İçeriğe atla

Lelo burti

Şuhuti mezarlığında bulunan Lelo topu.

Lelo veya lelo burti (Gürcüce: ლელო ბურთი; Türkçesi "saha topu"), topla oynanan ve oyuncuların birbirine temas ettiği, ragbiye çok benzeyen bir Gürcü halk sporudur.[1] Gürcü ragbi birliği terminolojisinde, lelo kelimesi deneme anlamında kullanılmaktadır. Gürcistan rugby birliğinin popülaritesi bu oyuna atfedilir.[2] Gürcistan hükûmeti 2014'te lelo burtiyi geleneksel savaş sanatı hridoli ile birlikte maddi olmayan kültürel mirasları listesine eklemiştir.[3]

Lelo burti oynayan karakterler 12. yüzyılda yazılmış Gürcü epik şiiri Kaplan Postlu Şövalye'de geçmektedir.

Geleneksel çeşitleri

Günümüzde Gürcistan'ın kırsal bölgelerinde oynanan lelo, Antik Çağdan beri Gürcistan'da oynanmaktadır. Eskiden bu sporu yapmak için bir alan ("Lelo") seçilirdi ve oyun şu şekilde oynanırdı:

"Antik çağlarda, lelo takımları birkaç düzine oyuncudan oluşuyordu. Oyuncuların bazen topun peşinden koşarken bir akarsuya girmesi ve karşı tarafa geçmesi gerekiyordu."[4]

Bazen oyun alanı iki akarsuyun arasındaydı. Genellikle komşu köylerin erkeklerinden oluşan iki ekip karşı karşıya gelirdi. Her iki taraftaki oyuncuların sayısı geleneksel olarak belirlenmemişti, ancak takımlar köylerin yetenekli oyuncularından oluşuyordu.[4] Sahanın ortasına büyük, ağır bir top yerleştirildi. Oyunun amacı bu topu nehir üzerinden karşı tarafa taşımaktı.

"Oyun, birkaç kilometre boyunca uzanan engebeli ve geniş bir alanda oynanırdı. Oyuncular mahmuzlar, tepeler, vadiler, engebeli akarsular, bataklıklar ve ormanların içinden geçmek zorunda kalırdı. Oyuncuların amacı, bir köy sınırına veya dağın eteğindeki belirli bir yere topu sokmaktı. Topu ileri doğru hareket ettirmek için herhangi bir yöntem (eller veya ayaklar) kullanılabilirdi. Bazen oyun at üstünde oynanırdı."[4]

Kazanan ekibin köyünde hasadın daha iyi geçeceğini inanılırdı.

Standartlaştırılmış versiyon

Sovyet Dönemi'nde lelo standartlaştırıldı:

" Günümüzde lelo , 90-135 m uzunluğunda ve 60-90 m genişliğindeki bir sahada kesin olarak tanımlanmış kurallara göre oynanmaktadır. Kullanılan top yuvarlaktır ve deriden yapılmıştır. Topun içi çimen, at kılı veya koyun yünü ile doldurulmuştur. 2,5 kg ağırlığındaki top 85-90 cm uzunluğundadır. "[5]

Bu standartlaştırılmış versiyona göre, takımlar rugby gibi 15'er kişiden oluşur. Buna karşın rugby'nin aksine ileri pas serbesttir.[6] Oyuncuların topu rakiplerinin elinden almasına izin verilir, ancak Amerikan futbolunun aksine, topsuz rakiplerin blokajı yasaktır. Ayrıca rakiplerin itilmesi, rakiplere çelme takılması ve oyuncuların üzerinden atlamak da yasaktır. Amaç mak adıyla bilinen topu kalenin ağzına sokmaktır.

Oyuncuların pas vermeden önce topu beş saniye taşımalarına izin verilir. Oyun, otuz dakikalık iki yarı ve on dakikalık moladan oluşur.[6]

Gürcistan: "Lelolar"

Lelolar, Gürcistan'ın milli rugby takımının lakabıdır. Gürcü rugby hayranlarının standart tezahüratlarında Lelo, Lelo, Sakartvelo (Dene, Dene, Gürcistan) der.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  • GÜRCİSTAN LELO FEDERASYONU Resmi sitesi
  • Louis, Victor & Jennifer Sovyetler Birliği'nde Spor (Oxford Pergamon, 1980,0-08-024506-4)
  • Lukashin, Yuri (ed) SSCB'de Ulusal Halk Sporları (Progress Publishing, Moskova 1980; tercüme James Riordan)
    • Lukashin, Yuri Halk Oyunları (SSCB'de Ulusal Halk Sporlarında)
  • Richards, Huw A Game for Hooligans: The History of Rugby Union (Mainstream Publishing, Edinburgh, 2007,978-1-84596-255-5) - Bölüm 1 Fons et Origo, s27; Bölüm 15 İleri Gitmek, s291
  1. ^ Bath, Richard (ed.) The Complete Book of Rugby (Seven Oaks Ltd, 1997 1-86200-013-1) p67
  2. ^ Louis, p39
  3. ^ Kalatozishvili (16 Nisan 2014). "Khridoli and leloburti are nonmaterial monuments of Georgia". Vestnik Kavkaza. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016. 
  4. ^ a b c Lukashin, p24
  5. ^ Lukashin, 104
  6. ^ a b Lukashin, 105

