İçeriğe atla

Lena (nehir)

Koordinatlar: 73°K 127°D / 73°K 127°D / 73; 127
Lena
Lena nehri haritası
Lena nehri haritası
Konum
Ülke(ler) Rusya
Genel bilgiler
KaynakBaykal Dağları
Kaynak rakımı1.640 m
AğızArktik Okyanusu
Uzunluk4.400 km
Havza alanı2.490.00 km²

Lena (Rusça: Ле́на, IPA: [ˈlʲɛnə]; Moğolca: Зүлгэ Zülge, Buryatça: Зүлхэ Zülhe, Yakutça: Өлүөнэ Ölüöne), Baykal Gölü'nün 20 km batısında, Orta Sibirya Platosunun güneyindeki Baykal Dağları'nda 1640 m yüksekte doğan nehir. Lena, Kirenga ve Vitim ırmakları ile birleşerek kuzeye doğru akar. Yakutsk'tan içeri girerek Olyokma Irmağı ile birleşir ve oradan da Aldan Nehri ile birleşerek akmaya devam eder. Verkhoyansk sırası ırmağı kuzeybatıya doğru saptırır, Lena en önemli sol kolu Viljuj Nehri ile birleştikten sonra yolunu doğruca Kuzey Buz Denizi'nin bir parçası olan Laptek Denizi'ne doğrultur.

Lena, dünyanın en uzun 10. ırmağıdır. Toplam uzunluğu 4.400 km olarak belirlenmiş ve havzası 2.490.000 km² yer kaplamaktadır. Irmak yılın 7 ayı boyunca buzlarla kaplı tundradır.

Nehrin rotası

Lena'nın alt seyrini içeren harita
Lena'nın üst kısımlarını içeren harita

Sibirya bölgesinin güneyinde yer alan Baykal dağları'ndan doğan Lena nehri kuzeydoğuya yönelerek Sibirya'yı kuzey-güney rotasında kat eder ve Laptev denizi'ne dökülmeden evvel de 4400 km'yi aşkın bir yol alır.[1]

Havza

Lena nehir havzasının alanı 2.490.000 kilometrekare (961.394 sq mi) olarak hesaplanmıştır ve yıllık ortalama deşarj yılda 489 kübik kilometredir. Altın, Vitim ve Olyokma'nın kumlarından yıkanır ve mamut dişleri deltanın dışına çıkarılır.

Kolları

Kirenga üst Lena Nehri ile Baykal Gölü arasından kuzeye akar. Vitim Baykal Gölü'nün kuzeydoğusunda alanı boşaltır. Olyokma kuzeye akar. Amga güneydoğuya ve Lena'ya paralel uzun bir eğri yapar ve Aldan'a akar. Aldan da doğuya dönene ve Yakutsk'un kuzeyindeki Lena'ya akana kadar Lena'ya kabaca paralel eğri çizer. Aldan'ın bir kolu olan Maya bir alanı neredeyse Okhotsk Denizi'ne boşaltır. T şeklindeki Chona - Vilyuy sistemi alanın çoğunu batıda boşaltır.

Lena nehri sularını Yeni Sibirya Adaları'nın kuzeybatısına 10.800 km²'lik bir delta ile bırakır. Nehir ağzının delta boyunca uzunluğu 400 km'yi bulmaktadır. Delta alanının bir kısmı Vahşî Yaşamı Koruma Bölgesi ilân edilmiştir. (Lena Nehri Deltasının Uydu Görüntüsü - Landsat 2000)

