İçeriğe atla

Laz evleri

Ardeşen'in Şenyurt köyündeki geleneksel Laz evi
Acara'ya özgü oda evi
Fındıklı, Paçva'daki 100 yıllık bir Laz konağı
Acara'daki bir Laz evi, Verdzadze konutu

Laz evleri, Lazların ve Acaralıların yaşadığı ev türlerinden biridir. Çoğunlukla Lazlar tarafından inşa edildiği için bu şekilde isimlendirilmiştir. Yapımında geleneksel olarak taş ve ahşap kullanılan Laz evlerine çoğunlukla serander eşlik eder.[1]

Yayılımı

Laz evleri, Türkiye Lazlarının yaşadığı ilçelerin kırsal bölgelerinde görülmektedir. Ayrıca Acara'nın güneybatısındaki kırsal kesimlerde Laz evlerine rastlamak mümkündür. Laz evi; Patskha evi, Dzhargvali Sakhli, Acara evi ve Oda evi ile beraber Acara'da yaygın olan 5 ev türünden biridir. Laz evleri, birbirine uzak ve dağınık bir şekilde inşa edilirdi.[2]

Özellikleri

Şekil olarak Acara'daki diğer evlere benzeyen Laz evleri, dikdörtgen veya kare plana sahiptir. Genellikle zorlu arazilere iki katlı inşa edilen Laz evlerinin düzeni çevreyle uyumlu olacak şekilde tasarlanır. Teras konumu nedeniyle eğimli bir arazinin üzerine kurulduğu için zeminin bir kısmı toprakla doldurulur, böylece yüzeyin tamamı ikinci katın zemin seviyesine eşit olur. Kalınlığı 1 metreyi bulan duvarlar, Laz inşaatçılar tarafından yatay bir taş yığınının üzerine dikilir. Fermente kireç binayı sağlamlaştırmak için kullanılır. Son olarak evin çatısı Marsilya kiremitleriyle örülür. Evin yüksekliği ise 2 ila 3 metre arasında değişim gösterir. Eski Laz evleri ise tarihi Kolhis'in diğer bölümlerinde olduğu gibi tek katlıydı. Gubaz Vanilişi, 19. yüzyılın ilk yarısında bu tür evlerin olduğunu köy büyüklerinin teyit ettiğini anlatır. Örneğin Sarpi köyündeki bilinen en eski konutlardan biri, düz ladin kütüklerinden yapılmıştır ve tek katlıdır. Bu evlere Jargvali Okhori deniyordu. Okhori, Lazca bir kelimedir ve ana depo, mutfak ve oturma odası anlamına gelir. Yakın zamana kadar, geleneksel olarak inşa edilmiş Okhoriler, Laz evlerinin ortasında oluyordu ve diğer tüm odalar o okhori ile bağlantılıydı. Bazen ev, özellikle kardeşlerin arası açıldığında veya kardeşlerden biri evlendiğinde ikiye bölünür ve sadece kapı ortak olurdu.

2016 yılında yapılan bir araştırmada Fındıklı'daki 10 Laz evi, Çamlıhemşin'deki 10 Hemşinli evi ve Şavşat'taki 10 Gürcü evi incelendi. Bu araştırmada Laz evlerinde Hemşinli ve Gürcü evlerinden farklı olarak mutfağın, evin ve evdeki yaşamın merkezi olacak şekilde konumlandırıldığı tespit edildi. Gürcü ve Hemşinli evlerinde ise oturma odasının evin merkezi olduğu bulundu. Aynı araştırmaya göre, Laz evlerindeki en güzel manzaraya sahip oda misafir odası olarak ayarlanırken, Hemşin evlerinde en güzel manzaraya bakan odalar ev halkının kaldığı odalar olarak ayarlanmaktadır.[3]

İlk kat

İlk kat yiyecek ve tarımsal malzemelerin depolandığı mahzen işlevi görür ve tamamen taş duvarlarla çevrilidir. Denize yakın Laz evlerinde, evin alt katının bir kısmı bir tekne yapım atölyesi ve tarım aletlerinin depolanması için tasarlanırdı.

