Latin İmparatorluğu
Latin İmparatorluğu Imperium Constantinopolitanum Imperium Romaniae Imperium Romanorum | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1204-1261 | |||||||||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||||||||
 Latin İmparatorluğu ve vasal devletleri (sarı) | |||||||||||||||
| Başkent | Konstantinopolis | ||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Latince Eski Fransızca | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Orta Çağ Yunancası | ||||||||||||||
| Resmî din | Latin Kilisesi | ||||||||||||||
| Hükûmet | Feodal monarşi | ||||||||||||||
| İmparator | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tarihî dönem | Yüksek Orta Çağ | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||
| 1204[1] | 179.000 km2 | ||||||||||||||
| 1209[1] | 206.000 km2 | ||||||||||||||
| 1228[1] | 47.000 km2 | ||||||||||||||
| 1260[1] | 14.000 km2 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Türkiye Yunanistan Bulgaristan | ||||||||||||||
Latin İmparatorluğu ya da Konstantinopolis Latin İmparatorluğu, Latinlerin 1204 yılında Dördüncü Haçlı Seferi'nin neticesinde Konstantinopolis'i işgal ederek kurduğu bir devlettir. Haçlıların Romanya adını verdiği bu devlet 57 yıl ayakta kalmış, 25 Temmuz 1261 tarihinde İznik İmparatoru VIII. Mihail'in Konstantinopolis'i Haçlılardan geri almasıyla ortadan kalkmıştır.
Latin İmparatorluğu kurulması
Mart 1204'te Venedik doçesi Enrico Dandolo ile haçlı orduları komutanları Bizans İmparatorluğu'nu parçalamak için Partitio terrarum imperii Romaniae adı verilen bir antlaşma imzaladılar. Buna göre bir Venedik temsilcisi ve 6 Haçlı orduları temsilcisinden kurulu bir imparator seçim komitesi kurulacaktı. Eğer bu komite bir Frankı imparator seçerse Konstantinopolis (Katolik) Patrik'i Venedikli olacak ve aksi olursa patrik Frank olacaktı. Yeni Latin imparatoru Konstantinopolis'in ve ülkenin dörtte birini doğrudan doğruya idare edecek ve imparator payına Haliç'te bulunan yeni Blaherne Sarayı (bugüne kalan parçası Tekfur Sarayı) ve Marmara'ya bakan eski saray bulunacaktı. Geri kalan dörtte üç Venedik'le kendilerine bölge verilecek Haçlı Seferi baronları arasında eşit olarak bölüştürülecekti. Kendilerine bölge verilecek Haçlı soylu idarecileri Latin imparatoruna sadakat yemini edip onun vasalı olacaklardı. Fakat Venedik, Latin imparatoruna sadakat yemini etmeyecek ve onun vasalı olarak kabul edilmeyecekti.
Nisan 1204 ortasında Konstantinopolis Haçlılar'ın eline geçip, Haçlılar tarafından tamamıyla talan edilip yakılıp yıkıldıktan ve geri verilen talanın bir kısmı ortaklaşa bölüştürüldükten[2] sonra Haçlılar imparator seçme sorununa yöneldiler. Haçlılar tarafından iki soylu Latin İmparatorluğuna adaydılar; I. Bonifacio del Monferrato ve Flandre Kontu IX. Baudouin.[3][4] Bonifacio önceden en iyi aday gibi görünmekteydi zira bu Haçlı Seferi'nin hazırlayıcılarının başındaydı. Bu görevi yapmayı çok istiyordu ve harap talan edilmiş Konstantinopolis'i araştırıp Bizans'ın eski imparatoru II. İsaakios'un eski karısı Macaristan kralı III. Béla'nın kızı İmparatoriçe Margaret'i buldurup bu toplantıdan 3 gün önce evlenmişti. Ama Venedik doçesi onu istemiyordu. 16 Mayıs 1204'te Bukoleon Sarayı'nda toplanan imparator seçim komitesinde altı Venedik temsilcisi blok halinde Baudouin'i tuttular; altı Frank temsilciden ancak 1'i Bonifacio'ya oy verdi. Böylece, hiç beklenmedik şekilde, Bonifacio imparator olamadı ve Latin İmparatoru olarak Hainaut ve Flandre dükü Baudouin seçildi.[2][3] Aynı gün talan edilmiş ve bir Katolik Katedrali haline getirilmiş Ayasofya'da Latin İmparatoru I. Baudouin olarak taç giydirildi.[5] Yeni Katolik Konstantinopolis Patrik'i seçilmiş olan Venedikli keşiş Tommaso Morosini[5] daha Konstantinopolis'e varmamıştı ve taç giydirme törenine katılmadı. Böylelikle Latin İmparatoru Venedikliler tarafından seçildi ama taç giydirilmesi Venediklilerce yapılmamış oldu.