Jeoloji

Lena delta arktik okyanus'un en büyük deltasıdır ve bir yönüyle de diğer delta oluşumlarından ayrılır. yapısında yoğun şekilde bataklık kömürü ve diğer organik materyaller yer alır. Bu organomineraller nedeniyle çok yüksek bir organik karbon rezervine sahiptir. Deltada yapılan radyokarbon yaz analizleri gösteriyor ki, bölgedeki organik maddeler taşkın ovasındaki su baskını sırasında bataklık kömürü olarak oluşmamış, tersine Laptev denizinin sularının yükselmesi ve su yosunlarıyla sucul kamışların bölgede yer çoğalıp deltada çökelmesi sonucu organomineraller oluşmuştur. Laptev deniz seviyesinin periyodik olarak alçalma ve yükselmesiyle delta terasları meydana gelir ve jeolojik olarak diğer teraslar tarafından takip edilir. Yaklaşık 30 bin km^2'lik büyüklüğe sahip Lena deltası, sadece Laptev denizi üstünde değil, aynı zamanda dünyanın en küçük ve en az tuzlu okyanusu Arktik okyanus üzerinde de ciddi etkiye sahiptir. Jeokimyasal analizler ışığında Lena delta'nın basit bir deniz bağlantısı yani drenaj yapısı olmadığı holosen dönemi boyunca batıdan doğuya doğru haliç oluşturacak şekilde denizel etkilerle değiştiği gözlemlenmiştir. Basit bir taşkın ovası bataklığı değil de deniz ilerlemesi modeline kaynaklık eden polen, spor ve büyük bitkisel kalıntılar araştırmalarda ortaya çıkmış ve bunlardan yararlanılmıştır.[2]

Ekonomi

Tarımsal olarak çok büyük bir zenginliğe sahip Lena havzasında buğday, mısır, arpa, yulaf vb. pek çok hububatın yanında patates ve salatalık tarımı da gelişmiştir. Su kaynakları sayesinde yaylalarda geniş ve güçlü otlaklar yer alır ve hayvancılık için doğal bir otlama alanı oluşturur. Kömür ve doğal gaz kaynakları yönünden gönenç olan Lena havzası altın ve 1955'te Batı Yakutistan'da keşfedilmiş elmas yatakları da olup ciddi miktarda ticari madencilik olanağı sunmaktadır. Olyokminsk şehri yakınlarında 52 km^2'lik dev bir tuz sahası bulunmaktadır ve güney Yakutistan'da kok kömürü ve demir yatakları bulunmaktadır. Ayrıca Lena nehri'nin Sibirya'daki en büyük 3. nehir olarak yüksek bir hidroelektrik potansiyeline sahiptir ve yapılan tahminler doğrultusunda 40 milyon kilowattlık bir enerji potansiyeli öngörülmektedir.[3]

Arkeolojik çalışmalar

Sibirya'da Lena havzasında Yakutistan'da arkeologlarca bulunan taştan aletlerin termolüminesans yöntemiyle tarihlendirilmesiyle bilim dünyasını şaşırtan bir gelişme ortaya çıktı. Bu zamana dek tarih öncesi insanın Sibirya'ya ulaşması 40 bin yıl önceye tarihlenmekte bundan sonra da Bering boğazının donmasıyla Amerika kıt'asının kolonizasyonu yorumlanmaktaydı; ancak geçtiğimiz günlerde Sibirya'da bulunan ve 300 bin yıl önceye tarihlenen eşyalar tarih öncesi insanın Sibirya'ya bu zamana dek düşünülen tarihten önce gittiğini destekliyor. Arkeologlar eşyaların yanında kemik bulmadılar ve bu sebeple bu insan türü hakkında herhangi bir kanıtlı veri yok, ancak Texas A & M University öğretim üyesi Dr. Waters'ın bu denli sert bir iklime karşı mücadele edebilen insan türünün ateşi kontrol etmeyi öğrenmiş ve muhtemelen ilkel de olsa elbise düşüncesini geliştirmiş olması gerektiğini düşünüyor.[4]

Etkileri

Bolşevik liderlerden Vladimir İlyiç Ulyanov, kendisine mahlas olarak aldığı Lenin ismini Lena Nehrinden esinlenerek almıştır, çünkü uzun süre sibirya'da sürgün kalmıştır, bunun yanı sıra Lena nehri Avrupa'nın tüm nehirlerinden kat be kat büyük bir nehirdi ve ona sembolik bir mana yüklüyor olmalıydı.[5]

Kıyısındaki yerleşimler

Yakutistan'da olanlar; Yakutsk, Nizhny Bestyakh, Khatassy, Tabaga, Pokrovsk, Olyokminsk, Lensk, Krestovaya, Zaton Viska, Vitim, Lesouchastok, Chuya ve Sadki şehirleridir.