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Basketbol</span> bir spor çeşidi, türü

Basketbol ya da Sepettopu, elle idare edilen bir topla oynanan popüler bir takım oyunu ve spor dalı. Profesyonel basketbolda beşer kişilik iki takım, yerden yüksekliği Avrupa standartlarına göre 3,05 metre olan ve pota adı verilen, yere paralel konumdaki bir çemberden topu geçirerek, rakibinden daha fazla sayı yapmak suretiyle, on ikişer, onar veya sekizer dakikalık dört periyottan oluşan maçı kazanmaya çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Voleybol</span> ortada file olmak üzere filenin batısında ve doğusunda iki takım olmak üzere oynanan bir spor dalı

Voleybol, file ile ikiye bölünmüş bir oyun alanı üzerinde altı kişilik iki takım ile oynanan, voleybol topuna eller ve kollarla vurarak file üzerinden karşı tarafın oyun alanına gönderme ve yere değmesini sağlama esasına dayalı bir takım sporudur.

<span class="mw-page-title-main">Beyzbol</span>

Beyzbol, her biri dokuz oyuncudan oluşan iki takım arasında, sırayla vuruş ve saha çalışmasıyla oynanan bir sopa ve top sporudur. Oyun birkaç oyun boyunca gerçekleşir ve her oyun genellikle saha takımındaki atıcı olarak adlandırılan bir oyuncunun, vuruş yapan takımdaki vurucu adı verilen bir oyuncunun sopayla vurmaya çalıştığı bir topu fırlatmasıyla başlar. Vurucu takımın amacı, topu diğer takımın oyuncularından uzağa, oyun alanına vurarak, oyuncularının üsleri koşmasına izin vererek, dört üs etrafında saat yönünün tersine ilerlemelerini sağlayarak, koşuyu tamamlamaktadır. Savunma konumundaki karşı takımının amacı, vurucuların koşucu olmasını önlemek ve koşucuların üsler etrafında ilerlemesini engellemektir. Bir koşucu yasal olarak üslerin etrafında sırayla ilerlediğinde ve ana plakaya dokunduğunda bir koşu puanlanır.

<span class="mw-page-title-main">Paintball</span>

Paintball, kişilerin bireysel olarak ya da takımlar halinde rakiplerini yenmek için yarıştıkları bir spordur. Daha genel tanımıyla karşılıklı 2 takımın çeşitli senaryolara bağlı kalarak birbirlerine karşı oynadıkları bir grup oyunudur. ‘’Paint’’ ve ‘’Ball’’ kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelen bu İngilizce kökenli kelime ‘’Boya topu’' anlamına gelmektedir. Fakat uluslararası platformlarda da paintball adını almış ve oynanan tüm ülkelerde de bu isimle tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kriket</span> on birer kişilik iki takım arasında, sopa ve top yardımıyla oynanan takım sporu

Kriket, on birer kişilik iki takım arasında, sopa ve top yardımıyla, merkezinde 20 metre uzunluğunda dikdörtgen bir saha bulunan ovalimsi bir alanda oynanan takım sporu. Dikdörtgen sahanın bir ucunda yer alan atıcı durumundaki takımın oyuncusu topu, vurucu konumundaki takım oyuncusunun bulunduğu diğer uca doğru fırlatarak vurucunun arkasında bulunan kale benzeri düzeneğe (wicket) değdirmeye, vurucu ise gelen bu topun wicket'a değmesini engellemek için elindeki sopa yardımıyla topa vurmaya çalışır. Başarılı bir vuruşun ardından atıcı takım oyuncuları topu yakalamaya çalışırken, sahada yer alan vurucu da karşısındaki wicket'a doğru koşar. Top oyun alanı dışına çıkmadan yakalanırsa run adı verilen sayılardan bir, oyun alanı dışına çıkarsa dört, yere hiç değmeden oyun alanı dışına çıkarsa altı adet kazanır ve vurucu konumundayken en fazla sayıya ulaşmaya çalışır. Atıcı takım ise topu wicketlardan herhangi birine değdirerek, karşılanan topu yere değmeden yakalayarak veya bazı istisnai durumlarda vurucuları oyun dışında bırakmaya çalışır. Oyun dışında kalan oyuncu yerine başka bir oyuncu girerken, atıcı takım ise over adı verilen her altı atışta bir atıcısını değiştirmek zorundadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan futbolu</span> On birer oyuncudan oluşan iki takımın arasında, mekik biçimli bir topla, kendisine özgü bölünmüş oyun alanı bulunan dikdörtgen şeklindeki bir sahada oynanan takım sporudur

