İçeriğe atla

Leeds

Başlığın diğer anlamları için Leeds (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Leeds
Şehir
Leeds
İngiltere üzerinde Leeds
Leeds
Leeds
ÜlkeBirleşik Krallık Birleşik Krallık
Kurucu Ülkeİngiltere İngiltere
BölgeYorkshire ve Humber
KontlukWest Yorkshire
Yüzölçümü
 • Şehir551,7 km²
En yüksek nokta340 m (1.110 ft)
En alçak nokta10 m (30 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Şehir793.139
 • Yoğunluk1,430/km²
 • Kent
1.901,934
 • Metropol
2,638,127
Zaman dilimiUTC±00.00 (BAS)
 • Yaz (YSU)UTC+01.00 (BAYS)
Alan kodu0113

Leeds, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin kuzeyinde Yorkshire ve Humber bölgesinde olarak West Yorkshire törensel kontluğunda şehir statüsü olan bir yerleşkedir. Günümüzde tek-seviyeli-yerel-idare olan Leeds Şehri metropoliten bölgesinin de merkezidir.

Tarihçe

"Leeds" adını "Loidis" şeklindeki Kelt kökenli bir orman isminden almıştır. Bu "Loidis" ormanı 5.-7.yy arasında Kelt Elmet krallığı arazisinin çoğunu kaplıyordu. İlk İngiliz tarih yazarlarından olan "Bede" (673 –735) "Historia ecclesiastica gentis Anglorum (İngiliz Halkının Hristiyan Kilisesine İlişkin Tarihi)" adlı eserinde "Loidis" bölgesinden bahsetmiştir.[1]

Orta Çağlarda Leeds civarındaki tarımsal alanların gereksinimlerini karşılayan bir pazar merkezi olarak gelişti.

Sanayi Devriminden önce bile 17. ve 18. yüzyılda Leeds civarında bulunan köyün sürüleri ve evden çalışan dokumacıların ürettiği ve çoğu dış ülkelere ihraç edilen çok sıkı dokunmuş beyaz renkli "yünlü" ("broadcloth") kumaşın üretilip satılmasının kontrol edilmesi "Leeds White Cloth Hall" borsası yolu ile oluyordu. 1770'li yıllarda Leeds İngiltere'nin önemli yünlü kumaş ihracatının 1/6'ini kontrol etmekteydi. Leeds'in yünlü kumaş üzerinde kontrolü to 20. yy başlarına kadar devam etti.[2]

Önceleri yünlü kumaş sanayiine sonra Leeds'de gelişen diğer sanayilere destek sağlamak için Leeds etrafında ulaşım ağları geliştirildi. 1699'da "Aire and Calder Navigation" adlı kanal ve 1816'da Leeds'i batıda liman olan Liverpool'a bağlayan "Leeds and Liverpool Kanalı" dar mavna trafiğine açıldı. 1834'ten itibaren ilk "Leeds-Selby" hattının açılmasından sonra Leeds ve etrafında çok yoğun bir demiryolu sistemi gelişti. Bu demiryolu ağı Leeds'in İngiltere içindeki diğer yerleşkelerle bağlanması yanında Leeds doğu'da liman olan Hull ile batı'da limanlar olan Liverpool ve Manchester ile bağlantılar sağladı.

Döküm alanında fabrika sistemine geçiş Leeds'de 1790'da "Marshall's Mill" adlı dokuma fabrikasının kurulması ile başladı. Leeds'de kurulan ilk fabrikalar yünlü dokuma ve keten döküm üzerinde çalışmaktaydı. Fakat 19. yy. Leeds'in sanayi bazı çok genişleyip demir döküm, baskı makineleri, basım sanayi, ağır mühendislik, kimya sanayi ve giyim sanayi alanlarında çok önemli büyük mikyaslı üretim yapan fabrika tipi merkezler kuruldu.

