eseriyle ortaya çıktı. Sovyet liderliği ise konuyla ilgili olarak bir reddiye yazısı yazması için hâlen Politbüro üyesi olan Troçki'yi görevlendirdi. Troçki Eastman'ın verdiği bilgileri reddeden bir yazı kaleme aldı ve yayınladı.
Stalin döneminde belgenin varlığından bahsetmek Bolşevik karşıtı propaganda kapsamında suç olarak değerlendirildi ve cezai yaptırım uygulandı. Stalin'in 1953 yılında ölmesinden sonra 1956 yılında yapılan ünlü XX. Kongre ile birlikte vasiyet resmen yayınlandı. Stalin'e karşı kişisel düşmanlığını gizlemeyen Kruşçev bu vasiyeti Anti-Stalinizasyon kampanyasında koz olarak kullandı.
İlgili belgeler
Lenin'in vasiyeti, Lenin'in siyasi vasiyeti olarak değerlendirilen ve son dönemlerinde dikte ettirerek kaleme aldığı eserlerle karıştırılmamalıdır. Bu eserlerde Lenin dünyadaki ilk sovyet deneyiminin izlemesi gerektiğini düşündüğü görüşlerini aktarır:
- Kongreye Mektup, (Rusça: Письмо к съезду)
- Gosplan'a[3] Yasama Görevleri Verilmesi Üzerine (Rusça:О придании законодательных функций Госплану)
- Ulusal Sorun Üzerine (Rusça: К 'вопросу о национальностях' или об 'автономизации')
- Günlükten Sayfalar (Rusça: Странички из дневника)
- İşbirliği Üzerine (Rusça: О кооперации)
- Devrimimiz Üzerine (Rusça: О нашей революции)
- Rabkrin'i[4] Nasıl Yeniden Örgütleyeceğiz (Rusça: Как нам реорганизовать Рабкрин)
- Daha Az, Daha İyi (Rusça: Лучше меньше, да лучше)
Belgenin içeriği
Belge aslında Lenin'in kendisinin de dahil olduğu Sovyet hükûmetinin bir eleştirisidir. Gelecekte partide yaşanması muhtemel tehlikelerden[5] bahsedilerek bazı öneriler yapılmıştır.[6] Stalin ve Troçki eleştirisi:
| “ | Yoldaş Stalin, Genel Sekreter olur olmaz elinde büyük bir güç biriktirmeye başladı. Bu yetki ve gücü gerekli özenle kullanacağına dair emin olamıyorum. Diğer yandan yoldaş Troçki ise İletişim Halk Komiserliği başlığında da görüldüğü gibi Merkez Komite iradesine karşı yürüttüğü mücadele sırasında önderlik kabiliyetlerini göstermiştir. Belki de halihazırdaki Merkez Komitedeki en kabiliyetli kişidir ancak kendisine aşırı güvenmekte ve işlerin sadece yönetsel taraflarıyla ilgilenmektedir. Halihazırdaki Merkez Komitesinin öne çıkan bu iki liderinin bahsettiğim özellikleri eğer Parti önlem almazsa ileride bir bölünmeye yol açabilir, bu ayrışma beklenmedik bir anda yaşanabilir. | „ |
— Lenin | ||
Lenin, Stalin'in kullanabileceğinden daha fazla güce sahip olduğunu ve eğer onun yerine geçerse tehlikeli olabileceğini düşünüyordu. Birkaç hafta sonra yaptığı eklemede Stalin'in Genel Sekreterlik konumundan alınmasını önerir:
| “ | Stalin çok kaba; biz komünistler arasında bu kötü özellik katlanılabilir olsa da Genel Sekreterlik makamı için tahammül edilemezdir. Bu yüzden yoldaşların Stalin’i o konumdan almanın bir yolunu bulması ve Yoldaş Stalin’den bu açıdan farklı bir yoldaşı aynı göreve getirmenin bir yolunu bulmaları gerektiğini düşünüyorum; daha anlayışlı, daha sadık, daha saygılı ve yoldaşlarına karşı daha düşünceli, daha az kaprisli vb. Bu durum ayrıntı olarak değerlendirilebilir. Ancak partide olası bir bölünmenin engellenmesi açısında Stalin ile Troçki’nin ilişkisiyle ilgili yazdıklarım önemsiz değildir, belirleyici olabilecek bir ayrıntıdır. | „ |
— Lenin | ||
30 Aralık 1922 günü Ulusal Sorun Üzerine adlı eserinde Lenin; Gürcistan Olayı ile ilgili olarak Feliks Dzerjinski, Grigori Ordjonikidze ve Stalin'i eleştirerek Büyük Rus milliyetçiliği ile itham etmiştir:
| “ | Bu konuyla ilgili Stalin’in yönetsel olarak aceleciliği ve sosyal milliyetçiliğe olan meşhur sevdası yüzünden ölümcül bir hata işlenmiştir. Siyasette bu tür bağlılık genellikle en kötü sonuçlara yol açar. | „ |
— Lenin | ||
Lenin, vasiyetinde diğer Politbüro üyelerini de eleştirmekten geri durmayacaktır:
| “ | Zinoviev ve Kamenev’in Ekim günlerindeki davranışları (Ekim 1917’de iktidarın alınmasına karşı muhalefetleri) şüphesiz bir istisna değildi, ancak kabahat aranacaksa Troçki’nin Bolşevik olamamasına da bakılmalıdır. | „ |
— Lenin[7] | ||