Ayrıca bakınız


Kaynakça

  1. ^ "Lena River Delta - A Global Ecoregion". World Wide Fund for Nature. 6 Temmuz 2006. 30 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2008. 
  2. ^ Bolshiyanov, D. "Lena River delta formation during the Holocene" (PDF). www.biogeosciences.com. Biogeosciences. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  3. ^ Editors of AMNH, Editors of AMNH. "Lena Basin, Russia". www.amnh.com. AMNH. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  4. ^ Wilford, John Noble. "A Discovery Puts Humans In Siberia Ages Ago". www.nytimes.com. NYTimes. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020. 
  5. ^ Editors of history.info, Editors of history.info. "1870: Birth of Vladimir Lenin in the City on the Longest River in Europe". www.history.info. History. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yakutistan</span> Rusyada özerk bir Türk cumhuriyeti

Yakutistan ya da Saha Cumhuriyeti, Rusya'yı oluşturan federe cumhuriyetlerden biri ve yüz ölçümü açısından en büyüğüdür. Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Yakutlar bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mississippi (nehir)</span> Kuzey Amerika kıtası ve ABDnin en uzun akarsuyu.

Mississippi Nehri, Kuzey Amerika'nın en uzun nehridir. Çok büyük bir kısmı ABD (%98.5) ve birazı da Kanada sınırları içinde akar. Kolları olan Missouri ve Jefferson nehirleriyle birlikte toplam uzunluğu 6.275 km'yi bulur ve bu haliyle Nil, Amazon ve Yangtze nehirlerinden sonra dünyanın en büyük 4. nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Asi Nehri</span> Nehir

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ural Nehri</span>

Ural Nehri veya Yayık Nehri, Rusya ve Kazakistan topraklarından geçen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Delta (coğrafya)</span> bir nehrin ağzında oluşan yerşekli

Delta ya da çatal ağız, bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Eski Yunan tüccarların Nil Nehri'nin denize ulaşan kısmında üçgen biçiminde kara parçaları olduğunu gördüler. Oluşan şekiller Yunan alfabesinin dördüncü harfi Δ (delta) ile aynı olduğu için tüccarlar buraya delta adını verdiler.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Sibirya Denizi</span> deniz

Doğu Sibirya Denizi, Arktik Okyanusu'un uzantısı olan su kütlesi. Yeni Sibirya Adaları ile De Long Adaları arasında bulunur. Boğazlar aracılığı ile Laptev Denizi ve Çukçi Denizi'ne de bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zambezi</span> Afrikadaki Bir Nehir

Zambezi Nehri, Afrika'nın dördüncü büyük nehridir. Nehir, Orta Afrika Platosu'ndan doğar ve S biçimli bir vadi izleyerek Hint Okyanusu'na dökülür. Zambiya'daki Kalene Hill yakınlarında 1.460 m yükseklikte doğan başlangıç kaynağı, Angola'dan gelen kollarla beslenerek Zambiya'nın batı kesimi boyunca güney yönünde ilerler. Ardından kuzeydoğuya dönerek Zambiya-Zimbabve sınırını oluşturur. Mozambik topraklarına girdikten sonra güneybatıya yönelerek Hint Okyanusundaki deltasına ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">Yakutsk</span>

Yakutsk, Rusya'nın uzak doğusundaki Yakutistan'ın başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">İnci Nehri</span>

İnci Irmağı, İnci Nehri, Guangdong Nehri ya da eskiden Kanton Nehri Çince adıyla "Zhujiang" olarak da bilinen nehir aslında Güney Çin'deki geniş bir nehir sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Lena Sütunları</span>

Lena Sütunları, Doğu Sibirya bünyesinde Yakutistan özerk cumhuriyeti'nde Lena Nehri kıyısında yer alan doğal bir oluşumdur. Sütunların yüksekliği 150-300 metre arasında değişmekle beraber, Kambriyen dönemlerinde oluştuğu düşünülmektedir. Lane Sütunları, 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Sibirya Ovası</span>

