Lelovani
Lelovani (Gürcüce: ლელოვანი; okunuşu: “lelovani”), Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Adigeni Belediyesi’nde bir köydür. Ahaltsihe Havzası’nda, Kvabliani Çayı'nın sağ kıyısında, deniz seviyesinden 1.220 metre yükseklikte yer alır. Adigeni kasabasına 3 km uzaklıktadır.
Lelovani, aynı adlı teminin merkezidir ve Lelovani temi, Lelovani köyü dışında Amheri, Kahareti, Samkure ve Ğordze köylerini kapsamaktadır.[1]
Tarihçe
Lelovani, yaygın olarak akarsu kıyısında yetişen bir tür saz olan Gürcüce “leli” (ლელი) kelimesinden türemiş bir yer adıdır ve “sazlık”, “sazlı yer" anlamına gelir.
Lelovani erken ve geç Orta Çağ'da, bulunduğu bölge itibarıyla Gürcü devletleri sınırları içinde yer alıyordu. Birleşik Gürcü krallığının zayıflaması üzerine bağımsız devlete dönüşen Samtshe-Saatabago’nun bir köyüyken, 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlıların eline geçti. Bu tarihten 17 yıl sonra, 1595 yılında Osmanlı idaresinin gerçekleştirdiği tahrire göre köyde ispenç vergisi vermekle yükümlü 17 hane yaşıyordu. Osmanlı idaresinin Lelovan / Lilovan (لیلوان) olarak kaydettiği köy, Ahısha livasının Ude nahiyesine bağlıydı. Her hanede ortalama 5 kişinin yaşadığı kabul edilirse, köyün nüfusunun 85 kişiden oluştuğu söylenebilir. Köyde vergi vermekle yükümlü hane reislerinin çoğu Zosime, Peramuz, İvane, Vardzel, Şoşia, Zakara, Ağdgomel, Laşkara, Papuna, Nikoloz gibi adlar taşıyordu. Bu adlar ve ödedikleri vergi türü, Lelovani’nin bir Hristiyan Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı, nohut, keten tarımı ile arıcılık ve şarapçılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[2]
Lelovani, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Çarlık Rusyası’nın eline geçti ve bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katıldı. Rus idaresi sırasında 1870 yılında Lelovani’de 31 hane yaşıyordu.[3][4] Lelovani’nin Osmanlı döneminde ortaya çıkmış olan Müslüman nüfusu 1944 yılında Sovyet yönetimi tarafından Orta Asya’ya sürülmüştür.
Lelovani’de günümüze ulaşan tek tarihsel yapı, Lelovani Camisi’dir. Rus idaresi sırasında, 1900 yılında inşa edilen cami büyük ölçüde yıkılmıştır. Dikdörtgen planlı (9,95 x 10,30 m) bir yapı olan cami, kesme taş kullanılarak inşa edilmiştir. Lelovani Camisi Sovyet döneminde sinema salonu olarak kullanılmıştır.[5]
Nüfus
2014 yılı verilerine göre köyde 334 kişi yaşıyordu. Nüfusun neredeyse tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[1]
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 407 | 202 | 205 |
| 2014 | 334 | 168 | 166 |
Kaynakça
- ^ a b Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 140 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 60, II. cilt (1941), s. 64". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 92-93". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2021.
- ^ Gürcü Sovyet Ansiklopedisi (Gürcüce), Tiflis, 1983, 6. cilt, s. 166.
- ^ Nebi Gümüş - Nicole Kancal-Ferrari, Ahıska Bölgesindeki Türk İslam Mimarı Yadigarları, İstanbul, 2019, s. 220, ISBN 978-975-17-4362-6.