Amerikan futbolu ; on birer oyuncudan oluşan iki takımın arasında, mekik biçimli bir topla, kendisine özgü bölünmüş oyun alanı bulunan dikdörtgen şeklindeki bir sahada oynanan bir Kuzey Amerika futbolu çeşididir. Oyundaki temel amaç; belirli kurallar ve mekanikler çerçevesinde daha fazla sayı yapan taraf olmaktır. Bu amaca hücum takımının, topu pas ya da koşu ile ilerletmesi yoluyla ulaşılır. Topun ilerletilmesinde hücum takımının on yardlık mesafeyi geçmek için dört hücum hakkı bulunur ve eğer bu dört hücum hakkı içerisinde on yardlık mesafe geçilirse, hücum takımı yeni dört hücum hakkı kazanır. Savunma takımının amacı ise, hücum takımının ilerlemesine engel olmaktır. Skor kazanmanın temel yolları ise; topun saha sonuna ulaştırılması, yani touchdown ya da topun belirli bir noktadan vurularak sayı direkleri arasından geçirilmesi yani field goal'dır. Bir touchdownun değeri 6 sayıyken, bir field goalın değeri 3 sayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ragbi</span>

Ragbi, iki takım arasında, oval bir topun el ve ayaklarla kontrol edilerek sayı yapılması esasına dayalı olarak oynanan takım oyunu. Ragbi birliği ve ragbi ligi olmak üzere farklı kurallara ve oyuncu sayısına sahip iki türü vardır. Anavatanı İngiltere olan ragbi, sonradan İngiliz sömürgelerine yayılmıştır. Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika, Galler, İrlanda, İskoçya ve Fiji'de çok popüler olan bu oyun diğer eski İngiliz sömürgelerinde ve Dünya'nın genelinde yaygın değildir.

<span class="mw-page-title-main">Polo</span>

Polo, at üzerinde dörderli iki takım oyuncularının ellerindeki özel oyun sopalarıyla 10 cm çapındaki bir topa vurmalarıyla oynanan bir oyundur. Amaç rakip takımın kalesine gol atmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Squash</span>

Squash raket ve topla iki oyuncu tarafından oynanan bir tür raket sporudur. Squash, Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından tanınmaktadır. Squash'ın düzenleyici kuruluşu olan Dünya Squash Federasyonu'na (WSF) üye olan 100'ü aşkın ülke vardır.

<span class="mw-page-title-main">Bandy</span> Buz üzerinde raketle ve patenle oynanan top oyunu

Bandy, on birer oyuncudan oluşan 45 dakikalık 2 yarı boyunca küçük bir topu karşı kaleye sokmaya dayanan spordur. Buz hokeyi, çim hokeyi ve futboldan izler taşır. Oyuncuların "bandies" adı verilen eğimli sopaları vardır. Bandy oyuncuları iyi bir patenci olmanın yanında iyi top kullanma becerisine sahip olmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gal futbolu</span>

Gal futbolu, Hurling'le beraber İrlanda'nın millî sporlarından biridir.Hem erkekler hem de kadınlar tarafından oynanan, sertlik ve hız açısından futbol ile ragbi arası bir oyundur. On beşer oyuncudan oluşan 2 takımdan oluşur. Takımların 15 kişiye kadar yedek oyuncu bulundurma hakları vardır. Fakat maç esnasında sadece 5 oyuncu değiştirebilirler. Gal futbolunun kökleri çok eskilere gider. Ama ilk kez bir sisteme oturtulması 1885 yılına denk gelir. Kısmen, İrlanda'nın "İngiliz" oyunları olan futbol ve ragbiyi reddetmesinden doğmuştur. Erkeklerin şehir takımlarının final karşılaşmaları televizyon'dan canlı verilir ve 80.000'e kadar izleyici çeker. Gal Atletik Birliği (GAA), 1884'te kurulmuştur. Temel işi Gal futbolu ve Hurling'tir. Oyunda kullanılan top görüntü olarak voleybol topuna benzese de yapılış tarzı ve bazı kullanılan maddeler farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Jianzi</span>