Son olarak genç Bolşevik önderler Nikolay Buharin ve Georgi Pyatakov eleştirilecektir:
| “ | Onlar bence gençler arasında en öne çıkan isimlerdir ve aşağıda belirttiğim hususlar akıldan çıkartılmamalıdır: Buharin Partideki en değerli ve en öne çıkan teorisyen olmakla kalmayıp tüm Partinin sevgilisidir, ancak teorik düşünceleri ancak büyük bir şerh konarak Marksist olarak değerlendirilebilir, onda skolastik bir yan sürekli var oldu.(Diyalektikle ilgili hiçbir çalışma yapmadı ve korkarım ki tam olarak algılayamadı) Pyatakov ise şüphesiz çok kabiliyetli birisi ancak işlerin yönetimsel kısımlarına aşırı önem gösteriyor ve önemli siyasi sorunlarda bu sıkıntı yaratıyor. Yapılan bu değerlendirmeler sadece içinde bulunduğumuz durum için ve bu öne çıkan sadık Partililerin bilgilerini artırma ve tek taraflılıklarını geliştirmeye fırsat bulamamaları varsayımı üzerine yapılmıştır. | „ |
— Lenin | ||
Değerlendirmeler
Günümüzde sosyalist mücadele sürdüren farklı ekoller Lenin'in Vasiyeti'ne farklı yaklaşmaktadır:
| “ | Lenin’i bu mektubu yazmaya iten nedenler mutlaka ciddiye alınmalı. Dahası, bolşevizmin tarihindeki vazgeçilmez yeri nedeniyle Lenin’in yaşamının son döneminde parti içi bir değerlendirme yapması doğal karşılanmalı. Ancak, komünistler siyasal vasiyet bırakamazlar. Komünistlerin düşünce ve eylemlerinden başka siyasal vasiyetleri olamaz. Hele hele Lenin’inki gibi işleri iyice arapsaçına çeviren bir belge parti yaşantısına bir katkı olarak değerlendirilemez.Lenin, bu vasiyeti yazarak, eylemleri ve sonraki düşünsel üretkenliğiyle sürekli olarak denetlediği ciltler dolusu eserini yol arkadaşlarına umutsuz bir seslenişle noktalamıştır. Gelişmeleri hasta yatağında takip etmeye çalışan, yaşamı boyunca her zaman aktif rol oynamaya çalıştığı için müdahale edememenin yarattığı gerginliği üzerinden atamayan büyük ihtilalcinin parti önderliğine yolladığı bir bombadır bu. Yaklaşımım, vasiyetin içeriğinden kaynaklanmıyor. Çünkü bu vasiyet, Stalin açısından son derece ağır olmakla birlikte, kimsenin kendisine yontamayacağı kadar acımasızdır. | „ |
| “ | Lenin, bürokratik olarak yozlaşmaya başlamış olan Sovyet devlet aygıtının yeniden işçi demokrasisi temelinde tanımlanabilmesi için ve sözcüleri olarak Stalin’i seçmiş olan bürokrasinin karşıdevrimci politik gidişatını durdurabilmek için, son derece keskin, açık ve dinamik bir savaş yürütmüştür. Lenin’in, hayatının son döneminde atıldığı mücadelenin, anakronizm olabilecek olsa da, anti-Stalinist karakteri şüphe götürmez bir gerçektir ve tam bu sebeple, 21. yüzyılda Bolşevizm hala, Chavizm ve Castroculuk benzeri Stalinizm’in küçük-burjuva ulusalcılığının karşısında, sosyalizme gidişin biricik politik metodu olmayı sürdürmektedir. Lenin, asla sahte olmayan ve gayet de gerçek olan, Stalinistleri kudurtan vasiyetinde de ispatladığı üzere, bir devrimci Marksist olarak ölmüştür. | „ |
—Kaan Gündeş[9] | ||
Kaynakça
- ^ Marxist.org sitesindeki metin 22 Ocak 2000 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 20 Mayıs 2022 tarihinde erişilmiştir
- ^ Vasiyet ilk kez artık partiden tasfiye edilmiş olan Troçki tarafından 1934 yılında yayınlanacaktır.
- ^ Devlet Planlama Komitesi
- ^ İşçi ve Köylü Denetim Kurumu
- ^ Lenin’in öngördüğü Stalin-Troçki ayrımı yaşanmış ve Troçki ile ekibi tasfiye edilmiştir.
- ^ Lenin önerilerinin nasıl uygulanacağı konusunda ipucu vermemektedir.
- ^ Metnin Rusça aslı 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 21 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Gelenek sayı 51 Nisan 1996 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2 Haziran 2022 tarihinde erişilmiştir
- ^ Troçkist.net sitesindeki makale 26 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2 Haziran 2022 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Bu kişinin Marxists Internet Archive'deki mevcut eserleri için: Lenin'in Vasiyeti.
- marxist.org internet sitesinde vasiyetin tam metni 5 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 17 Mart 2010 tarihinde erişilmiştir