İkinci kat

Aile ikinci katta yaşar. İkinci katın yapımında ahşap kullanılır ve zemin kil ile kaplanır. En fazla 5 odanın bulunduğu katın alanı 28-30 metrekare arasında değişmektedir. Kapı, pencere ve dolapların yüksekliğinde insan uzunluğu esas alınır. Evin merkezinde genellikle aile salonu bulunur. Oturma odasında aile için hayati önem taşıyan su dolu kapların yerleştirildiği Otskare bölümü vardır. Su kapları, su ve yemeğin aile refahının temelini oluşturduğuna inanıldığından ev envanterinde özel bir yere sahiptir, Gümüş veya bakır olabilen su kapları içme suyunu muhafaza etmek için tasarlanır. Evlerin bir bölümü toprak zeminlidir. Toprak zeminli olan bölüm Lazcada "çamura şekil verme" anlamına gelen modi olarak adlandırılır. Evlerde yeni evlenen çiftlerin kalması için tasarlanmış birkaç yatak odası olabilir. Bu odalarda normalde evdeki yaşlı çiftler kalıyor olsa da, eve bir misafir geldiğinde bu oda misafire verilir. Evin köşesinde bir ocak bulunmaktadır. Evdeki ocak sayısı evde kalan aile sayısına göstermektedir. Gubaz Vanilişi'ye göre, ocağın yanında oturmak yaşlılara verilen bir ayrıcalıktır. Kayınvalide eve misafir geldiği zaman en büyük oda kayınvalideye verilir.

Laz konakları

Soylu veya zengin ailelerin kaldığı Laz evleri ise genellikle konak olarak adlandırılır ve daha dayanıklıdır. İlk dış duvar dayanıklı malzemeden, meşe veya kestaneden yapılır. Ahşap iskeletin içi Safranbolu evlerinde olduğu gibi taşla örülür. Dış cepheler sanatsal-dekoratif bir görünüme sahip olmasının yanında kurşun geçirmez olduğu için savunma açısından önemlidir. İç duvarlar ise tamamen ahşaptan yapılır. Sarpi Etnografya Müzesi'nde bu tarz Laz konağı maketleri bulunmaktadır.[4][5]

Hemşin evleri

Laz evlerinden esinlenerek yapılan, genelde Laz ustalarca inşa edilen Hemşin evleri Laz evlerine kıyasla daha büyüktür. Hemşinlilerde ataerkil aile yapısı görüldüğü için evlenen çiftler genellikle babanın evine yerleşir. Bu yüzden Hemşinlilerde 15 odalı ve 3 katlı taş konak tipi evler de görülmektedir. Lazlarda ise evlenen erkek evden ayrılarak kendi evine inşa ederdi.[6][7]

Kaynakça

  1. ^ Öztürk, Özhan (2005). Karadeniz: ansiklopedik sözlük, 2. cilt. Heyamola Yayınları. s. 1022. ISBN 9756121009. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 
  2. ^ Muhammet Tunçsan. "Unutulan Laz Evleri". lazuri.com. 28 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2021. 
  4. ^ Sarı, Eren (2018). AHA (Aylık Dergi): ARALIK SAYISI. noktaekitap. ss. 15-19. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 
  5. ^ სარფი (PDF). Batum: Acara Yayınevi. 2015. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2021. 
  6. ^ Birol, Uğur (2016). Gurbet Pastası: Hemşinliler, Göç ve Pastacılık. İletişim Yayınları. ISBN 9750520718. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 
  7. ^ Mira, Martínez, Sabucedo Cameselle, Ricardo García, José Romay, José Manuel (2003). Culture, Environmental Action and Sustainability. Hogrefe & Huber. ISBN 0889372829. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 

ადამია, 1967; მგელაძე, შოშიტაშვილი, მიქელაძე, ტუნაძე, 2009. Gürcistan Acara Etnolojik Sözlüğü 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mutfak</span> yemek yapılan yer (oda)