İki dünya savaşında Leeds'in üretim merkezleri ve kapasitesi (özellikle giyim sanayiinin üniforma üretimi ve kimya sanayiinin mühimmat üretimi) Birleşik Krallık savaş ekonomisinde baş rolü oynamıştır. Fakat Leeds yün dokuma sanayi 1930'lu yıllardan itibaren gittikçe hızlanan bir şekilde gerilemeye başlamış ve 21.yy başında çok küçülüp önemsiz bir sektör haline geçmiştir. 1970'li yıllarda giyim sanayi de ucuz işçi ile üretim yapan Uzak Doğu ve Güney Doğu Asya üreticileri ile rekabet edemeyip çökmüşlerdir.[3]

Bu ekonomik çökme ve krize karşı tedbirler "Leeds Şehri Yerel İdaresi" tarafından alınmaktadır. Bu yerel idare Leeds'in geleceği için vizyonu olarak post-endüstri şehri olarak gördüğü Leeds için "24-saat Avrupalı Şehir" ve "Kuzeyin Merkezi" sloganlarına uyan stratejik planlar yapmıştır.[4]

Leeds 2000'li yıllar başlarında modern global ekonominin elektronik altyapısına bağlanıp Londra'dan sonra İngiltere'de en büyük uluslararası finans merkezi olmuştur. Şehirde birçok telefon çağırım merkezleri; telefonla bankacılık sektörü ve işletmelere hukuksal ve işletmecilik danışma merkezleri kurulmuştur.[5] Bu zengin sektörün taleplerini karşılamak için şehir merkezinde yüksek çok katlı lüks dairelerden oluşan çok sayıda bina yapılmıştır ve şehrin lüks mallar satan perakende satış merkezi büyük gelişme göstermiştir.[6]

2010'da iktidara gelen koalisyon hükûmeti 2011'de Leeds'in bir "girişimcilik merkezi" olacağı ve bunun da özel sektöre özel imtiyazlar ve iktisadi destek sağlayıp Leeds ve civarındaki bölgedeki halkın refahını artıracağı ilan etmiştir.[7][8]

Demografi

Birleşik Krallık'ta nüfus sayımları 10 yılda bir yapılmaktadır ve 2011 sayımı yapılmış olmakla beraber sonuçlar henüz belli olmamıştır. Leeds nüfusu (2001 Nüfus sayımına göre) şehir yerel idaresi sınırları içinde 761.100 kişilik nüfusu bulunmaktadır. Bunun büyük kısmı şehirsel nüfus olmakla beraber Otley ve Wetherby gibi kasabalar ve civarlarındaki kırsal nüfus bu nüfusa dahildir. Diğer taraftan Leeds "Batı Yorkshire" şehirleşmiş alan içinde bir merkezdir.

Önemli yapıları

Leeds Şehrinde farklı devirlerden kalan birçok değişik özelliği olan ilginç yapılar bulunmaktadır. Bunlar arasına 12. yüzyıldan kalma eski binalar dahildir; örneğin Kirkstall Abbey.

Diğer taraftan, "Şehir Yerel İdare Konağı" 19. yüzyıl Kraliçe Victoria dönemi mimarisinin bir şaheseridir.

21. yüzyıla girildiğinden beri yapılan birçok gökdelen şeklinde apartmanlar Leeds şehrinin ufuk görünüşünü değiştirmiştir. Bunlar arasında en önemlisi Bridgewater binasıdır.

Bu gelişmeler son yıllardaki büyük ekonomik kriz nedeniyle çok yavaşlamış; hatta durmuştur.

Ulaşım

Leeds M1, M62 ve A1 (M) otoyolları ile Kuzey, Güney, Doğu ve Batı şehirlerini bağlayan bir otoyol şebekesi üzerindedir. Ayrıca M621 ve Şehir-içi çevre yolu da otoyol seklinde bulunmaktadır.

Leeds Tren Garı hem banliyö servislerinin hem de ulusal servislerin ana tren terminal istasyonu olmaktadır.

Leeds ait olan "Leeds-Bradford Uluslararası Hava Meydanı" hem Leeds ve civarına hem de Kuzey-Batı İngiltere bölgesine hizmet etmektedir.

Leeds, Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri olmasına rağmen, iyi bir şehiriçi toplu taşıma sistemine sahip değildir. Fakat yeni ve daha çevreye uygun toplu taşıma için son yıllarda çok sayıda proje teklifi alınmıştır.

Resimler

Kaynakça

  1. ^ Fletcher, J. S. (1919). The Story of English Towns: Leeds. Londra: Society for Promoting Christian Knowledge. 
  2. ^ S.A. Caunce (2003). "Houses as Museums: The Case of the Yorkshire Wool Textile İndustry". Transactions of the RHS Royal Historical Society. Cilt 13. Royal Historical Society. ss. 329-343. 
  3. ^ Katrina Honeyman (2000). Well suited: a history of the Leeds clothing industry, 1850–1990. Oxford University Press. ISBN 0199202370. 
  4. ^ Tony Harcup (2000). "Re-imaging a post-industrial city". City. 4 (2). Carfax. 
  5. ^ Leeds, Live ıt, Love ıt. "Sectors: Retail". Marketing Leeds. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2011. 
  6. ^ "Leeds City Region". leedscityregion.gov.uk. 2011. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2011. 
  7. ^ "The Plan for Growth: Four new Enterprise Zones set up to boost local growth - HM Treasüry". hm-treasüry.gov.uk. 2011. 6 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2011. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Leeds ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikigezgin'de Leeds ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