Kuzey Sibirya Ovası, ayrıca Taymır Ovası olarak da bilinir, Krasnoyarsk Krayı ve Yakutistan'da Yenisey ve Olenyok Irmakları alt ulaşımları arasındaki Rusya'ya ait bir düzlüktür. 1,400 km uzunluğunda ve 600 km genişliğindedir. Bu ovada, çok sayıda thermokarst gölünün bulunduğu geniş ve yoğun bataklıklar üzerinde yaklaşık 200–300 m yüksekliğinde düz tepe sırtları yükselir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Sibirya Platosu</span>

Orta Sibirya Platosu Sibirya'nın çoğunu içine alan, Yenisey ve Lena Nehirleri arasındaki değişik yüksekliklerin keskin kenarlı yüzeylerinden oluşur. 3.5 milyon km²'den büyük bir alana yayılır. Platonun en yüksek noktası 1.701 m (5.581 ft) yüksekliğiyle Putorana Dağları'dır. Platonun kuzey sınırını Putorana Dağları oluştururken, güney sınırını Doğu Sayanlar ve Baykal Dağları oluşturur. Platonun doğu kesimleri Yakutsk şehrinin rakımı az olan bölgelerini oluşturur. Orta Sibirya Platosu, Sibirya'nın üçte birini kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Yana Nehri</span>

Yana Nehri, Rusya'nın Saha Cumhuriyeti'nde bulunan bir nehirdir. Nehir, 872 km uzunluğunda olup batıda Lena ve doğuda İndigirka nehirleri arasında yer alır ve Laptev Denizi'ne dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Baykal-Lena Tabiatı Koruma Alanı</span>

Baykal-Lena Tabiatı Koruma Alanı güney Sibirya'daki Baykal Gölü'nün kuzeybatı kıyısında yer alan bir Rus 'zapovednik'idir. Hem göl kıyısını hem de Lena Nehri'nin kaynağını korur. Koruma alanı, Baykal Gölü'nün batı kıyısında yaklaşık 120 km uzunlukta, ortalama 65 km genişlikte uzanmaktadır. Koruma alanı İrkutsk Oblastı'nın Kachugsky Rayonu'nda bulunmaktadır. Aralık 1996 itibarıyla, Baykal-Lena Tabiatı Koruma Alanı Pribaikalsky Millî Parkı ile birlikte Dünya Kültürel ve Doğal Miras alanıdır ve Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edilmiştir. Baykal-Lena Tabiatı Koruma Alanı hemen güneyde olan Pribaikalsky Millî Parkı ile birlikte yönetilir ve ikisi birlikte Baykal Gölü çevresindeki 580 km kıyı şeridini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İndigirka</span> Rusyada bir nehir

Indigirka batıda Yana ve doğuda Kolima nehirleri olan Rusya bünyesindeki Yakutistan'da bir nehirdir. Nehrin uzunluğu 1.726 km2dir. Drenaj alanının büyüklüğü 360.000 km2dir.

<span class="mw-page-title-main">Vitim Nehri</span>

Vitim Nehri, Lena'nın önemli bir koludur. Baykal Gölü 'nin doğusundaki kaynağı ile Vitim kuzeyden Transbaykal dağları ve Bodaybo kasabasından akar. Kaynak nehri Vitimkan da dahil olmak üzere, 1978 km uzunluğundadır ve 225.000 km² drenaj havzasına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Sinyaya (Lena)</span>

Sinyaya nehri, Saha Cumhuriyeti, Doğu Sibirya 'da bir nehirdir. Sinyaya nehri, Lena nehrinin sol kollarından biridir. Uzunluğu 597 kilometre (371 mi) dir ve drenaj havzasının büyüklük miktarı 30.900 kilometrekare (11.900 sq mi) dir.

<span class="mw-page-title-main">Olyokma Irmağı</span>

Olyokma, Doğu Sibirya'daki Lena'nın koludur.

<span class="mw-page-title-main">Orta Yakut Ovası</span>

Orta Yakut Ovası veya Orta Yakut Ovaları, ayrıca Orta Yakut Düzlükleri veya Vilyuy Ovası olarak da bilinir, Sibirya, Rusya'da yer alan alçak rakımlı bir alüvyon ovasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yerofey Habarov</span>

Yerofey Pavloviç Habarov veya Svyatitsky, Amur nehri bölgesini keşfetmesi ve bölgeyi Rusya için kolonileştirme girişimleriyle tanınan bir Rus girişimci ve maceracıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.