Mutfak ya da ocaklık, yemek hazırlamak için kullanılan alandır. Modern mutfak tipik olarak; set üstü ocak, fırın, mikrodalga fırın gibi pişirme aletlerine sahiptir. Bulaşık yıkamak gibi işleri yapabilmek için bir evyesi vardır. Modern mutfaklarda genellikle bulaşık makinesi de bulunur. Yemek depolamak için kullanılan kiler, mutfak dolabı ya da buzdolabı gibi ekler de mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Priene</span>

Priene, Aydın Söke'de Selçuk-Efes'e yaklaşık 100 km uzaklıkta kurulmuş bir İyon şehridir. Şehir Menderes nehrinin 10 km kuzeyindedir. Şehir kurulduğunda deniz kıyısındaydı. Menderesin alüvyonu nedeniyle şehir şimdi kilometrelerce kara içerisindedir.

Edirne, Osmanlı Devleti'nin ikinci başkenti olarak çok kısa sürede görev üstlenmişse de İstanbul'un alınışından sonra bile padişahlar burayı terk etmemişler ve mesire yeri olarak değerlendirmişlerdir. Devletin üst düzey yöneticileri ve onların yakın çevresindeki varlıklı kişilerin evleri ise özenli bir ortamın yaratılmasına neden olmuştur. Evler, arazi içindeki yerleşimlerden, mekânların biçimlenişine kadar rahat ve zengin yaşama olanakları sunabilen niteliklerle donatılmıştır. Edirne, uzun yıllar dinlenme, eğlenme ve sakin çalışma ortamı olarak hizmet vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">İskenderpaşa Camii (Beykoz)</span>

İskender Paşa Camii, İstanbul'un Beykoz ilçesinde yer alan bir külliyedir. Kanlıca İskelesi'nin önündeki küçük meydanda bulunmaktadır. I. Süleyman (Kanuni) ve II. Selim dönemlerinin devletin ileri gelenlerinden "Mağusa Fatihi" olarak tanınan Gazi İskender Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kanlıca Camii olarak da bilinir. İskender Paşa'nın 967/ 1559 tarihli vakfiyesi ile belirtilen bu mescidi, Mimar Sinan'ın tezkirelerinde "Kanlıca'da merhum İskender Paşa" ve "Camii İskender Paşa der Kanlıca" şeklinde kayıtlıdır. Caminin harim kapısı üzerindeki kitabede görülen 967/ 1559-60 tarihi külliyenin tamamlanma tarihi olarak kabul edilebilir. Yapıların tasarımı Mimar Sinan'a aittir.

Havza Atatürk Evi, Samsun'un Havza ilçesinde bulunan ve müze olarak kullanılmakta olan tarihi yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ev</span> İçinde bir insanların oturabileceği biçimde yapılmış yapı

Ev, içinde insanların yaşadığı, çevresi duvarlarla çevrili, odalara bölünmüş, kendine ait çatısı ve bazen de bahçesi olan ahşap, toprak veya betonarme yapı. Etrafındaki evlere temas etmeyen ve genellikle kendine has bahçesi olan evlere müstakil ev denir. Ev kavramı mimari bir terimdir ve apartman dairesi gibi diğer barınak türlerinden farklı bir kavramı ifade eder. Bununla birlikte gündelik kullanımda türüne bakılmaksızın her türlü barınak için de kullanılır. Günümüzde tipik bir evde salon, odalar, mutfak, banyo ve tuvalet bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Şemaki Evi Müzesi</span>

Bursa Yenişehir Şemaki Evi Müzesi, İran'ın Şemaki kasabasından Anadolu'ya gelerek Yenişehir'e yerleşen Şemaki ailesi tarafından 18. yüzyılda yaptırılmıştır. Konak olarak adlandırılabilecek ev iki katlıdır. Zemin katta taşlık ve sağ tarafında mutfak ve kiler, sol tarafında iki oda yer alır. Mutfak duvarına bitişik ahşap merdivenle üst kata çıkılır. Burada eyvanlı bir sofa, sofaya açılan bir "başoda" ile biri küçük diğeri büyük iki oda daha yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Cevdet Sunay Müzesi</span>

Cevdet Sunay Müzesi, Trabzon'un Çaykara ilçesinde bulunan, Türkiye'nin 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın doğup büyüdüğü ve daha sonra onarılarak müze hâline getirilen tarihî mekân.