(İngilizce)


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kingston upon Hull</span> ingilterede bir şehir

Kingston upon Hull veya yaygın olarak kullanılan kısa adıyla Hull, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde bulunan "Kingston-upon-Hull Şehir Yerel İdaresi" adlı tek-seviyeli-yerel-idare merkezi ve 1897'de Kraliçe Victoria berat ile şehir olma statüsü de kazanan bir yerleşkedir. Kingston upon Hull coğrafi olarak ve kraliyet seremonileri için "East Ridings Yorkshire" törensel kontluğuna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Doncaster</span>

Doncaster, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinde Yorkshire ve Humber bölgesinde törensel Güney Yorkshire metropoliten yerel idaresine bağlı bir kentsel yerleşkedir. 1989'da Güney Yorkshire metropoliten Kontluğu lağvedilince tek-seviyeli metropoliten yerel bölge olan Doncaster Borough yerel idaresinin merkezi olan kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Preston, Lancashire</span>

Preston, (

<span class="mw-page-title-main">Carlisle</span>

Carlisle, İngiltere'nin kuzey batısında bulunan Cumbria Kontluğu'na bağlı, Carlisle Vilayeti'nin ve Cumbria Kontluğu'nun idarî merkezlerinin bulunduğu kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Rotherham</span>

Rotherham, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinde Yorkshire ve Humber bölgesinde törensel Güney Yorkshire Metropoliten kontluğu içinde bir kenttir. Rotherham kenti 1989'da Güney Yorkshire Metropoliten Kontluğu lağvedilince tek-seviyeli metropoliten yerel bölge olan Rotherham Borough merkez kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Bradford</span>

Bradford, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humberside bölgesinde bulunan bir kentsel yerleşke ve tek-seviyeli bir metropoliten bölge olan City of Bradford yerel idaresinin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Norwich</span>

Norwich, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesindeki Doğu İngiltere'nin "East Anglia" coğrafi bölgesinde "Wensum Irmağı" kıyılarında kurulmuş bulunan, 1195'ten beri "şehir" olma statüsü de taşıyan bir kentsel yerleşkedir. "East Anglia" bölgesi ve "shire" tipi kontluk tipte yerel idare birimi olan Norfolk Kontluğu'nun merkezi şehridir. Orta Çağlarda ve ta İngiltere'de 1760'lı yıllarda Sanayi Devrimi başlayıncaya kadar Norwich, başkent olan Londra'dan sonra, İngiltere Krallığı içinde gayet önemli ikinci büyük şehirdi.

<span class="mw-page-title-main">Wakefield</span>

Wakefield Şehri, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde bulunan; törensel West Yorkshire Metropoliten Kontluğuna bağlı, merkezi Wakefield kentinde bulunan, tek-seviyeli-metropoliten-yerel-idare birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Ripon</span>

Ripon şehri, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde bulunan metropoliten-olmayan "Kuzey Yorkshire Kontluğu"'na bağlı ikincil bölge "Harrogate Beldesi Yerel İdaresi"'ne bağlı ve çok sınırlı bir "mahalle yerel idaresi " bulunan ve orta-çağlardan kalan katedrali bulunması dolayısıyla şehir olma statüsü de taşıyan bir şehirsel yerleşkedir. Ripon küçük bir şehir olup İngiltere ülkesinde bulunan şehir statüsü taşıyan beldeler arasında nüfus sıralamasında alttan dördüncü sıradadır. Ripon'un coğrafi olarak ve kraliyet törenleri için "Kuzey Yorkshire" törensel kontluğuna bağlı olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Warrington</span>

Warrington, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı İngiltere bölgesinde bulunan bir tek-seviyeli "Warrington Borough" yerel idaresi altında bulunan kent olup bu yerel idarenin merkezinin bulunduğu yerleşkedir. 1968'de "yeni-şehir" olarak kabul edilmiş ve bu nedenle 20. yüzyılda çok büyüme göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">St Helens, Merseyside</span>

