Lazarevski Kuşatması
| Lazarevski Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Çerkesya |  Rus İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| İsmail Berzeg Tığujıqo Qızbeç Qerzeç Şırıhuqo Hawduqo Mansur Musa Şogen Beslan Berzeg Mehmed-Ali Zigiqo (ölü) |  Kaptan Marçenko (ölü)[1] Teğmen P. Fedorov[2] Teğmen V. Fedorov[2] Teğmen Buraçkov Kornet Çerkobayev | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
 Ubıh birlikleri Şapsığ birlikleri Abzeh birlikleri Natuhay birlikleri |  Rus topçu birimleri Rus süvari birimleri Rus piyade birimleri Kozak akıncılar | ||||||
| Güçler | |||||||
| 1.000 Çerkes | 200~ kişilik garnizon 8 Top | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 150 | 200 | ||||||
Lazarevski kuşatması (Adigece: Лазаревски Къэуцухьэ; Rusça: Оборона Лазаревского форта), 19 Şubat 1840 gecesi (Eski takvimle 7 Şubat) Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti.[3] Kuşatmadan önce Çerkesler yoğun istihbarat faaliyetlerinde bulundular.[4][5][6] 3 saatlik mücadelenin ardından Lazarevksi tahkimatı Çerkesler tarafından ele geçirildi.[7][8]
Tarih
Öncesi
Rus-Çerkes Savaşı 1763'ten beri devam ediyordu. 1830ların başından beri Ruslar Çerkesya'nın Karadeniz kıyısına çıkarma yapıp tahkimatlar inşa ediyorlardı. 1834 yılında Çerkes komutan Tığujıqo Qızbeç 1.700 askeriyle 14.000 kişilik Rus ordusunu tuzağa düşürerek yok etti. Aynı yılda 1.200 askeriyle 6.000 kişilik bir Rus ordusunu daha tuzağa düşürerek yok etti.[9] Ardından Maryanskaya, Georgie, Afepskaya, Nikolayev ve Apenskaya dahil olmak üzere birçok Rus tahkimatını ele geçirdi.[9] Ruslar bunlara cevap olarak 1839 yılında Karadeniz'in doğu kıyısında, Psezuapse Nehri'nin ağzında Lazarevski tahkimatını inşa etti.[10] Lazarevski Kalesi'nin garnizonu, Tenginsky Piyade Alayı'nın 4. Silahşör Bölüğü ve Azak Kozak Ordusunun bir Kozak Yağmacı Bölüğünden oluşuyordu. Tahkimatta ayrıca 8 farklı top ve savunma silahı vardı.
Çerkeslerin istihbarat faaliyetleri
Çerkesya, Karadeniz kıyısındaki etkisini kaybetmemek için bu tahkimatı da ele geçirme kararı aldı. Bunun üzerine Aralık 1839 tarihinde, Çerkes casus Musa Şogen, sahte bir kimlikle Rus ordusunun içine sızdı. Çerkes olmasına rağmen kişisel sebeplerden ve kan davalarından ötürü Çerkeslerden nefret eden bir adam rolünü oynadı. Yanında aynı zamanda sahte bir aile (bir kadın) getirmişti. Zamanla Rus komutanın güvenini kazandı ve Rus ordusuna alındı. Çerkes kökenli birisi olarak bu bölgeyi Ruslara hediye ettiğini söyledi. Rusların gözüne girebilmek için Çerkes ordusundan at ve hayvan çalıyormuş gibi yaptı.[4] Musa Şogen üç ay boyunca göreve devam etti ve hem Rus yetkililerin önünde itibarını arttırarak rütbe atladı, hem de bilgi topladı. Sırasıyla Rus kampındaki mevcut durumu ve düşmanın asker ve silah sayısını Çerkeslere iletti.[11]
Bir başka Çerkes ajanı ise uzun süredir görevdeydi ve tahkimatın Rus komutanıyla dostluk kurmuştu. Sık sık ziyafetlere gelir ve etkinliklere katılırdı. Bu sırada tahkimatın içindeki silahlanma hakkında bilgi toplama fırsatı oldu.[6]
Rus ajanları daha sonra tahkimata sızan ve bilgi toplayan başka iki Çerkes ajanı keşfetti. Ancak yakalanmadan önce önemli bilgileri çoktan Çerkeslere ulaştırmışlardı.[5]
Kuşatma
19 Şubat 1840 gecesi, Musa Şogen Rus tahkimatından gizlice çıktı ve Çerkeslerin yanına döndü. Şafakta İsmail Berzeg komutasındaki Çerkes ordusunu tahkimata kadar yönlendirdi. Tahkimatın içine sızarak sessizce kapıdaki nöbetçileri öldürdü.[12] Ardından içeri sizen başka Çerkeslerle beraber 15 nöbetçi daha öldürdü.[4][13] Hızla Çerkesler dua okuyarak tahkimata hücum etti ve duvarlara tırmanmaya başladı.[5][13] Yüzbaşı Marçenko yanına Teğmen Buraçkov ve Fedorov'u da alarak Rus birliklerini üç gruba ayırarak Çerkeslerin işgal ettiği üç cepheye saldırmak için koştu. Çerkesler ağır tüfek ateşi açarak Rusların yarısından fazlasını öldürdü. Kalan Ruslar koşarak kışlanın arkasına saklandı. Çerkesler de onların peşinden koştu ve yakın dövüş başladı.[13][14] Savaş, 15 dakikadan fazla sürmedi ve tüm Rus garnizonu "oldukları yerde öldürüldü".[15]