Flandreli Baudouin saltanatı
İmparator seçilen Baudouin ve Franklar, birkaç yüzyıllık Bizans kurum ve görenekleri yerine, Kuzeybatı Avrupa cemiyetlerinde uygulanan feodal görenekleri, sosyal ve politik kurumları Latin İmparatorluğu içinde bulunan bütün bölgelere sokmaya ve kullanılmasını zorlamaya koyuldular. Fakat yeni Latin İmparatorluğu'nda bunları benimsemiş Latin ve Frank asıllı kişiler ve ahali bulunmamaktaydı. Bunun için Latin İmparatorluğu'nun tarihi, askeri seferler, isyancı bölgelerde tahkim edilmiş mevkilerin savunması ve bütün sınırlarda çarpışmalara girişmekten ziyade Latinlerin ellerine zorla geçirmiş oldukları ülke içinde yaşayan Rumca konuşan ahalinin hoşnutsuzluğu ve hatta onların kin ve nefret etmeleri ile devamlı uğraşmaları halinde gelişmiştir.
Şubat 1205'te Dimetoka ve civarını kendi idaresi altına almış olan Latin asıllı idareci Frank soylu öldüğü zaman, şehir halkı bölgenin idaresini Bulgar çarı Kaloyan'a teslim ettiler. Bunun üzerine Bulgarlar üzerine yürüyen Latin İmparatoru Baudouin Bulgar ordusu ile 14 Nisan 1205'te Hadrianapolis Muharebesi'ne girişti.[3] Latinlerin zırhlı ağır süvari birlikleri Kaloyan tarafından bir pusuya yakalanarak imha edildi ve Baodouin Bulgarlar'a esir düştü.[4] Bulgarlar onu esir olarak başkentleri olan Veliko Tarnovo'ya götürüp (şehirde hala Baudouin Kulesi adıyla bulunan) bir sur kulesinde hapse kapattılar ve 1205'te ölümüne kadar hapis kaldı.[3][5]
Bu yenilgiden birkaç hafta sonra hala Konstantinopolis'te bulunan yaşlı Venedik doçesi Enrico Dandolo da öldü. Böylece Venedikliler yeni imparator seçilmesi süreci içinde otoriter bir direktiften yoksun kaldılar. Bu imparator seçimi süreci sonunda Baudouin'in kardeşi Hainaut, Flandreli Henri Latin İmparatoru oldu.
Flandreli Henri'nin saltanatı
Flandreli Henri'nin Latin imparatoru olarak 1206 ile 1216 döneminde kendinden önceki imparatorun uygulamaya başladığı Batı Avrupa feodal kurum ve göreneklerinin uygulanması siyasetine devam etti. Epir Despotluğu ile yaptığı çarpışmalarda galip gelip Epir'i ve Makedonya'yı da Latin İmparatorluğu'na bağladı. Fakat Bulgarlara karşı giriştiği mücadele sonunda yine Bulgar çarı Kaloyan'ın ölmesi üzerine Latin İmparatorluğu biraz rahatlayabildi.
Bulgar çarı Kaloyan 1205-1206'da Filibe (o zamanki Philippopoli)'yi kuşattı ve şehri aldıktan sonra şehrin idarecilerini ve dini görevlilerini büyük işkencelerle öldürttü ve şehri yıkıp nerede ise yerle bir etti. Sonra Lüleburgaz (o zamanki Arkadiopolis) ve Vize'yi de eline geçirip bu şehirlerdeki ahaliyi kılıçtan geçirdi. Bulgarların bu zalim fetihleri Latinleri karşı mücadeleye geçmeye zorladı. Yeni İmparator seçilen Flandra'lı Henri bir ordu ile Bulgarların üzerine yürüyerek Dimetoka'yı tekrar eline geçirdi. Ondan sonra İstanbul'a dönen Henri 20 Ağustos 1206da Ayasofya'da bir törenle taç giydi. Ama hemen oradan ayrılarak tekrar bir Bulgar Seferi'ne girişti.
1207 ilkbaharında Bulgarlar tekrar Edirne'yi kuşattılar. Anadolu tarafında İznik İmparatorluğu ile uğraşmakta olan Flandreli Henri hemen Trakya'ya geçerek Edirne'yi kuşatmadan kurtarmayı başardı. Henri'nin şansı kendisine yardımcı oldu ve 1207'de Bulgar Çarı Kaloyan Selanik'i kuşatmakta iken kendi adamlarından biri tarafından öldürüldü.[3] Ertesi yıl Henri tekrar taht kavgası içinde bulunan Bulgarlar üzerine sefer yaptı. Bu sefer Trakya'da Bulgarlara kaybedilmiş olan eski bölgeleri tekrar eline geçirdi. 1210da eski Çar Kaloyan'ın kızı Bulgar Maria ile Henri evlendi ve Bulgarlar ile Latin İmparatorluğu arasında bir barış yapıldı.
Ayni dönemde I. Mihail Komnenos Dukas'ın hükümdarlığı altında bulunan Epir Despotluğu, Latin İmparatorluğu'nun vasalları olan Selanik ve Atina'yı tehdit etmekteydi. Henri bunu önlemek için I. Mihail'den kendinin bir vasalı olduğunu kabul etmesini istedi. I. Mihail bunu kabul edip vasal olduğunu açıkça göstermek için 1209 yazında kızını Henri'nin kardeşi Eustace ile evlendirdi.