<span class="mw-page-title-main">Zekate Evi</span>

Zekate Evi, Arnavutluğun Ergiri kentinde bulunmakta olan ve Osmanlı döneminde inşa edilen tarihî bir yapıdır. Zekate evi Tepedelenli Ali Paşa döneminde 1811 ve 1812 yılları arasında inşa edilmiş ve Osmanlı mimarisinin Arnavutluk'taki yapıtlarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Konak Sahnesi</span>

İzmir Devlet Tiyatrosu Konak Sahnesi, 1927 yılında İzmir'de inşa edilen ve Bahribaba, Mithatpaşa Caddesi, Sabancı Kültür Merkezi ile Ordu Evi arasında bulunan tiyatro binası.

<span class="mw-page-title-main">Hruşçovka</span>

Hruşçovka, 1960'lı yılların başlarında SSCB döneminde, adını Nikita Kruşçev'den alan, hükûmetin direktifleriyle inşa edilen düşük maliyetli, betonarme panellerden ve/veya tuğladan yapılmış üç ile beş katlı apartmanlardır.

Antik Roma Tiyatrosu, Roma İmparatorluğu döneminde İspanya'dan Orta Doğu'ya kadar imparatorluk sınırları içindeki pek çok yerde inşa edilmiş tiyatro yapılarının adıdır.

Aho Camii, Güneybatı Gürcistan'daki özerk cumhuriyet Acara'da yer alan bir cemaatsel camidir. 1818 yılına tarihlenen yapı, Acara'daki en eski camidir. Bina, kapısındaki dekoratif ahşap oymalar ve minberi ile tanınmaktadır. Osmanlı motifleri ve yerel Gürcü mimarisi unsurlarının birleşmesiyle oluşmuştur. Cami, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Atatürk Köşkü Müzesi, Türkiye'nin başkenti Ankara'da bulunan, Mustafa Kemal Atatürk'ün 1921-1932 yılları arasında yaşadığı konut ve çalışma mekânıdır.

Zeytinlik, Giresun'un il merkezinde 19. yüzyıl ortalarında inşa edilmiş semt.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Kulular'ın mülkü</span>

Hacı Kulular'ın mülkü, Azerbaycan'ın Şuşa kentinde tarihi ve mimari bir yapıdır. 1849'da ikinci loncanın tüccarı Kulu Muhammetali oğlu tarafından üç katlı bir saray inşa ettirilmiştir. Sarayda 46 oda ve iki büyük salon vardı.

Ordu Etnografya Müzesi ya da Paşaoğlu Konağı Etnografya Müzesi, Ordu kentinde, Selimiye mahallesinde bulunan etnografya müzesidir. Gürcü bir aileden gelen Paşaoğlu Hüseyin Efendi'ye ait ve Paşaoğlu Konağı olarak bilinen yapıda 1987 yılında açılmıştır.

Tokat Kültür Evi, Tokat ilinin merkezinde bulunan eski konak ve kültür merkezi.

<span class="mw-page-title-main">Han kızı Nateva'nın sarayı</span>

Han kızı Nateva'nın evi, Şuşa'da bulunan 18. yüzyıla ait tarihi-mimari bir anıttır. Binanın birinci katında hizmet niteliğinde ve hizmetlilerin yaşaması için tasarlanmış yedi oda bulunmaktadır. Güney tarafında üç giriş kapısı vardır. Ortadaki kapı koridora, yanlardaki diğer iki kapı ise yan odalara açılmaktadır.

Hopa Kültür Evi ve Müzesi veya Hopa Müzesi, Artvin'in Hopa ilçesinde konumlanmış bir etnografya müzesidir. Kültür Evi, bölgenin geleneksel yaşam kültürünü yansıtan önemli bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır. Dişli'nin kişisel koleksiyonundan oluşan bu etnografik eserler, toprak, ahşap, cam, bakır ve demir gibi çeşitli malzemelerden yapılmış ve farklı işlevleri temsil etmektedir. Sergilenen yaklaşık 5000 eser, yapıldığı dönemin sosyo-kültürel yaşamını yansıtmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.