Jianzi (Çince:毽子); kapalı veya açık alanlarda, tek tek, çift ya da takım hâlindeki erkek ya da kadınlarca oynanır. Oyuncular vücutlarının eller ve kollar haricindeki kısımlarını kullanarak jianziyi birbirlerine atarlar. Top karşı tarafa başarıyla geçirildiğinde sayı kazanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hurling</span>

Hurling; oldukça hızlı bir spor olmasının yanında esas olarak Gal futbolu'yla beraber İrlanda'nın millî sporudur. Oyuncuları ve izleyicileri arasındaki popülerliği açısından İrlanda'da futbolun arkasından 2. olarak gelir. Ülke nüfusunun yarısından çoğu her yıl düzenlenen Hurling organizasyonunu takip eder. İrlanda dilinde "iomanaichot" veya "iomaint" olarak adlandırılan hurling, herkesin rahatlıkla oynayabileceği bir oyun değildir. Rakibin durdurulması ya da bariz bir şekilde engellenmesi yasaktır.

<span class="mw-page-title-main">Sualtı ragbisi</span>

Sualtı ragbisi, kökleri Alman dalış takımlarının fiziksel dayanıklığına dayanan ve aslında ragbi ile ismi dışında ortak noktası olmayan bir spor dalı.

En popüler üç sualtı takım oyunu ragbi, futbol ve hokeydir. Karadaki örneklerinden farklı olarak daha az oyuncuyla oynanırlar; neredeyse bütün olay su altında geçtiği için bu sporların çok fazla seyirci çektiğini söylemek zordur. Yine de bu sporların, Avustralya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da gittikçe genişleyen bir kitlesi vardır. Özellikle dalgıçlar, bu sporları bir tür antrenman olarak kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Sualtı hokeyi</span> sualtı hokeyi (octopush)

Sualtı hokeyi iki takımın bir yüzme havuzunun altında birbirlerinin kalesine pakı göndererek gol atmak için mücadele ettiği, sporcuların birbirine temas etmeden oynadıkları bir spordur.

<span class="mw-page-title-main">Golbol</span> görme engellilere özgü bir takım sporu

Golbol, görme engellilere özgü bir takım sporudur. 1946 yılında Avusturyalı Hanz Lorenzen ve Alman Sepp Renidle tarafından, savaşta gözlerini kaybeden gazilerin rehabilitasyonu amacıyla icat edilmiştir. Golbol oyunu, ilk olarak Kanada'da yapılan 1976 Paralimpik Yaz Oyunları'nda dünyaya tanıtılmış ve 1980 Paralimpik Yaz Oyunları'nda ilk kez programa eklenmiştir. Bu tarihten beri yapılan Paralimpik Oyunları'nın hepsinde ve diğer şampiyonalarda oynanmaktadır. İlk Dünya Golbol Şampiyonası 1978 yılında Avusturya'da gerçekleştirilmiş ve o yıldan beri her dört yılda bir gerçekleştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan millî ragbi birliği takımı</span> ragbi birliği takımı

Gürcistan millî ragbi takımı, Gürcistan Ragbi Birliği tarafından yönetilen, lelos lakaplı erkeklerden oluşan bir takım. Takım, Uluslararası Ragbi Birliği'nde Gürcistan'ı temsil etmektedir. Takım, her yıl Ragbi Avrupa Şampiyonası'na ve her dört yılda bir düzenlenen Ragbi Dünya Kupası'na katılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tekerlekli sandalye ragbi ligi</span>

Tekerlekli sandalye ragbi ligi, ragbi ligi futbolunun tekerlekli sandalye ile oynanan bir versiyonudur. Fransız ragbi ligi oyuncusu ve antrenörü Wally Salvan tarafından 2004 yılında geliştirilmiştir. Diğer tekerlekli sandalye sporlarından aksine engelli olmayan kişilerin üst düzey yarışmalara katılmasına izin verilmektedir.

Yedili ragbi, takımların 40 dakikalık devre oynayan 15 oyuncu yerine 7 dakikalık devreler oynayan 7 oyuncudan oluştuğu rugby birliğinin bir çeşididir. Rugby sevens, dünya çapında rugby birliğinden sorumlu kurum olan World Rugby tarafından yönetilir. Genellikle yaz aylarında düzenlenen amatör ve kulüp turnuvaları ile her seviyede popülerdir. Yedili, rugby'nin en yaygın biçimlerinden biridir ve Afrika, Asya, Avrupa ve Amerika'nın bazı bölgelerinde ve özellikle Güney Pasifik'te popülerdir.