Henri bu sefer de Latinlerle uğraşmak zorunda kaldı. Lombard asıllı I. Bonifacio del Monferrato öldü ve yerine geçen Selanik baronları Latin İmparatoru olan Henri yerine İtalya'da Monferrato dükü olan Guglielmo'yu vasal olarak kabul ettiler. Henri bunlara karşı savaşa girişti. En sonunda 2 Mayıs 1210 tarihinde Selanik'in Konstantinopolis'daki Latin İmparatorluğu'nun bir bölünmez bir parçası olduğunu kabul ettirdi.
Fakat bu sefer Epir despotu I. Mihail Selanik'e gözünü dikmiş ve 1210'da I. Mihail Selanik Krallığı'na hücuma geçti ve şehri kuşattı. Bu Henri'yi güneyden tekrar Selanik'e dönüp şehri Mihail'in kuşatmasından kurtarmaya ve Mihail'in tekrar Henri'nin vasalı olduğunu kabullenmesine zorladı.
1214 yılında I. Mihail'in ölümü ile Epir Despotluğu'na Theodoros Komnenos Dukas geçti. Theodoros mutlaka Selanik'i eline geçirmek istediği açıktı. Henri, Selanik Surları'nı pekiştirmeye başladı. Bununla uğraşmakta iken 11 Haziran 1216'da Latin İmparatoru Flandreli Henri öldü.[5]
Courtenay
1216 yılında Latin İmparatoru olan Flandreli Henri, yerine geçecek bir varis bırakmadan ölünce baronlardan oluşan bir komite Baudouin ve Henri'nin kız kardeşi Yolande'nin kocası Tonerre, Auxerre ve Namur kontu olan Pierre de Courtenay'a İmparatorluk tacını vermeyi teklif ettiler. Pierre, 9 Nisan 1217 tarihinde Roma'da taç giydirildi[5] ve bu merasimde Venediklilere verilmiş olan imtiyazları koruyacağına dair bir yemin etti. Fakat Balkanlara geçtiği zaman Epir Despotluğu tarafından yapılan bir baskınla Arvavutluk'ta yakalanıp hapse atıldı ve 1218-1219 dönemini hapiste geçirip Konstantinopolis'i hiç göremedi.
Hamile olan dul karısı, Yolande kocasından ayrı olarak denizden Konstatinopolis'e gelmişti ve orada sarayda oğlu Baodouin'i doğurdu ve Yolande Latin İmparatoru olarak kabul edildi. Ona naip olarak Latin İmparatorluğu önce Bethuneli Konon tarafından fiilen yöneltildi ve o 17 Aralık 1219'da ölünce Geoffroy de Merry, Narjot de Toucy ve Théodore Branas'dan oluşan bir naipler koleji fiilen idareyi ele aldı.
1220'de Yolande'nın oğlu Robert'a imparator olarak taç giydirildi. Robert de Courtenay'in hükümdarlık yıllarında en önemli olaylar İznik'te kurulmuş olan İznik İmparatorluğu ile ilişkilerin önce iyileşmesi; fakat sonradan 1224de İznik imparatoru III. İoannis Vatatzes ile yapılan Paimaneon Muharebesi'nin Latinler tarafından kaybedilmesi ve İznik İmparatorluğu'nun güçlenip Latin İmparatorluğu'nu tehdit etmesidir. Zaten halk tarafından hiç beğenilmeyen Latinler bu savaştan sonra Anadolu topraklarından atıldılar.
1227 yılında nüfuzlu baronlar Robert de Courtenay'ı İmparatorluk tahtından indirdiler ve yerine daha yetişkin olmayan II. Baudouin'i imparator yaptılar. Robert, Ocak 1228de Mora'da öldü. Bundan sonra naiplik Kudüs'ün eski kralı olan Jean de Brienne'ye verildi ve II. Baudouin ile ortak imparator olarak görevde bulundu.[4][5]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Matanov, Hristo (2014). В търсене на средновековното време. Неравният път на българите (VII–XV в.) (in Bulgarian). IK Gutenberg. ISBN 9786191760183.
- ^ a b Cartwright, Mark. "1204: İstanbul'un İstilası". Dünya Tarihi Ansiklopedisi. 26 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ a b c d e Süleyman Onur Geyik (2022). "İstanbul Latin İmparatorluğu'nun Kuruluş Sürecinde II. Bulgar Krallığı ile Mücadelesi (1204-1207)". İstanbul Üniversitesi, 38. DergiPark. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ a b c Akkaya, Serkan (2020). Bizans Siyasi Tarihinde Laskaris ve Palaiologlar'ın Taht Mücadeleleri (PDF). Akdeniz Üniversitesi (Tez). 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ a b c d e f Yılmaz, Metin (Ocak 2022). Latin İşgali Öncesi ve Sonrasında Konstantinopolis (PDF). Sakarya Üniversitesi (Tez). 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
| Levant |  | |
|---|---|---|
| Yunanistan |
| |
| Baltık |
| |