St Helens, İngiltere'nin Kuzey Batı bölgesinde törensel Merseyside Metropoliten Kontluğu'na bağlı olup 2009'dan beri tek-seviyeli St Helens Metropoliten Borough İdaresi'nin merkezi olan bir kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Yorkshire</span> İngiltere, Birleşik Krallıktaki büyükşehir ve tören ilçesi

Batı Yorkshire, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde 1974-1989 döneminde iki seviyeli bir metropolitan kontluk ve 1989'dan sonra da bir törensel metropolitan kontluktur. 1974'te kurulduğu zaman merkezi Leeds olması düşünülmüşken, o tarihte ilga edilen "West Riding Yorkshire Kontluğu" idari binalarına yerleşmiş ve böylece merkezi Wakefield olmuştur. Ama 1989'da "Batı Yorkshire Metropolitan Kontluğu" lağvedilince bu idare binaları "Wakefield Şehri Metropolitan Yerel Bölgesi" idaresine devredilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Burnley</span>

Burnley, Birleşik Krallık'ta İngiltere'nin Kuzey Batı bölgesinde birinci seviyede yerel idare olan Lancashire Kontluğu ve ikinci seviyede yerel idare olan Burnley (borough) sınırları içinde bulunan yerleşim merkezidir. Burnley Lancashire Kontluğu'na bağlı ikinci seviyede "metropolitan olmayan bölge" statülü yerel idare Burnley (borough)'un merkez şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Batı İngiltere</span>

Kuzey-Batı İngiltere, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesindeki 9 resmi yörel bölgeden biridir. Londra dışında bulunan diğer İngiltere bölgeleri gibi Kuzey-Batı İngiltere'de de seçilmiş bir bölge meclisi ve idaresi bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Leeds Şehri</span>

Leeds Şehri Birleşik Krallık İngiltere ülkesi Yorkshire ve Humber bölgesinde 1974-1989 arasında on birinci seviye yerel idare olan West Yorkshire Metropoliten kontluğuna (county) bağlı olmuş olan, 1989dan sonra tek seviyeli "metropoliten bölge" statülü bir yerel idare birimidir ve bir "şehir" olma statüsü taşır. Bu yerel idare biriminin merkezi bu yerel idare bölgesi içinde en büyük yerleşke olan Leeds kentidir.

<span class="mw-page-title-main">North Yorkshire</span>

North Yorkshire, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde iki seviyeli bir metropoliten olmayan kontluk ve yine o bölgede ve kısmen Kuzey Doğu İngiltere bölgesinde bulunan tek seviyeli metropoliten olmayan yerel bölge/boroughlar için bir "törensel kontluk"'dur. Fiilen 1974'te kurulmuştur ve 1996'da bazı reorganizasyona uğramıştır. Yüzölçümü 8,654 km² olup İngiltere'de en büyük alanlı törensel kontluktur. Sınırları içinde "Yorkshire Dales" ve "Yorkshire Moors" boş kırları bulunur ve Kuzey Yorkshire'ın alanının %40'ı "milli Parklar" içindedir. North Yorkshire Kontluğu yerel idare merkezi Northallerton kentinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yorkshire ve Humber</span>

Yorkshire ve Humber Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinde 9 resmî yerel bölgeden biridir. Londra dışında bulunan diğer İngiltere bölgeleri gibi Yorkshire ve Humber'de de seçilmiş bir bölge meclisi ve idaresi bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sheffield</span> Ingilterede bir şehir

Sheffield, Birleşik Krallık'ta, İngiltere ülkesinde Yorkshire ve Humber bölgesinde bir büyük kentsel yerleşim birimidir. Yerel idare açısından krallık seremoni bakımından Törensel Güney Yorkshire Metropoliten Kontluğu'na bağlıdır. 1989'da "Güney Yorkshire Metropoliten Kontluğu"'nun lağvedilmesi sonucu tek-seviyeli yerel idare olan Sheffield Şehri Yerel İdaresi'nin idare merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Nelson, Lancashire</span>

Nelson, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Kuzey Batı Bölgesinde birinci seviye "shire"-tipi yerel idare olan Lancashire Kontluğu'na bağlı bulunan "metropoliten-olmayan borough" statülü ikinci seviyede bir yerel idaresi olan Pendle (borough)'nun merkez kentidir. Borough sınırları içinde nüfusu itibarıyla 29,135 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Huddersfield</span>

Huddersfield, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Yorkshire ve Humber bölgesinde West Yorkshire Metropoliten Törensel Kontluğu'nun içinde Kirklees metropoliten bölgesinin merkez şehridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.