Bu sırada karşı tarafta 10 Rus askeri bir grup Çerkesi alt edip aşağı atmayı başarmıştı. Ancak Rus komutan D. V. Rakoviç'e göre bu "geçici bir başarı" idi çünkü Çerkesler çoktan tahkimatın büyük kısmını ele geçirmişti. Rus komutan Marçenko, Çerkesler tarafından kuşatılmamak için kaçmayı planladı ve arka duvardan, tahkimatı koruganla birleştiren apolet kaplı siperin içine atladı[16] ancak orada karşısına Çerkesler çıktı.[13] Ardından Marçenko Çerkeslere saldırmaya çalıştıysa da alt edildi ve Çerkesler tarafından "doğranarak" öldürüldü.[16][17] Bu sırada Çerkesler stratejik saklanma konumlarını ateşe verdiler. Buralarda saklanan Rus askerlerinin bir kısmı kaçtı, geri kalanı ise yanarak öldü.[5] Bir grup Rus tahkimattaki topların yönünü değiştirerek Çerkesleri top atışına tuttu. Ancak daha sonra Çerkesler tarafından vuruldular.[15]
Azak Kozak ordusuna bağlı Kornet Çerkobayev komutasındaki bir grup Kozak, denizle tahkimat arasında bulunan koruganda uzun bir süre kendilerini savundu. Korugenin mazgallarından tüfeklerle karşılık vererek ve ellerindeki toplarla 10 el ateş etmeyi başararak, Çerkeslerin iki saldırısını püskürttüler. Üçüncü saldırı sırasında Çerkesler koruganı ateşe verdi.[5] Kozakların yarısı öldü, yarısı ise esir alındı.[4][15]
3 saatlik bir savaşın ardından tahkimat Çerkesler tarafından ele geçirildi.[4][12][13][15] Ardından Çerkes şehitlerinin cesetleri toplanarak gömüldü. Rus cesetleri ise Ruslara bırakıldı.[14]
Sonuç
Tenginsky Piyade Alayı 4. Silahşör Bölüğünün komutanı Yüzbaşı Marçenko, o sırada Lazarevski Kalesi'nin askeri komutanıydı.[18] Savunma sırasında ölmesine rağmen yenilgi ona yüklendi ve tahkimatın savunmasında aşağılayıcı bir performans gösterdiği için eleştirildi.[8][19]
Ancak bu sonuçtan Çerkesler de memnun olmadı. Ruslardan artık gelenekselleşmiş bir "cezalandırma seferi" bekleyen çevre köylerin Çerkesleri, sabah erken saatlerde eşyalarını toplayıp dağlara taşınmaya başladılar. 28 Mayıs'ta büyük bir Rus müfrezesi cezalandırma seferi için 12 Çerkes köyünü tamamen katletti, ardından diğer köylerin Çerkesleri daha da dağlara kaçtı.[20]
Kaynakça
- ^ Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission / Ed. A. P. Berger .
- ^ a b Rakovich D.V. Tenginsky regiment in the Caucasus. 1819-1846
- ^ Fadeev, 1935, p. 147-148.
- ^ a b c d e Щербина, Ф. А. (2013). История Кубанского казачьего войска (Rusça). Вече. ISBN 978-5-4444-1465-1. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ a b c d e Архив Раевских: в 5 томах / ред. и примеч. Б. Л. Модзалевского. — Изд. П. М. Раевского. — СПб.: Тип. М. А. Александрова, 1910. — Т. 3: Письма 1839—1841 гг.. — XVII, 718 с.
- ^ a b Лазарев М. П. Документы / Сост. К. И. Никульченков, В. В. Петраш, А. А. Богданова; под ред. А. А. Самарова. — ЦГАВМФ. — М.: Воениздат, 1955. — Т. 2. — С. 561—564. — (Материалы для истории русского флота. Русские флотоводцы).
- ^ AKAK, 1884, p. 480-481, no. 415. Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission /
- ^ a b Rakovich D.V. Tenginsky regiment in the Caucasus. 1819-1846
- ^ a b Kasht, Ali M. Kizbech
- ^ Белевич 1910.
- ^ Ghuaze - Ubıh casus Musa Şogen
- ^ a b "Фадеев А. В. Убыхи в освободительном движении на Западном Кавказе // Исторический сборник. — М.: Изд-во АН СССР, 1935. — № 4. — С. 135—181." (PDF). 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ a b c d e "Ракович Д. В. Тенгинский полк на Кавказе. 1819—1846 / Под. ред. В. А. Потто. — Тф.: Тип. Канц. Глав. гражд. частью на Кавказе, 1900. — XX, 396, 80 с." 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ a b "Юров А. 1840, 1841 и 1842 годы на Кавказе // Кавказский сборник. — Тф.: Тип. Окружн. штаба Кавк. воен. округа, 1886. — Т. 10. — С. 226—266". 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ a b c d Акты, собранные Кавказской археографической комиссией / Под ред. А. П. Берже. — Тф.: Тип. Глав. управ. наместника кавказского, 1884. — Т. 9. — 1013 с.
- ^ a b "Фёдоров М. Ф. Походные записки на Кавказе с 1835 по 1842 год // Кавказский сборник. — Тифлис, 1879. — Т. 3. — С. 1—251." 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ "Белевич К. П. Оборона Черноморских береговых укреплений в 1840 году // Несколько картин из кавказской войны и нравов горцев. — СПб.: Тип. Кюгельген и К°, 1910. — С. 121—139." 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ Fedorov, 1879, p. 185-186.
- ^ Yurov A. 1840, 1841 and 1842 in the Caucasus // Caucasian collection .
- ^ Karataev V. B. The Military Art and the Black Sea Coastline: the Amphibious Operations at the Mouth of the Psezuapse River in 1839—1840 years
